Πριν από μερικά χρόνια διάσημοι επιστήμονες κατασκεύασαν μια σύγχρονη, αεροστεγή «Κιβωτό του Νώε» και την τοποθέτησαν σε μια «σεληνιακή» τοποθεσία στην έρημο της Αριζόνας. Σήμερα κάτω από τον σπασμένο θόλο της κρύβονται μια τρομακτική ιστορία και μια ενοχλητική προειδοποίηση για το μέλλον του ίδιου του πλανήτη μας!
Μέσα στην έρημο της Αριζόνας μια περίεργα φουτουριστική κατασκευή από ατσάλι και γυαλί αντανακλά το δυνατό φως του ηλίου δημιουργώντας ένα εκτυφλωτικό λευκό φίλτρο το οποίο δεν επιτρέπει σε κάποιον να διακρίνει καθαρά το ακριβές σχήμα του οικοδομήματος. Το οικοδόμημα αυτό ονομάζεται Βιόσφαιρα 2! Για κάποιον που δεν γνωρίζει περί τίνος πρόκειται, η Βιόσφαιρα 2 μοιάζει εξωτερικά με θερμοκήπιο του μέλλοντος ή με κάποιο επαναστατικό διαστημόπλοιο της NASA έτοιμο να απογειωθεί με προορισμό κάποιο μακρινό αστέρι. Στην πραγματικότητα αυτό που κρύβεται κάτω από τον εκτυφλωτικό θόλο είναι κάτι έντονα τρομακτικό.
Μέσα σε αυτή την υπερσύγχρονη συνθετική σφαίρα στο κέντρο της ερήμου υπάρχει ακόμη ένας ολόκληρος κόσμος: ένα τροπικό δάσος, ένας ωκεανός 3,5 εκατ. κυβικών λίτρων θαλασσινού νερού με κοραλλιογενείς υφάλους, μια μικρογραφία ερήμου, ένα τεχνητό βουνό, μια σαβάνα και ένας βάλτος που μεταφέρθηκε από τη Φλόριδα συνθέτουν στην ουσία τον πρώτο πλανήτη που κατασκεύασε ποτέ ο άνθρωπος. Μια πιστή μικρογραφία του οικοσυστήματος του ίδιου του πλανήτη μας, δηλαδή της Βιόσφαιρας 1, απομονωμένη όμως με αεροστεγείς βαλβίδες από την υπόλοιπη γήινη ατμόσφαιρα. Μια «προσομοίωση Γης» η οποία, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα μπορούσε όπως ακριβώς και η Γη να «πλεύσει» στο Διάστημα ή να εγκατασταθεί σε άλλους πλανήτες και να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη επιβίωση μιας ομάδας ανθρώπων για πολλά πολλά χρόνια. Ετσι τουλάχιστον νόμιζαν. Γιατί η πραγματικότητα κατέληξε σύντομα να είναι κάτι παραπάνω από εφιαλτική. Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο πείραμα δεν περίμεναν ποτέ να συναντήσουν τους κινδύνους και τους φόβους που τελικά συνάντησαν. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Το όνειρο που έγινε εφιάλτης
Πολλά χρόνια επιστημονικών μελετών και 200 εκατ. δολάρια (περίπου 60 δισ. δρχ.) έφεραν τον Νοέμβριο του 1991 αυτόν τον μικρό τεχνητό παράδεισο στη ζωή. Ελεγχόμενος μόνο από υπερσύγχρονα υπολογιστικά προγράμματα και κάτω από την επίβλεψη κορυφαίων επιστημόνων θα «λειτουργούσε» για τα επόμενα 98 χρόνια χωρίς προβλήματα!
Μέσα στη Βιόσφαιρα 2 είχαν εισαχθεί 3.800 επιλεγμένα είδη φυτών και ζώων. Καμία μορφή ζωής δεν θα μπορούσε στο μέλλον να μπει ή να βγει για να μη διαταραχθεί η υπερευαίσθητη οικολογική ισορροπία. Οι μόνοι που θα μπορούσαν να πηγαινοέρχονται θα ήταν οι οκτώ επιστήμονες-κάτοικοι: τέσσερις άντρες και τέσσερις γυναίκες! Ολοι τους επιστήμονες από διαφορετικούς κλάδους. Βασικός σκοπός τους θα ήταν να μελετούν και να καταγράφουν πληροφορίες για τη διαβίωση μέσα σε ένα τέτοιο τεχνητό περιβάλλον. Στον ελεύθερο χρόνο τους θα ψάρευαν στον ωκεανό, θα καλλιεργούσαν λαχανικά, θα φρόντιζαν τα ελάχιστα οικόσιτα ζώα που μπορούσε να φιλοξενήσει η Βιόσφαιρα για την αναγκαία παραγωγή γάλακτος και κρέατος. Το αρχικό πείραμα θα διαρκούσε δύο χρόνια. Μετά την πρώτη αποστολή, νέες αποστολές επιστημόνων θα συνέχιζαν το πείραμα ανά δύο χρόνια συμπληρώνοντας 98 χρόνια, ως το 2079! Κοιτάζοντας όμως πίσω τις σελίδες από το ημερολόγιο της Βιόσφαιρας 2 αποκαλύπτεται μια εντελώς διαφορετική ιστορία επιβίωσης από αυτή που είχε ειδυλλιακά σχεδιαστεί αρχικά!
Σήμερα στον μεγαλύτερο και πιο άγριο χώρο της Βιόσφαιρας 2, τον τομέα του τροπικού δάσους, το μόνο είδος ζώου που φαίνεται να έχει επιβιώσει είναι τα μυρμήγκια που κατακλύζουν τον χώρο και δαγκώνουν κάθε ακάλυπτο σημείο του δέρματος οποιουδήποτε επισκέπτη! Τα λαίμαργα σαγόνια τους είναι επίσης υπεύθυνα για την εξαφάνιση 19 από τα συνολικά 25 είδη ζώων που ζούσαν αρχικά σε αυτό τον τομέα της Βιόσφαιρας 2. Ενδεικτική είναι η περίπτωση των φιδιών. Αρχισαν να εξαφανίζονται όταν τα μυρμήγκια λόγω έλλειψης τροφής έκαναν ομαδικές επιθέσεις εναντίον τους και τους έτρωγαν τα μάτια αφήνοντάς τα ανίκανα να βρουν τα ίδια τροφή!
Ο θάνατος ορισμένων ζώων οδήγησε στον θάνατο άλλων ζώων που τρέφονταν από αυτά και στην εξαφάνιση ορισμένων φυτών ο κύκλος της ζωής των οποίων συνδεόταν με κάποιο από αυτά τα ζώα οδηγώντας τελικά το οικοσύστημα της Βιόσφαιρας 2 σε κατάρρευση. Ηταν ένα τραγικό οικολογικό ντόμινο.
«Φθάσαμε να ξοδεύουμε το 95% του χρόνου μας για να καλλιεργούμε τροφή και να υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλο ψυχολογικά» είπε ο Μπερντ Ζάμπελ, ένας από τους πρώην κατοίκους της Βιόσφαιρας 2.
Οι βιοναύτες σε αυτό το στάδιο ήταν σαν να ζούσαν σε έναν πλανήτη όπου οι καλλιέργειες αποτυγχάνουν, τα οικόσιτα ζώα πεθαίνουν από την πείνα και η τροφή γίνεται όλο και πιο δυσεύρετη. Κάποια ημέρα βρέθηκαν σε τόσο προχωρημένο στάδιο πείνας ώστε άρχισαν να διαφωνούν έντονα για το πόσο χρόνο θα χρειάζονταν για να φάνε ολόκληρο το μαρμάρινο τραπέζι της κουζίνας αν ήταν φτιαγμένο από σοκολάτα!
Και το φαγητό ήταν μόνο ένα από τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν. Η ποιότητα του αέρα ήταν ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα. Τελικά, μετά τους πρώτους μήνες, οι ενδείξεις του διοξειδίου του άνθρακα άρχισαν να ανεβαίνουν επικίνδυνα. Ως λύση ανάγκης χρησιμοποιήθηκαν ειδικοί «αναρροφητήρες» καθαρισμού.
Επιπλέον το χώμα που χρησιμοποιείτο για τις καλλιέργειες είχε εμποτιστεί με υπερβολική ποσότητα θρεπτικών ουσιών για να αποδίδει περισσότερο, με αποτέλεσμα να ευνοεί την ανάπτυξη σκουληκιών, τα οποία καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες οξυγόνου! Για άλλη μία φορά η ζωή των βιοναυτών και η ισορροπία του οικοσυστήματος κινδύνευαν άμεσα από μια λεπτομέρεια που δεν είχε ζυγιστεί καλά προτού κλείσουν οι αεροστεγείς βαλβίδες της Βιόσφαιρας 2. Οσο ο καιρός περνούσε η άμμος από την έρημο άρχισε να κολλάει επάνω στην κατασκευή ενώ παράλληλα όλο και μεγαλύτερα ποσοστά υπεριώδους ακτινοβολίας άρχισαν να δεσμεύονται. Τα επίπεδα οξυγόνου συνέχισαν να πέφτουν φθάνοντας στο 14% (η αναλογία στον καθαρό γήινο αέρα είναι 21%) κάνοντας τη ζωή μέσα στη Βιόσφαιρα 2 «αποπνικτικά» δύσκολη. Τελικά τον Φεβρουάριο του 1993, σε λιγότερο από 18 μήνες από τα εγκαίνια της Βιόσφαιρας 2, οι σειρήνες έκτακτης ανάγκης μπήκαν σε λειτουργία. Υγρό οξυγόνο χορηγήθηκε μέσα από τον εσωτερικό εξαερισμό, χωρίς όμως να ανοίξουν οι αεροστεγείς πόρτες για να επανέλθει το οξυγόνο σε σχεδόν φυσιολογικά επίπεδα. Οι λεπτομέρειες δεν είχαν ζυγιστεί καλά.
Παρά τις προηγούμενες αντιξοότητες, μια δεύτερη ομάδα βιοναυτών ανέλαβε να συνεχίσει το πείραμα για άλλα δύο χρόνια πιστεύοντας ότι υπάρχουν ακόμη ελπίδες για τη Βιόσφαιρα 2. Τελικά η δεύτερη ομάδα εγκατέλειψε τη Βιόσφαιρα 2 μετά από τον πρώτο μόλις μήνα! Δύο μέλη της αποστολής μάλιστα έσπασαν φεύγοντας δύο από τα εξωτερικά τζάμια της Βιόσφαιρας 2 υποστηρίζοντας ότι δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν διαφορετικά οι υπόλοιποι οργανισμοί που παρέμεναν μέσα.
Αυτό σήμανε την τελική αποτυχία του εγχειρήματος της Βιόσφαιρας 2 σπρώχνοντας μακριά στο μέλλον την ημέρα όπου οι άνθρωποι θα έμπαιναν σε μια ανάλογη αεροστεγή κατασκευή για να μεταναστεύσουν σε κάποιο αφιλόξενο σημείο του Διαστήματος!
Η μοιραία προειδοποίηση
Τι κάνει σήμερα η Βιόσφαιρα 2; Είναι χωρισμένη σε δύο τομείς: ο πρώτος λειτουργεί ως τουριστικό αξιοθέατο της περιοχής κρατώντας ζωντανή μόνο μια απόχρωση από την αρχική ιδέα του οράματός της· ο δεύτερος παραμένει ακόμη σφραγισμένος. Χρησιμεύει ως τόπος διεξαγωγής μελετών για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η ίδια η Βιόσφαιρα 2 χρησιμεύει συνολικά ως μια μοιραία προειδοποίηση για το πόσο εύκολα μπορεί να χαθεί η ισορροπία από το οικοσύστημα της Γης.
«Επειδή η Βιόσφαιρα 2 είναι κυριολεκτικά μια ζωντανή μικρογραφία του γήινου περιβάλλοντος, μπορεί να μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για να κατανοήσουμε τη μεγαλύτερη εικόνα που αποτελεί η ατμόσφαιρα της Γης σε σχέση με το φαινόμενο του θερμοκηπίου» δήλωσε πρόσφατα ο Τζον Ανταμς, ένας από τους επιστήμονες του Πανεπιστημίου Κολούμπια που εργάζεται τώρα στη Βιόσφαιρα 2.
Παρά την αποτυχία του πειράματος, η κατασκευή της Βιόσφαιρας 2 προκαλεί ακόμη θαυμασμό! Συνολικά 750 αισθητήρες καταγράφουν τη θερμοκρασία, το φως, την υγρασία, τη σύνθεση του αέρα και την ποιότητα του νερού και του εδάφους ενώ μηχανήματα όπως αυτό για τη δημιουργία κυμάτων βυθισμένο στην περιοχή του ωκεανού και δύο αίθουσες (γνωστές ως πνεύμονες) από όπου κυκλοφορεί και ανακυκλώνεται ο αέρας μέσα στη σφαίρα συνεχίζουν ακόμη να λειτουργούν ακατάπαυστα!
Στους χώρους όπου εργάζονται τώρα οι επιστήμονες η ατμόσφαιρα είναι η ίδια τα τελευταία οκτώ χρόνια όπως τη στιγμή που έκλεισαν οι αεροστεγείς βαλβίδες για να αρχίσει το πείραμα της Βιόσφαιρας 2. Ο αέρας είναι βαρύς, υγρός και γλυκερός, ακριβώς όπως μέσα σε ένα θερμοκήπιο.
«Η Βιόσφαιρα 2 πια μοιάζει σήμερα με μια τρομακτική Ντίσνεϊλαντ, όπου το μηχάνημα με τα ομοιόμορφα κύματα μπορεί να σε οδηγήσει σε κατάθλιψη. Δεν θα ήθελα ούτε καν να σκεφθώ πώς θα ήταν αν ήμουν κλεισμένος μέσα σε μια παρόμοια βιόσφαιρα κοιτάζοντας τη Γη εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά!» υποστηρίζει ο Τζον Αλαν, ο οποίος κάθε απόγευμα όπως και οι υπόλοιποι επιστήμονες που εργάζονται πια μέσα στη Βιόσφαιρα 2 επιστρέφουν στα σπίτια τους «πίσω» στη Γη.
