23 ερωτήσεις – απαντήσεις

ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ πονοκέφαλοι του φορολογουμένου όταν συμπληρώνει τη φορολογική του δήλωση δημιουργούνται τη στιγμή όπου προσπαθεί να εντάξει την προσωπική του περίπτωση στις διατάξεις της φορολογίας ή όταν βρίσκεται στο δίλημμα σε ποιο έντυπο και σε ποια στήλη να την αναγράψει. Συνήθως οι φορολογικοί οδηγοί είναι γενικόλογοι και περιλαμβάνουν συμβουλές για όλους. Σήμερα «Το Βήμα» συγκέντρωσε από την πληθώρα των επιστολών που έφθασαν στη Σύνταξη εκείνες που ενδιαφέρουν τους περισσότερους φορολογουμένους. Κάθε αναγνώστης μπορεί να δει μέσα από την ερώτηση και την απάντηση που ακολουθεί τη λύση στο δικό του πρόβλημα. Καταβλήθηκε προσπάθεια ώστε οι 23 ερωτήσεις – απαντήσεις που ακολουθούν να καλύπτουν τις λεπτομέρειες, πλέον, της ιδιοκατοίκησης, των τεκμηρίων και του εντύπου Ε9 ­ δηλαδή τα φορολογικά «αγκάθια» των ακινήτων.

1Κατοικούμε σε διαμέρισμα εμβαδού 86 τ.μ. στη Δράμα, το οποίο έχουμε εξ αδιαιρέτου με τη σύζυγό μου, από 50%. Είμαι όμως και ιδιοκτήτης κατοικίας 90 τ.μ. σε κωμόπολη κάτω των 5.000 κατοίκων, την οποία απέκτησα από κληρονομιά και στην οποία μένουμε περίπου 2-3 μήνες το καλοκαίρι. Θα πληρώσουμε εφέτος φόρο ιδιοκατοίκησης;

«Για το τεκμαρτό εισόδημα της κύριας κατοικίας δεν θα υπολογισθεί φόρος.

Από το εμβαδόν της εξοχικής κατοικίας θα αφαιρεθεί το απαλλασσόμενο εμβαδόν που απομένει αν από τα 150 τ.μ. αφαιρεθούν τα 86 τ.μ. της κύριας κατοικίας, δηλαδή 150-86=64 και 90-64 = 26 τ.μ.

Ετσι, σε φόρο θα υπαχθεί το τεκμαρτό εισόδημα που αναλογεί στα 26 τ.μ. της εξοχικής κατοικίας», το οποίο θα υπολογισθεί για τρεις μήνες».

2Στην περιοχή Μετς υπάρχει περιορισμός ύψους (μόνο 11 μέτρα), ήτοι επιτρέπονται τρεις όροφοι μόνο. Στην περιοχή αυτή ήμουν ιδιοκτήτης τριωρόφου πολυκατοικίας αποτελουμένης από 6 διαμερίσματα. Ως το έτος 1974 πούλησα και τα 6 διαμερίσματα σε 6 διαφορετικούς αγοραστές. Σε όλα τα πωλητήρια συμβόλαια διατήρησα υπό την ιδιοκτησία μου μέρος του οικοπέδου με την προοπτική, αν ποτέ βάσει νέου πολεοδομικού κανονισμού επιτραπεί νέο ύψος οικοδόμησης, να μπορέσω να προσθέσω νέον όροφο. Συμπέρασμα των ανωτέρω είναι ότι σήμερα ουσιαστικά δεν έχω περιουσιακό στοιχείο. Στο έντυπο Ε9 θα πρέπει να κάνω μνεία πιθανού μελλοντικού περιουσιακού στοιχείου ή όχι;

«Το έντυπο Ε9 συμπληρώνεται και όταν υπάρχει σε ακίνητο ιδανικό μερίδιο. Δηλαδή, σε κάθε περίπτωση όπου δεν έχει εξαντληθεί ο συντελεστής δόμησης, ο «αέρας» του ακινήτου θα δηλώνεται ως οικόπεδο με βάση τα χιλιοστά».

3Τον Σεπτέμβριο 1995 έκανα οριστικό συμβόλαιο αγοράς μιας υπό κατασκευήν μεζονέτας. Σύμφωνα με την ανάλυση του συμβολαίου, το οποίο αναφέρεται σε αγορά διώροφης μεζονέτας, η μεζονέτα αποτελείται από πρώτο όροφο επιφανείας 57 τετραγωνικών μέτρων, από ισόγειο επιφανείας 51 τετραγωνικών μέτρων και από υπόγειο επιφανείας 64 τετραγωνικών μέτρων. Η κατασκευή της μεζονέτας ολοκληρώθηκε στο τέλος του 1996 και από τότε κατοικώ εκεί.

α) Πώς θα πρέπει να δηλώσω το παραπάνω ακίνητο στο έντυπο Ε9; Συγκεκριμένα, το υπόγειο θα πρέπει να δηλωθεί μαζί με το ακίνητο και το εμβαδόν του θα πρέπει να αθροισθεί σε εκείνο του ισογείου και του πρώτου ορόφου;

β) Το εμβαδόν του υπογείου θα αθροισθεί στο εμβαδόν των δύο άλλων ορόφων προκειμένου να προκύψει το συνολικό εμβαδόν του ακινήτου για τον υπολογισμό του τεκμαρτού εισοδήματος από ιδιοκατοίκηση; Το ερώτημα αυτό είναι κρίσιμο αφού το συνολικό εμβαδόν του ακινήτου χωρίς το υπόγειο είναι 108 τ.μ., ενώ μαζί με το υπόγειο είναι 172 τ.μ. (πάνω από το νέο όριο αφορολογήτου ιδιοκατοίκησης των 150 τ.μ.).

«α) Αν το υπόγειο δεν κατοικείται αλλά χρησιμοποιείται ως χώρος βοηθητικός (αποθήκη, πλυσταριό κλπ.), το εμβαδόν του δεν θα αθροισθεί με το εμβαδόν της κύριας κατοικίας αλλά θα δηλωθεί στο Ε9 ιδιαιτέρως.

β) Προκειμένου όμως να υπολογισθεί το τεκμαρτό εισόδημα από ιδιοκατοίκηση, το υπόγειο και οι άλλοι βοηθητικοί χώροι θα αθροισθούν με το εμβαδόν της κύριας κατοικίας. Αποψη η οποία, κατά τη γνώμη μας, βρίσκεται έξω από τα όρια του νόμου. Δεν είναι δυνατόν στις προθέσεις του νομοθέτη να είναι η υπαγωγή σε φόρο και του τεκμαρτού εισοδήματος της αποθήκης ή των άλλων βοηθητικών χώρων όταν αυτοί οι χώροι δεν βρίσκονται σε λειτουργική ενότητα με την κύρια κατοικία».

4Κατοικούμε στην Αθήνα, μένουμε μαζί με τα δύο παιδιά μας και κάνουμε φορολογική δήλωση όλοι. Εχουμε στην Αθήνα δύο σπίτια, στο ένα ιδιοκατοικούμε. Είναι στο όνομα της συζύγου, 90 τ.μ. Το άλλο, στο όνομα του συζύγου, 70 τ.μ. Πρόσφατα τα κάναμε γονική παροχή κρατώντας την επικαρπία και δίνοντας την ψιλή κυριότητα αντίστοιχα σε κάθε παιδί. Ερωτώ: Στο έντυπο Ε9 θα καταχωρισθούν στους γονείς τα ακίνητα με την ένδειξη «επικαρπία» και στα παιδιά αντίστοιχα με την ένδειξη «ψιλή κυριότητα»; Στο έντυπο Ε2 θα γραφούν; Το ένα ιδιοκατοικείται, το δεύτερο είναι κενό: μήπως θα γραφτεί μόνο το κενό;

Τα παιδιά μου σε επαρχιακή πόλη έχουν ακίνητο 80 τ.μ. κατά πλήρη κυριότητα κατά 50%-50%. Χρησιμοποιείται ως εξοχική κατοικία. Στο έντυπο Ε1 θα γραφεί στον ΚΑ 119; Θα γραφεί στο Ε2; Ασφαλώς θα γραφεί στο Ε9.

«α) Στο έντυπο Ε9 θα γράψετε τα ακίνητα στα οποία έχει συσταθεί επικαρπία. Αν τα παιδιά σας είναι ανήλικα, στο έντυπο αυτό θα γράψετε και το ακίνητο (εξοχική κατοικία) στο οποίο αυτά έχουν την πλήρη κυριότητα. Και αυτό διότι, σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις για τον φόρο ακίνητης περιουσίας, η ακίνητη περιουσία των ανήλικων άγαμων παιδιών προστίθεται κατά ίσα μέρη στην ακίνητη περιουσία του πατέρα και της μητέρας εφόσον αυτοί ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα ή μόνο στην περιουσία του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα.

Σε αυτή την περίπτωση τα παιδιά σας δεν θα υποβάλουν φορολογική δήλωση.

β) Αν τα παιδιά σας είναι ενήλικα και έχουν υποχρέωση υποβολής δήλωσης, θα συμπληρώσουν το έντυπο Ε9, στο οποίο θα γράψουν τα ακίνητα στα οποία έχουν την ψιλή κυριότητα καθώς και το ακίνητο στο οποίο είναι συγκύριοι.

Αν δεν έχουν υποχρέωση υποβολής φορολογικής δήλωσης από άλλον λόγο, δεν θα συμπληρώσουν και το έντυπο Ε9.

γ) Την κύρια ιδιοκατοικούμενη κατοικία των 90 τ.μ. θα την γράψετε οπωσδήποτε στην κυρίως δήλωση (Ε1). Την άλλη κατοικία, των 70 τ.μ., θα την γράψετε στο έντυπο Ε2 μόνον εφόσον την εκμισθώνετε, με την ένδειξη «κενό». Αν δεν την εκμισθώνετε, είναι επιπλωμένη και την χρησιμοποιείτε, αποτελεί δευτερεύουσα κατοικία και θα γράψετε και αυτήν στην κυρίως δήλωση (Ε1).

Αν τα παιδιά σας είναι ανήλικα, θα γράψετε στην κυρίως δήλωση (Ε1) και την εξοχική κατοικία που ανήκει στα παιδιά σας. Το τεκμαρτό εισόδημα της κατοικίας αυτής προστίθεται στο εισόδημα του γονέα που έχει το μεγαλύτερο εισόδημα και φορολογείται στο όνομά του.

Αν τα παιδιά σας είναι ενήλικα, έχουν υποχρέωση υποβολής δήλωσης και συγκατοικούν μαζί σας, θα δηλώσουν την εξοχική κατοικία ως πρώτη δευτερεύουσα».

Αγορές και «εφάπαξ»

5Για να καλύψουμε τη διαφορά μεταξύ δηλουμένου και τεκμαρτώς προσδιοριζομένου εισοδήματος μέχρι ποίου χρόνου πίσω μπορούμε να επικαλεσθούμε, ως και το εφάπαξ, εφόσον αυτό μπορεί να επικαλεσθεί;

Η διαφορά δηλουμένου και τεκμαρτώς προσδιοριζομένου εισοδήματος θα υπολογισθεί με βάση τα εισοδήματα όπως δηλώθηκαν ονομαστικώς ή όπως αυτά προκύπτουν μετά την αφαίρεση κάποιων ποσών, στην ένδειξη π.χ. 059 κλπ. που μειώνουν το φορολογητέο εισόδημα; Δηλαδή, δηλώνω εισόδημα μισθωτών υπηρεσιών 3 εκατ. δρχ., τεκμαρτώς προσδιοριζόμενο προκύπτει 5 εκατ. δρχ. και παροχές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα 250.000 δρχ. Η διαφορά που πρέπει να δικαιολογήσω θα είναι 2 εκατ. ή 2,25 εκατ.;

Εστω ότι κάποιος υπέβαλε στο παρελθόν φορολογική δήλωση διότι αποκτούσε εισόδημα από μισθούς. Από το τέλος όμως του 1995 βρίσκεται σε ανεργία μη έχων εισόδημα παντελώς. Εχει όμως στην κυριότητά του ΙΧ αυτοκίνητο παλαιό με τεκμήριο διαβίωσης που φθάνει στο ποσόν των 1.470.000 δρχ. Θα πληρώσει φόρο για τη διαφορά 1.470.000 – 1.300.000 = 170.000 Χ 0,05 = 8.500 δρχ.; ή ως μη διαθέτων εισόδημα θα απαλλαγεί και από τις 8.500 δρχ.;

«α) Η επίκληση κεφαλαίου που σχηματίστηκε τα προηγούμενα χρόνια μπορεί να γίνει χωρίς κανέναν χρονικό περιορισμό.

β) Για τον προσδιορισμό του κεφαλαίου αυτού, από τα εισοδήματα που έχουν δηλωθεί ­ φορολογούμενα ή απαλλασσόμενα του φόρου ­ αφαιρούνται οι τεκμαρτές δαπάνες αν υπάρχουν (π.χ. η τεκμαρτή δαπάνη αυτοκινήτου, σκάφους, δευτερεύουσας κατοικίας κλπ.) καθώς και οι δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Αν δεν υπάρχουν τεκμαρτές δαπάνες, αφαιρείται ένα ποσόν κατ’ εκτίμηση του οικονομικού εφόρου, που υπολογίζεται με βάση την οικονομική και την κοινωνική κατάσταση του φορολογουμένου, το οποίο δεν μπορεί να είναι κατώτερο από 1 εκατ. δρχ.

γ) Ο φορολογικός νόμος δίνει τη δυνατότητα σε όσους είναι άνεργοι και παίρνουν βοήθημα ανεργίας να αμφισβητήσουν τον τεκμαρτό προσδιορισμό του εισοδήματος. Αν ενώ είναι άνεργοι και δεν παίρνουν βοήθημα ανεργίας, έχουν όμως κάποιο στοιχείο τεκμαρτού προσδιορισμού του εισοδήματος, τότε θα φορολογηθούν με βάση αυτό.

Στο παράδειγμα που αναφέρετε θα υπολογισθεί φόρος στο ποσόν των 470.000 δρχ. και θα ζητηθεί και προκαταβολή φόρου».

Αγορές με δόσεις

6Εχω κατά συνιδιοκτησία ανά 50% με τη σύζυγό μου διαμέρισμα 83 τ.μ. ως οικογενειακή κατοικία. Εχουμε δύο παιδιά. Τον Σεπτέμβριο 1995 αγοράσαμε, κατά συνιδιοκτησία επίσης, διαμέρισμα 70 τ.μ. στον από κάτω όροφο της ίδιας πολυκατοικίας, με συμβόλαιο που προβλέπει την πληρωμή του τιμήματος με γραμμάτια επί τέσσερα έτη. Δηλαδή, η κυριότητα μας μεταβιβάστηκε υπό την αίρεση αποπληρωμής των γραμματίων και έτσι δηλώθηκε πέρυσι στην Εφορία. Το διαμέρισμα αυτό είναι στη χρήση μας ως επέκταση του οικογενειακού μας χώρου, αν και κατά το συμβόλαιο αγοράστηκε ως αυτοτελής κατοικία.

­ Με όσα ισχύουν εφέτος, θα φορολογηθούμε για αυτό το διαμέρισμα, ενώ δεν έχουμε αποκτήσει ακόμη την κυριότητά του;

­ Τα ποσά των πληρωμένων γραμματίων πώς και πού καταχωρίζονται στη φορολογική δήλωση;

«α) Επειδή το άθροισμα των εμβαδών της κύριας και της δευτερεύουσας κατοικίας υπερβαίνει τα 150 τ.μ. θα φορολογηθείτε για το τεκμαρτό εισόδημα ιδιοκατοίκησης. Θα υπαχθεί σε φόρο το τεκμαρτό εισόδημα που αναλογεί στα 3 τ.μ. της δεύτερης κατοικίας.

β) Το ποσόν της δόσης που έχετε καταβάλει το 1996 για την αγορά του διαμερίσματος θα το γράψετε στην ένδειξη 735-736 της φορολογικής δήλωσης, ενώ και τα δύο ακίνητα θα τα γράψετε και στο έντυπο Ε9.

Δεν θα υπαχθείτε στον φόρο ακίνητης περιουσίας διότι προφανώς η αξία των δύο διαμερισμάτων δεν υπερβαίνει το αφορολόγητο των 150 τ.μ.».

7Η γυναίκα μου έχει δύο διαμερίσματα 120 και 96 τ.μ. αντίστοιχα. Το πρώτο το έχει παραχωρήσει άτυπα στον γιο μας για κατοικία, με τη γυναίκα του. Στο δεύτερο κατοικούμε εμείς. Με τον περιορισμό της απαλλαγής ώς τα 150 τ.μ., πώς θα φορολογηθεί η διαφορά και σε ποια έντυπα και κωδικούς θα καταχωρισθεί;

«Κύρια ιδιοκατοικούμενη κατοικία είναι το διαμέρισμα των 96 τ.μ. Το τεκμαρτό εισόδημα αυτής της κατοικίας θα το καταχωρίσετε στις ενδείξεις 115-116 της δήλωσης. Ακόμη, θα προσδιορίσετε το τεκμαρτό εισόδημα του διαμερίσματος των 120 τ.μ. το οποίο έχετε παραχωρήσει δωρεάν και αυτό το εισόδημα θα το γράψετε στις ενδείξεις 144 της δήλωσης».

8Αγόρασα στην κόρη μου και στο όνομά της σε χωριό της Κορινθίας, τα οποία είναι αξίας 1,7 εκατ. δρχ. και η Εφορία τα εκτίμησε 6.167.000 δρχ. Ανέθεσα σε δικηγόρο την προσφυγή γιατί η εκτίμηση είναι εξωφρενική.

Δεν γνώριζα ότι έπρεπε ώς τις 31.12.1996 να κάνω δήλωση άτυπης δωρεάς. Η κόρη μου συνεχίζει μεταπτυχιακά. Μπορώ από τόκους ομολόγων να της εξασφαλίσω άλλο 1 εκατ. ώστε το εισόδημά της να φθάσει τα 2 εκατ. και να μην πληρώσω το πρόστιμο με το οποίο απειλούμαι; Να γράψω δηλαδή στη στήλη 657-658 της δήλωσής της τους τόκους από τα ομόλογα 1 εκατ.

Η ερώτησή μου είναι: Θα δεχθεί η Εφορία τους τόκους ως εισόδημα στη δήλωση της κόρης μου; Και αν όχι, τι συνέπειες θα έχει και σε τι νόμιμα μέσα πρέπει να προσφύγω για να διορθώσω και να απαλλαγώ από τα πρόστιμα που τυχόν θα μου επιβάλει η Εφορία;

«Σύμφωνα με τον φορολογικό νόμο, όσοι αγοράζουν ακίνητα υποχρεούνται να υποβάλλουν φορολογική δήλωση. Ετσι, η κόρη σας θα υποβάλει φορολογική δήλωση και θα δηλώσει την αξία του κτήματος που αγοράστηκε, όπως αυτή προσδιορίστηκε από τον οικονομικό έφορο.

Αν δεν έχει εισοδήματα που να δικαιολογεί την αγορά του ακινήτου, θα φορολογηθεί για το ποσόν αυτό. Οι τόκοι των ομολόγων δεν επαρκούν για να δικαιολογήσουν το ποσόν των 6.167.000 δρχ.

Είχατε τη δυνατότητα ώς τις 31.12.1996 να κάνετε δωρεά ή γονική παροχή στην κόρη σας ενός χρηματικού ποσού που να δικαιολογεί την αγορά του ακινήτου».

9Η ανιψιά μου, πτυχιούχος φυσικής (30 χρόνων σήμερα), αφού πήρε το διδακτορικό της εδώ στην Ελλάδα με υποτροφία του «Δημόκριτου», πέρυσι συνεχίζοντας τις σπουδές της εργάστηκε με μεταδιδακτορική υποτροφία του «Ερευνητικού Κέντρου Φυσικής» του Annecy (Γαλλία) στο Κέντρο αυτό για όλο το 1996 και τώρα με υποτροφία του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας (Ιταλία) εργάζεται στο πανεπιστήμιο αυτό (Φλωρεντία) για δύο χρόνια, μετά ίσως επιστρέψει στην Ελλάδα εφόσον βρει εργασία ή θα παραμείνει στο εξωτερικό.

α) Εφόσον για όλο το 1996 βρισκόταν εκτός Ελλάδας υποχρεούται να υποβάλει φορολογική δήλωση ή όχι;

β) Αν ναι, τα χρήματα που εισέπραξε από την υποτροφία με βάση τον νέο νόμο φοροαπαλλαγών απαλλάσσεται ή όχι της φορολογίας εισοδήματος;

«α) Εφόσον η ανιψιά σας έχει τη συνήθη κατοικία της στην Ελλάδα και έχει υπερβεί το 25ο έτος υποχρεούται να υποβάλει φορολογική δήλωση.

β) Τα ποσά των υποτροφιών που καταβάλλονται σε όσους νόμιμα έχουν λάβει υποτροφία από το Δημόσιο ή από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ή από ιδρύματα απαλλάσσονται της φορολογίας».

10Είμαστε δύο νέοι 24 ετών και ενδιαφερόμαστε να φτιάξουμε μια ομόρρυθμο εταιρεία, η οποία θα επιδοτηθεί από τον ΕΟΜΜΕΧ.

Μας ζητείται από τον ΕΟΜΜΕΧ και σίγουρα μετά από τις οικονομικές υπηρεσίες του κράτους ο τρόπος κάλυψης της ίδιας συμμετοχής στην Ο.Ε. Μπορούμε να επικαλεστούμε τη γονική παροχή; Μήπως από τους γονείς μας ζητηθεί από τις οικονομικές υπηρεσίες του κράτους το πόθεν έσχες για τα χρήματα που θα μας δώσουν σαν γονική παροχή; Μήπως έχει φορολογική απαλλαγή η Ο.Ε. στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της;

«α) Οι γονικές παροχές των γονέων προς τα παιδιά δεν ελέγχονται από το πόθεν έσχες. β) Το ελάχιστο εισόδημα της Ο.Ε. θα φορολογείται κατά τα τρία πρώτα χρόνια λειτουργίας της μειωμένο κατά ποσοστό 30%».

11Είμαι δημόσιος υπάλληλος και πληρώνω διατροφή για τα δύο μου παιδιά. Ο μεγάλος σπουδάζει στο πανεπιστήμιο και του τα στέλνω μέσω τραπέζης. Η μικρή είναι ανήλικη και τα χρήματα τα καταθέτω στο όνομα της μητέρας της, η οποία εργάζεται. Επειδή το ποσόν ετησίως φτάνει το 1.500.000 δρχ., θέλω να μου πείτε πώς θα το δικαιολογήσω στη φορολογική μου δήλωση.

«Το ποσόν της διατροφής που καταβάλλεται στη σύζυγο ή στον σύζυγο θεωρείται εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα και υπόκειται σε φόρο. Αντίθετα το ποσόν της διατροφής που καταβάλλεται στα παιδιά δεν θεωρείται εισόδημα. Εξάλλου αυτό το ποσόν δεν αφαιρείται από το εισόδημα του καταβάλλοντος.

Κατά συνέπεια δεν θα γράψετε στη φορολογική σας δήλωση το ποσόν της διατροφής που έχετε καταβάλει». Εισοδήματα συζύγων

12Χήρα ανάπηρη πλέον του 67% που δήλωσε μη φορολογούμενο εισόδημα στο ίδιο οικονομικό έτος που πέθανε ο σύζυγός της και δήλωσε το φορολογούμενο εισόδημά του, μπορεί να αφαιρέσει από το εισόδημα του συζύγου το ποσόν της αναπηρίας της;

«α) Σε περίπτωση θανάτου του φορολογουμένου υποβάλλουν δήλωση για λογαριασμό του οι κληρονόμοι του και δηλώνουν τα εισοδήματα που ο αποβιώσας απέκτησε ως την ημερομηνία του θανάτου.

β) Η διάταξη της παραγρ. 2 άρθρου 8 Ν. 2238/94 προβλέπει έκπτωση από το εισόδημα του φορολογουμένου ποσού 500.000 δρχ. χωρίς δικαιολογητικά, εφόσον κάποιο από τα πρόσωπα που συνοικούν και τον βαρύνουν παρουσιάζει αναπηρία 67% και πάνω, από οποιονδήποτε λόγο.

γ) Για την έκπτωση του ποσού αυτού πρέπει να συνυποβληθεί με τη δήλωση απόφαση της υγειονομικής επιτροπής και να συμπληρωθούν οι ενδείξεις του πίνακας 3. Αν όλα αυτά έχουν γίνει, καλώς δεν αφαιρέθηκε από το εισόδημα του συζύγου το ποσόν των 500.000 δρχ.».

13Είμαι συνιδιοκτήτης με τη σύζυγό μου στο ιδιοκατοικούμενο διαμέρισμά μας 90 τ.μ. Τον Ιούλιο 1996 αγοράσαμε με τη σύζυγό μου σε ποσοστό 50% ο καθένας ένα άλλο διαμέρισμα 66 τ.μ. και είναι κενό για ενοικίαση. Επίσης είμαι ιδιοκτήτης (100%), από κληρονομιά, μιας κατοικίας 75 τ.μ. σε χωριό 800 κατοίκων (όχι τουριστικό).

Πώς θα φορολογηθούμε;

«Την κύρια ιδιοκατοικούμενη κατοικία των 90 τ.μ. και τη δευτερεύουσα κατοικία των 75 τ.μ. που βρίσκεται στο χωριό θα αναφέρετε στην κυρίως δήλωση (Ε1). Σε φόρο θα υπαχθεί το τεκμαρτό εισόδημα που αναλογεί στα 15 τ.μ. της δευτερεύουσας κατοικίας. Το διαμέρισμα που αγοράσατε με σκοπό την ενοικίασή του θα το γράψετε στο έντυπο Ε2 με την ένδειξη κενό. Ολα τα πιο πάνω ακίνητα θα τα γράψετε και στο έντυπο Ε9».

Προηγούμενα έτη

14Για τον προσδιορισμό του κεφαλαίου προηγούμενων ετών, αφαιρούνται εκτός από τις τεκμαρτές δαπάνες και οι φόροι;

«Η διαδικασία προσδιορισμού του κεφαλαίου προηγούμενων ετών προβλέπεται από την περίπτωση ζ’ της παραγρ. 2 άρθρου 19 Ν. 2238/94. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή «για τον προσδιορισμό του κεφαλαίου κάθε έτους από τα πραγματικά εισοδήματα που έχουν φορολογηθεί ή νόμιμα απαλλαγεί από τον φόρο, τα οποία προκύπτουν από τον συμψηφισμό των θετικών και αρνητικών στοιχείων αυτών, τα χρηματικά ποσά που ορίζονται στις περιπτώσεις β’, γ’, δ’, ε’ και στ’ (δηλαδή χρηματικά ποσά που προέρχονται από διάθεση περιουσιακών στοιχείων, χρηματικά ποσά που δεν θεωρούνται εισοδήματα, εισαγωγή συναλλάγματος, δάνεια, δωρεές και γονικές παροχές χρημάτων) και οποιοδήποτε άλλο ποσόν που έχει εισπραχθεί εκπίπτουν οι δαπάνες που ο προσδιορισμός τους ορίζεται στα άρθρα 16 και 17, δηλαδή τις τεκμαρτές δαπάνες και οι δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.

Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν τεκμαρτές δαπάνες διαβίωσης ή αν το ποσόν τους είναι μικρότερο από το ένα εκατομμύριο δραχμές, το ποσόν που πρέπει να αφαιρεθεί προσδιορίζεται με βάση την κοινωνική, οικονομική και οικογενειακή κατάσταση του φορολογουμένου και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να είναι κατώτερο του ενός εκατομμυρίου δραχμών.

Κάθε ποσόν που καταβλήθηκε για την απόκτηση αυτών των εσόδων τα μειώνει προκειμένου να ληφθούν αυτά υπόψη για την κάλυψη ή τον περιορισμό της συνολικής ετήσιας δαπάνης…».

Από την πιο πάνω διάταξη προκύπτει ότι αφαιρούνται μόνο οι τεκμαρτές και οι πραγματικές δαπάνες κτήσεως περιουσιακών στοιχείων καθώς και κάθε δαπάνη που καταβλήθηκε για την απόκτηση των εσόδων, όπως η δαπάνη απόκτησης ομολόγων κλπ. Ο φόρος εισοδήματος δεν είναι τεκμαρτή ή πραγματική δαπάνη ούτε δαπάνη που έχει καταβληθεί για την απόκτηση των εσόδων. Ο φόρος δωρεάς ή γονικής παροχής, αν για παράδειγμα ο φορολογούμενος επικαλείται από τα προηγούμενα χρόνια δωρεά ή γονική παροχή, αφαιρείται από το ποσόν της δωρεάς ή της γονικής παροχής.

Ωστόσο η διοίκηση έχει ακολουθήσει την πρακτική να αφαιρεί από τα δηλωθέντα εισοδήματα τον φόρο εισοδήματος που έχει καταβληθεί, όμως αυτή η πρακτική δεν βρίσκει έρεισμα στον νόμο».

15Στο εμβαδόν της ιδιοκατοίκησης προσμετρείται και αυτό του κλιμακοστασίου, που εξυπηρετεί μόνο εμένα, που διαμένω στον μοναδικό όροφο μιας οικοδομής; Το ισόγειο αποτελείται από ένα κατάστημα.

Το ακάλυπτο τμήμα του οικοπέδου μιας άλλης μονοκατοικίας μου (μισθωμένης) θα αναφερθεί πουθενά στη δήλωσή μου ή στο έντυπο Ε9;

Η εγγονή μου (ετών 22), που μένει μαζί μου, έχει την ψιλή κυριότητα ενός διαμερίσματος, από γονική παροχή, δεν έχει κανένα εισόδημα και δεν υποβάλλει φορολογική δήλωση, θα υποβάλει τώρα δήλωση;

«α) Για τον υπολογισμό του τεκμαρτού εισοδήματος από ιδιοκατοίκηση κύριας κατοικίας, στο εμβαδόν αυτής υπολογίζονται και οι βοηθητικοί χώροι εφόσον είναι εστεγασμένοι, π.χ. αποθήκη, γκαράζ κλπ., όχι όμως και το κλιμακοστάσιο.

β) Στο έντυπο Ε9 θα γραφεί το εμβαδόν του κτίσματος και στην αμέσως διπλανή στήλη το εμβαδόν του οικοπέδου.

γ) Εφόσον η εγγονή σας δεν έχει υποχρέωση να υποβάλλει δήλωση από άλλον λόγο, δεν θα δηλώσει και το ακίνητο στο οποίο έχει την ψιλή κυριότητα».

16Η κόρη μου, 23 χρόνων, που κάνει μεταπτυχιακά στο εξωτερικό, έχει ετήσιο εισόδημα 60.000 δρχ. από μίσθωση μεριδίου ακινήτου εκ γονικής παροχής.

α) Τον Μάρτιο 1997 οφείλει να κάνει χωριστή δική της δήλωση για το εισόδημα αυτό ή θα το συμπεριλάβω εγώ στη δική μου δήλωση;

β) Αν κάνει δική της δήλωση, στη δική μου δήλωση θα την συμπεριλάβω ως προστατευόμενο μέλος (για να τύχω της απαλλαγής των… 20.000 δρχ.);

γ) Στην υπηρεσία μου δικαιούμαι γι’ αυτήν οικογενειακό επίδομα; (δεδομένου ότι το διέκοψα στις 1.1.1996, εφόσον έλαβε το πτυχίο της ­ και οι μεταπτυχιακές της σπουδές άρχισαν τον Σεπτέμβριο 1996).

«α) Εφόσον η κόρη σας αποκτά εισόδημα από εκμίσθωση ακινήτου πάνω από 50.000 δρχ. τον χρόνο, υποχρεούται να υποβάλλει φορολογική δήλωση. Είναι αυτονόητο ότι εφόσον υποβάλλει δική της φορολογική δήλωση και είναι ενήλικη, έχει τελειώσει τις σπουδές της, έπαψε να είναι προστατευόμενο μέλος.

β) Με τη λήψη του πτυχίου το οικογενειακό επίδομα παύει να καταβάλλεται».

17Διαμένουμε με τη σύζυγό μου και τα δύο παιδιά μου σε ιδιόκτητη κατοικία 70 τ.μ. Είμαι και ιδιοκτήτης δευτερεύουσας (μη εξοχικής) κατοικίας 90 τ.μ. που παραμένει ανοίκιαστη και κενή για το 1996. Η σύζυγός μου έχει στο χωριό της ιδιόκτητη κατοικία εξοχική 115 τ.μ. που απέκτησε από γονική παροχή. Θα πληρώσουμε εφέτος φόρο ιδιοκατοίκησης ή η σύζυγός μου θα απαλλαγεί από τον φόρο ιδιοκατοίκησης και εγώ θα υπαχθώ σε φόρο ιδιοκατοίκησης για εμβαδόν (70+90) – 150 = 10 τ.μ. ή θα απαλλαγώ επειδή η δευτερεύουσα κατοικία 90 τ.μ. παραμένει κενή;

«Αν την κατοικία των 90 τ.μ. που το 1996 ήταν κενή την εκμισθώνετε, σε φόρο θα υπαχθεί το τεκμαρτό εισόδημα που αναλογεί στα 35 τ.μ. της εξοχικής κατοικίας (70+115) – 150 = 35. Σε αυτή την περίπτωση την κατοικία των 90 τ.μ. θα την γράψετε στο έντυπο Ε2 με την ένδειξη «κενή».

Αν όμως και την κατοικία των 90 τ.μ. την ιδιοχρησιμοποιείτε, τότε κατ’ επιλογή σας το τεκμαρτό εισόδημα μιας από τις δύο δευτερεύουσες θα υπαχθεί ολόκληρο σε φόρο και ακόμη το τεκμαρτό εισόδημα που αναλογεί στο εμβαδόν που απομένει αν από το άθροισμα του εμβαδού της κύριας κατοικίας και της μιας δευτερεύουσας αφαιρεθεί το απαλλασσόμενο των 150 τ.μ.

Δηλαδή σε αυτή την περίπτωση το τεκμαρτό εισόδημα της εξοχικής κατοικίας, το οποίο θα υπολογιστεί σε 3/12, θα υπαχθεί ολόκληρο σε φόρο. Ακόμη σε φόρο θα υπαχθεί το τεκμαρτό εισόδημα που αναλογεί στα 10 τ.μ. της πρώτης δευτερεύουσας (70+90) – 150 = 10 τ.μ.».

18Από πόσα προηγούμενα έτη δίδεται η δυνατότητα σχηματισμού κεφαλαίου για την κάλυψη τεκμηρίου αγοράς ακίνητης περιουσίας;

«Για τον προσδιορισμό του κεφαλαίου που σχηματίστηκε το έτος 1991 και προηγουμένων εφαρμόζεται η διαδικασία που ορίζεται με τον νόμο 1828/89. Δηλαδή για τον προσδιορισμό αυτού του κεφαλαίου από τα εισοδήματα που έχουν φορολογηθεί ή νόμιμα απαλλαγεί από τον φόρο τα οποία προκύπτουν από τον συμψηφισμό των θετικών και αρνητικών στοιχείων και από οποιοδήποτε άλλο έσοδο που έχει εισπραχθεί και έχει δηλωθεί, αφαιρούνται οι τεκμαρτές δαπάνες και οι δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.

Αν όμως το άθροισμα των ποσών χωρίς δικαιολογητικά και των δαπανών με δικαιολογητικά, που εξέπιπταν από το εισόδημα με βάση τις διατάξεις που ίσχυαν τότε, και του ποσού του αναλογούντος φόρου είναι ανώτερο από τη συνολική ετήσια τεκμαρτή δαπάνη, τότε για τον προσδιορισμό του κεφαλαίου των ετών αυτών αφαιρείται αυτό το άθροισμα.

Η μεθοδολογία αυτή ισχύει όταν γίνεται επίκληση κεφαλαίου των ετών 1988 ως και 1991. Αν γίνει επίκληση κεφαλαίου προηγούμενων ετών, τότε θα χρησιμοποιηθεί η μεθοδολογία του νόμου 820/78. Δεν υπάρχει χρονικός περιορισμός για την επίκληση κεφαλαίου προηγούμενων ετών».

19Σε κύρια κατοικία στην Αθήνα εμβαδού 110 τ.μ. ιδιοκτησίας της συζύγου μου διαμένουμε μονίμως. Επίσης εκτός Αθηνών διαθέτουμε εξοχική κατοικία εμβαδού 141 τ.μ. ιδιοκτησίας μου, για τις διακοπές του τριμήνου του καλοκαιριού.

Γνωστού όντος ότι τα πρώτα 150 τ.μ. είναι αφορολόγητα (ανά άτομο ή ανά οικογένεια;), ερωτάται αν προκύπτει φορολογική υποχρέωση για εισόδημα από ιδιοκατοίκηση και αν προκύπτει, επί πόσων τ.μ. και επί ποιας κατοικίας από τις δύο.

Τέλος, οι τιμές ζώνης που θα ληφθούν υπόψη θα είναι οι νυν ισχύουσες (τέλος ’95) ή οι προηγούμενες (1993);

«α) Σε φόρο θα υπαχθεί το τεκμαρτό εισόδημα που αναλογεί στα (110+141) – 150 = 101 τ.μ. της εξοχικής κατοικίας το οποίο θα υπολογιστεί για τρεις μήνες (3/12).

β) Ποιες τιμές ζώνης χρησιμοποιούνται κάθε φορά για τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας της κατοικίας και κατ’ επέκταση του τεκμαρτού εισοδήματος, εξαρτάται από το πότε ιδιοκατοικήθηκε για πρώτη φορά η κατοικία. Ετσι, αν η κατοικία κατοικήθηκε για πρώτη φορά το 1996 θα χρησιμοποιηθούν οι τιμές ζώνης που ίσχυαν το 1995. Ακόμη αν η κατοικία ιδιοκατοικήθηκε για πρώτη φορά το 1995 θα έπρεπε πέρυσι να είχαν χρησιμοποιηθεί οι τιμές ζώνης που ίσχυαν το 1995. Αν η κατοικία ιδιοκατοικήθηκε για πρώτη φορά το 1993 και το 1996 αρχίζει νέα τριετία, θα χρησιμοποιηθούν οι τιμές ζώνης του 1995. Αντίθετα, αν η κατοικία ιδιοκατοικήθηκε για πρώτη φορά το 1991, θα χρησιμοποιηθούν οι τιμές ζώνης του 1993, διότι η δεύτερη τριετία άρχισε το 1994 και κατά το έτος αυτό έπρεπε να είχαν χρησιμοποιηθεί οι τιμές ζώνης που ίσχυαν τότε κ.ο.κ.». (σ.σ.: η ίδια απάντηση ισχύει και για τον κ. Αλ. Ξανθούλη). Τα πάγια επιχειρήσεων και το εμβαδόν της άδειας

20Διατηρούμε ομόρρυθμο εμπορική εταιρεία με αντικείμενο εργασιών εμπόριο και συγχρόνως εκμισθώνουμε και ιδιόκτητα καταστήματα της εταιρείας, με βιβλία Γ’ κατηγορίας προαιρετικά. Θα θέλαμε να μας πληροφορήσετε:

α) Αν υποχρεούμαστε στην αναπροσαρμογή των παγίων σήμερα.

β) Αν υπαγόμαστε στο αντικειμενικό σύστημα φορολόγησης μετά τις υπό συζήτηση αλλαγές του φορολογικού νομοσχεδίου. Επίσης παρακαλούμε να μας γνωρίσετε αν αλλάζοντας σήμερα (Ιαν. ’97) τα βιβλία μας σε Β’ κατηγορίας υποχρεούμαστε το ίδιο στην αναπροσαρμογή των παγίων και επίσης αν, με τροποποίηση του καταστατικού μας σαν μοναδικό αντικείμενο εργασιών έχουμε την εκμίσθωση των ακινήτων μας, υπαγόμεθα στο αντικειμενικό σύστημα φορολόγησης.

«α) Σε αναπροσαρμογή της αξίας των παγίων στοιχείων υποχρεούνται οι επιχειρήσεις που τηρούν υποχρεωτικά Γ’ κατηγορίας βιβλία.

β) Από το οικονομικό έτος 1998 (χρήση 1997) υπάγονται στο αντικειμενικό σύστημα φορολογίας και οι εμπορικές επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες και τηρούν προαιρετικά Γ’ κατηγορίας βιβλία. Αν η επιχείρησή σας δεν παρέχει υπηρεσίες δεν θα υπαχθεί στα αντικειμενικά κριτήρια. Η επιχείρηση εκμετάλλευσης ακινήτων είναι μάλλον παροχής υπηρεσιών».

21Ποιο εμβαδόν κτισμάτων πρέπει να δηλώνεται; Αυτό της οικοδομικής αδείας ή το εμβαδόν που έχει δηλωθεί στη ΔΕΗ;

«Αν το κτίσμα έχει αγοραστεί, θα γράψετε το εμβαδόν που αναφέρεται στο συμβόλαιο, ενώ αν έχει ανεγερθεί από αυτόν που το χρησιμοποιεί ή το εκμεταλλεύεται θα γραφεί το εμβαδόν της οικοδομικής αδείας. Σε καμία περίπτωση το εμβαδόν που έχει δηλωθεί στη ΔΕΗ».

22Τι εννοούμε μονοετή και πολυετή καλλιέργεια; Ενας ελαιώνας π.χ. που αποφέρει ελιές για παραγωγή ελαίου θα καταταχθεί σε μια από αυτές τις κατηγορίες;

Υπάρχει οικία σε ελαιώνα 5,5 στρεμμάτων περίπου εκτός σχεδίου σε ποιον πίνακα θα καταχωρισθεί στον 1 ή 2 και πώς θα επιτευχθεί η καταχώριση αφού στον κάθε πίνακα λείπουν οι στήλες που υπάρχουν στον άλλον;

Πού θα βρεθεί ο αριθμός οικοδομικού τετραγώνου;

«α) Ο ελαιώνας είναι πολυετής καλλιέργεια και θα γραφεί στη στήλη 9 ή 10 της δήλωσης Ε9, ανάλογα αν είναι αρδευόμενος ή όχι.

β) Το εμβαδόν του κτίσματος θα γραφεί στον πίνακα 1 και το εμβαδόν του ελαιώνα στον πίνακα 2.

γ) Ο αριθμός του οικοδομικού τετραγώνου θα βρεθεί από την Πολεοδομία, αν βέβαια δεν αναφέρεται στο συμβόλαιο αγοράς του ακινήτου».

23Από ένα διαμέρισμα που ενοικιάζουμε (βάσει του συμβολαίου αγοράς) εγώ έχω την ψιλή κυριότητα και η μητέρα μου την επικαρπία.

Επειδή η μητέρα μου μου δίνει τα χρήματα της επικαρπίας, το έσοδο αυτό το δηλώνω εγώ στη στήλη της φορολογικής δήλωσης που υποβάλλω με τον σύζυγό μου; (Η ίδια η μητέρα μου δεν θέλει να ανακατευτεί με έσοδο που δεν κρατά).

Το ερώτημα είναι πώς θα εμφανιστεί το διαμέρισμα αυτό στον (νέο) πίνακα στοιχείων κτισμάτων και οικοπέδων της δήλωσής μου;

«Υπόχρεος σε φόρο είναι ο επικαρπωτής, ο οποίος πρέπει και να δηλώνει το ακίνητο που εκμισθώνει. Είναι λάθος να το δηλώνεται εσείς. Αν χρειαστεί να μεταβιβάσετε το ακίνητο, θα έχετε προβλήματα».