Ερώτηση 1η: Είναι αλήθεια ότι το δάσος του Σέιχ Σου ήταν το καλύτερα προστατευμένο δάσος της χώρας μας;
Απάντηση: Φυσικά όχι! Αρκεί να βλέπατε στο έδαφος μια πιθαμή ξερές και εύφλεκτες πευκοβελόνες. Οπότε σκεφτείτε τι χαμός γίνεται με τα λιγότερο προστατευμένα ο Θεός να τα φυλάει δάση.
Ερώτηση 2η: Τι έπρεπε να είχε γίνει;
Απάντηση: Τον χειμώνα, μετά από βροχή και με δυνατό κρύο έπρεπε να πάμε και να βάλουμε προγραμματισμένη φωτιά. Με αυτήν καίγονται μόνο οι πευκοβελόνες του εδάφους, ενώ τα πεύκα μένουν ανέπαφα. Το καλοκαίρι οι αμελείς ή οι κακοήθεις μπορούν να βάλουν πανεύκολα με ένα σπίρτο μια φωτιά στις πευκοβελόνες. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορούν να το κάνουν σε ένα πεύκο.
Ερώτηση 3η: Πρόσφατα το Συμβούλιο της Επικρατείας με απόφασή του «καταδίκασε» το ελληνικό κράτος επειδή η έλλειψη δασολογίου και κτηματολογίου θεωρήθηκε υπεύθυνη για τις καλοκαιρινές πυρκαϊές. Αν είχαμε κτηματολόγιο δεν θα είχαμε πυρκαϊές;
Απάντηση: Ουδέν αναληθέστερον. Αν η ύπαρξη κτηματολογίου σταματούσε τις πυρκαϊές, τότε στη Ρόδο που έχει κτηματολόγιο ποτέ δεν θα είχαμε πυρκαϊές. Κάτι που δεν ισχύει. Χώρια όπου υπάρχουν πυρκαϊές και στην Ιταλία και στην Ισπανία που έχουν κτηματολόγια.
Ερώτηση 4η: Δηλαδή δεν υπάρχει μονίμως «οργανωμένο σχέδιο» σκοτεινών κύκλων για τις πυρκαϊές;
Απάντηση: Ποιοι επιτέλους το οργανώνουν και για ποιο λόγο; Είδατε, εφόσον όλοι είναι τόσο σίγουροι ότι υπάρχουν, να συλλαμβάνονται;
Ερώτηση 5η: Εβαλαν τις φωτιές την ώρα όπου δεν υπήρχαν αεροπλάνα!
Απάντηση: Αν είναι έτσι γιατί οι οργανωμένοι εμπρησμοί δεν γίνονται νύχτα; Οπότε στα σίγουρα δεν πετούν αεροπλάνα; Στο κάτω της γραφής τη νύχτα ευκολότερα θα βάλουν τη φωτιά και θα διαφύγουν οι εμπρηστές. Γιατί να το κάνουν μέρα μεσημέρι;
Ερώτηση 6η: Δεν υπάρχουν δηλαδή εμπρηστές;
Απάντηση: Φυσικά και υπάρχουν. Μόνο που έχουν άλλη μορφή, ιδιότητα και στόχους. Οι λεγόμενοι «εμπρηστικοί» μηχανισμοί που μονίμως βρίσκουν στην καμένη περιοχή δεν σημαίνουν τίποτα. Χώρια που αναφερόμαστε μονίμως σε γκαζάκια. Σε όλα τα περιαστικά δάση, που συνήθως είναι ένα σκουπιδαριό, υπάρχουν και πεταμένα παλιά στρώματα. Είναι και αυτά δείγματα εμπρηστικών δράσεων; Εκτός και αν θεωρούμε ότι πάνω τους «άναψαν φωτιές» άλλου τύπου.
Ερώτηση 7η: Εφόσον είστε τόσο σίγουρος για απλές μεθόδους εμπρησμού, πείτε μας μερικές.
Απάντηση: Οι τρεις κυρίαρχες τεχνικές είναι γνωστές και απλούστατες:
Η πρώτη ονομάζεται το κόλπο της λαμπάδας. Το μόνο που απαιτείται είναι μια χοντρή λαμπάδα μέσα σε ένα πασχαλινό φαναράκι για να την προφυλάσσει από τον αέρα. Μια και είναι γνωστή η ταχύτητα με την οποία λιώνει το κερί, ο εμπρηστής μπορεί να υπολογίσει με ακρίβεια την κάθοδο της φλόγας στο ύψος όπου έχει τοποθετήσει το προσάναμμα.
Η δεύτερη μέθοδος για όσους φοβούνται ότι θα αφήσουν στο κερί… δακτυλικά αποτυπώματα στηρίζεται στο φιτίλι της ίσκας που χρησιμοποιούσαμε στους παλιούς αναπτήρες. Υπάρχουν καταστήματα που πωλούν αυτό το φιτίλι ελεύθερα. Είναι βραδύκαυστο και υπολογίζεται με ακρίβεια η ταχύτητα της καύτρας.
Η τρίτη έχει ως βάση τα γνωστά «αντικουνουπικά φιδάκια», των οποίων ανάβεις την άκρη και η φωτιά προχωρεί αργά προς το κέντρο. Και εδώ είναι γνωστός ο χρόνος. Βάζεις ένα σπίρτο σε ένα σημείο προς τα μέσα το οποίο ανάβει και πέφτει στο προσάναμμα όταν φθάσει εκεί η καύτρα.
Ερώτηση 8η: Μη μας πείτε μετά από όλα αυτά ότι δεν χρειάζεται και αναδάσωση!…
Απάντηση: Φυσικά και δεν χρειάζεται. Ολα τα φυτά της χώρας μας έχουν προσαρμογές για να επανέλθουν μετά τη φωτιά και διακρίνουμε δύο βασικές κατηγορίες: στην πρώτη ανήκουν όλα εκείνα τα φυτά που επανέρχονται με τη διαδικασία φύτρωσης των σπερμάτων τους· στη δεύτερη ανήκουν όλα εκείνα των οποίων μολονότι το υπέργειο μέρος καίγεται οι ρίζες παραμένουν ανέπαφες. Ετσι επανέρχονται με παραβλαστήματα. Τα πεύκα επανέρχονται μόνο με ενεργοποίηση της φύτρωσης των σπόρων τους. Οι κουκουναριές με τα σπέρματα δεν ανοίγουν αν δεν καούν.
Ερώτηση 9η: Πείτε μας ένα παράδειγμα όπου χωρίς αναδάσωση έγινε αναγέννηση και αποκατάσταση του δάσους.
Απάντηση: Θυμάστε τις φωτιές πριν από πέντε – έξι χρόνια στο Αγιον Ορος. Εκεί, ευτυχώς, η Ιερή Κοινότητα δεν έδωσε «την ευλογία της» στους καιροσκόπους καθηγητές που ήθελαν να την αναδασώσουν. Πρότειναν μάλιστα, αν είναι δυνατόν, να φέρουν στον ιερό και ανεπανάληπτο χώρο του Αγίου Ορους και γιγαντιαίες σεγκόιες από την Αμερική. Σήμερα το καμένο δάσος του Αγίου Ορους έγινε καλύτερο από παλιά από μόνο του. Τούτο, βέβαια, επειδή δεν έχουν γιδοπρόβατα και μαντριά.
Ερώτηση 10η: Γιατί φταίει η βόσκηση;
Απάντηση: Με τους καπνούς της φωτιάς χάνεται το 95% περίπου του αζώτου το οποίο υπάρχει στα υπέργεια μέρη των φυτών. Το άζωτο είναι απαραίτητο για τη ζωή ως κύριο συστατικό των πρωτεϊνών και των ενζύμων. Μια από τις βασικές προσαρμογές των φυτών μας αφορά την επανάκαμψη του αζώτου στην καμένη περιοχή. Ετσι, την πρώτη χρονιά μετά τη φωτιά γίνεται ενεργοποίηση της φύτρωσης των σπερμάτων ψυχανθών φυτών που υπάρχουν στην Τράπεζα Σπερμάτων του Εδάφους. Τα ψυχανθή, όπως το άγριο τριφύλλι, έχουν στις ρίζες τους αποικίες μικροοργανισμών με τους οποίους δεσμεύουν από την ατμόσφαιρα άζωτο. Με τον τρόπο αυτόν επαναφέρουν στο έδαφος το άζωτο που χάθηκε με τους καπνούς της φωτιάς. Τα ψυχανθή, όμως, είναι άριστη κτηνοτροφή και οι βοσκοί αυτό το γνωρίζουν. Τα γιδοπρόβατα τρώνε τα ψυχανθή οπότε η επαναφορά του αζώτου σταματά και αρχίζει η υποβάθμιση.
Ερώτηση 11η: Για όλα φταίει η βόσκηση; Δεν υπάρχουν οικοπεδοφάγοι;
Απάντηση: Οι λεγόμενοι οικοπεδοφάγοι στην Ελλάδα εκμεταλλεύονται τα πάντα. Από τις φωτιές, τις πλημμύρες και τους σεισμούς ως τις προεκλογικές περιόδους. Ας μην το παραξηλώνουμε όμως με αυτούς. Υπήρχαν οικοπεδοφάγοι στο Αγιον Ορος ή στον Υμμητό πάνω από το Μοναστήρι της Καισαριανής; Από την άλλη, επιτρέψτε μου να σας περιγράψω μια περίπτωση εμπρησμού και καταπατήσεων που είναι τόσο θρασύτατη ώστε την κάνει απίστευτη.
Στην εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας, στο ύψος των χωριών Θεολόγος και Προσκυνά, λίγο πριν από τα δεύτερα διόδια, οι φωτιές έχουν καταστρέψει μέσα σε μία δεκαπενταετία ένα ωραιότατο πευκοδάσος. Το δάσος αυτό με τις καταπατήσεις έχει μετατραπεί μπρος στα μάτια μας σε ελαιώνα. Κάθε χρόνο και μια καινούργια πυρκαϊά «διευρύνει» τα όρια του ελαιώνα και ανοίγει την όρεξη των καταπατητών και των οικοπεδοφάγων. Που δεν ανήκουν βέβαια στην ολιγαρχία και στα μονοπώλια αλλά στους κατοίκους αυτών των οικισμών.
Ο κ. Ν. Μάργαρης είναι καθηγητής Διαχείρισης Οικοσυστημάτων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
