» Δεν είμαι χριστιανός »
zenakos@dolnet.gr
Ο Τιερί ντε Κορντιέ γεννήθηκε στο Βέλγιο το 1954. Σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία της Γάνδης αλλά εγκατέλειψε τον χώρο της τέχνης, στον οποίο επανήλθε μόνο το 1983. Από τότε έχει συμμετάσχει σε πάμπολλες εκθέσεις, έχει εκπροσωπήσει το Βέλγιο στην Μπιενάλε της Βενετίας και έχει επιτύχει να θεωρείται διεθνώς πολύ σημαντικός καλλιτέχνης. Πριν από περίπου δυόμισι χρόνια ο καλλιτεχνικός διευθυντής της τότε σχεδιαζόμενης Διεθνούς Εκθεσης Σύγχρονης Τέχνης «Outlook» τον κάλεσε να συμμετάσχει στην έκθεση. Ο καλλιτέχνης δέχτηκε. Τα έργα του εκτέθηκαν κανονικά και η έκθεση εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο στις 24 του περασμένου Οκτωβρίου. Περίπου ενάμιση μήνα μετά τα εγκαίνια και αφότου είχαν επισκεφθεί την έκθεση περισσότεροι από 22.000 άνθρωποι, ένας υποψήφιος βουλευτής του κόμματος ΛΑΟΣ πρόσεξε ότι ένας πίνακας του καλλιτέχνη απεικονίζει ένα πέος το οποίο εκσπερματώνει πάνω σε έναν σταυρό και αποφάσισε να εκδώσει δελτίο Τύπου για να διαμαρτυρηθεί. Τον ακολούθησε η Εκκλησία της Ελλάδος και διάφοροι πολιτικοί. Μετά τις διαμαρτυρίες, ο υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος και το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού, ο οποίος διοργανώνει την «Outlook», απέσυραν το έργο από την έκθεση. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης, μολονότι δεν επιθυμεί να εμπλακεί, όπως λέει, στη «φτηνή πολεμική», συμφώνησε να μου μιλήσει στο τηλέφωνο και να μου δώσει τη δική του άποψη για όσα συνέβησαν.
– Είναι αλήθεια ότι συμφωνήσατε να αποσυρθεί το έργο σας από την έκθεση;
«Πρώτα από όλα, σας ζητώ να καταλάβετε ότι είναι δύσκολο για εμένα να έχω ολοκληρωμένη άποψη για τα όσα συμβαίνουν εκεί, ακριβώς λόγω της απόστασης. Εχουν βέβαια γραφτεί αρκετά πράγματα εδώ στον Τύπο αλλά η απόσταση παραμένει μια δυσκολία. Οταν ο Χρήστος Ιωακειμίδης με ειδοποίησε ότι, μετά το ζήτημα που δημιουργήθηκε, η παραμονή του έργου μου στην έκθεση θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη και βανδαλισμούς – και μάλιστα όχι μόνο του δικού μου έργου αλλά και των άλλων -, τότε συμφώνησα να το κατεβάσουμε. Βέβαια, αντιλαμβάνομαι ότι η απόφαση είχε ήδη ληφθεί από τους υπευθύνους, προτού κατορθώσει να με βρει ο Χρήστος και προτού συμφωνήσω. Δεν ήθελα όμως να δημιουργήσω πρόβλημα για τους άλλους καλλιτέχνες».
– Πώς σας φάνηκαν όσα συνέβησαν;
«Κοιτάξτε, πιστεύω ότι δεν είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τη δουλειά μου βλέποντας μόνο ένα τόσο μικρό τμήμα της. Δουλεύω πολλά χρόνια με το θέμα της σεξουαλικότητας του Χριστού – πιθανώς να γνωρίζετε το έργο του Λίο Στάινμπεργκ [σ.σ.: εννοεί το έργο του κορυφαίου θεωρητικού της τέχνης Leo Steinberg, με τίτλο «The Sexuality of Christ In Renaissance Art and In Modern Oblivion»]. Δεν είμαι τόσο αφελής ή ηλίθιος ώστε να μην καταλαβαίνω ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να βρουν το έργο μου βλάσφημο. Στο κάτω κάτω ονομάζω τη σειρά αυτή «Dry Sin» («Στεγνή αμαρτία»). Στα γαλλικά η έκφραση αυτή είναι «péché sec» και πρόκειται για έκφραση καναδική που σημαίνει ακριβώς «βλασφημία». Δεν θα προσποιηθώ ότι μου έπεσε ο ουρανός στο κεφάλι, ότι δεν το είχα φανταστεί. Είχα σκεφτεί ότι το έργο μπορεί να προσβάλει ορισμένους χριστιανούς».
– Κάποιοι από αυτούς θα έλεγαν ότι ο μόνος λόγος που το φιλοτεχνήσατε ήταν ακριβώς για να τους προσβάλετε και να εκβιάσετε τη δημοσιότητα…
«Δεν είναι αυτή η πρόθεσή μου. Σήμερα στη σύγχρονη τέχνη υπάρχουν πολλά έργα δίχως βάρος, με μόνο στόχο να ταράξουν και να προκαλέσουν. Τα δικά μου δεν ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Διαπαιδαγωγήθηκα ως καθολικός χριστιανός, από τη γέννησή μου ως τα 16 μου χρόνια. Πρόκειται για κακοποίηση την οποία υπέστην στην παιδική μου ηλικία – εννοώ τον καθολικισμό. Κάποιοι άλλοι αποφάσισαν για εμένα τι θα σκέφτομαι και πώς θα συμπεριφέρομαι ως το τέλος της ζωής μου. Δεν μπορώ να αποδράσω από τον εαυτό μου, το πλέγμα της σκέψης μου είναι καθορισμένο. Τα παιδιά μου, ας πούμε, που έχουν διαπαιδαγωγηθεί πολύ διαφορετικά από εμένα – και δεν εννοώ με ασύδοτο τρόπο, εννοώ απλώς δίχως την καθολική διδασκαλία – δεν έχουν το δικό μου ενοχικό πρόβλημα. Ξέρετε, πήγα εσωτερικός σε καθολικό σχολείο, ένα σχολείο με όλα τα προβλήματα παιδοφιλίας που μπορείτε να φανταστείτε. Ορισμένοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη φιγούρα που υπάρχει στο συγκεκριμένο έργο, η οποία είναι σκεπασμένη με το ύφασμα, ως τον Χριστό. Θα μπορούσε όμως να απεικονίζει εμένα. Χρησιμοποιώ στοιχεία της χριστιανικής εικονογραφίας και η δουλειά μου έχει να κάνει με την ακραία εμπειρία του χριστιανικού μυστικισμού. H θρησκεία είναι πάντοτε κάτι αντίθετο προς τη φύση. Ο πίνακας είναι ένα είδος αντιποίνων. Θέλω να πω ότι δεν είμαι χριστιανός! Νιώθω προσβεβλημένος από τα πράγματα που κάποιοι επέβαλαν στο σώμα μου και στην ψυχή μου όταν εγώ ήμουν σε μια ηλικία που δεν μου επέτρεπε να αντιδράσω».
– Τότε θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο στόχος σας επετεύχθη κατά κάποιον τρόπο. Είστε ευχαριστημένος;
«Δεν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη «ευχαριστημένος». Ωστόσο βλέπω την τέχνη ως μια πιθανότητα επικοινωνίας. Ο κόσμος της τέχνης είναι πολύ κλειστός, απομονωμένος, τεχνητός, ενώ εγώ αισθάνομαι μέρος της ζωής. Βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι κανένας δεν σχολίασε τους πίνακές μου στα εγκαίνια ή για το μεγάλο διάστημα που ακολούθησε. Αυτό σημαίνει ότι το έργο έπρεπε να φτάσει πέρα από τον κόσμο της τέχνης για να έχει ένα αποτέλεσμα. Οσο η τέχνη ήταν απομονωμένη στον χώρο της δεν υπήρχε αντίδραση. Μόλις τον υπερέβη, η αντίδραση ήταν άμεση. Αυτό το βρίσκω σημαντικό».
– Τελικά, εσείς από την πλευρά σας δεν αισθάνεστε προσβεβλημένος που αποσύρθηκε το έργο σας;
«Οχι, δεν αισθάνομαι προσβεβλημένος. Ηξερα ότι υπήρχε μια τέτοια πιθανότητα, δεν πρόκειται να προσποιηθώ ότι έπεσα από τα σύννεφα. Πρόκειται για μια δύσκολη εικόνα και ξέρω ότι αυτή τη στιγμή σημειώνεται μια τεράστια αναβίωση του σκοταδισμού. Το μόνο στο οποίο δεν θέλω να εμπλακώ είναι μια φτηνή πολεμική. H φτηνή πολεμική είναι το μόνο που φοβάμαι. Πιστεύω ότι οι περισσότεροι που μιλούν για αυτό το ζήτημα δεν θα προσπαθήσουν καν να θέσουν το έργο σε ένα πλαίσιο. Για παράδειγμα, ένας σταυρός – δηλαδή, για να το τονίσω, ένα προχριστιανικό σύμβολο – μας προσφέρει διάφορα επίπεδα ανάγνωσης. Αν σας φτιάξω έναν μαύρο σταυρό, θα μπορούσα να θέλω να πω κάτι για τον Χριστό, θα μπορούσα όμως να θέλω να πω κάτι και για τον θάνατο, όπως κάνουν τα γραφεία κηδειών».
– Δεν σκοπεύετε δηλαδή να δώσετε συνέχεια στο ζήτημα; Υποθέτω ότι θα μπορούσατε να κάνετε μεγάλη φασαρία, αν το θέλατε…
«Πιστεύετε ότι θα έπρεπε να εκμεταλλευτώ τη συγκυρία και να αρχίσω να φωνάζω για να αυξήσω τη φήμη μου;».
– Εννοώ ότι εσείς δεν έχετε διαμαρτυρηθεί, τουλάχιστον έντονα. Θα μείνει εδώ το θέμα;
«Μπορεί να σας φανεί παράξενο αλλά εγώ δεν θέλω να ενοχλήσω. H δουλειά μου είναι βέβαια μια έκφραση κατά της υποκρισίας. Φανταστείτε ότι τον συγκεκριμένο πίνακα θέλω κάποια στιγμή να τον δείξω στη Ρώμη… Δεν θέλω όμως να ανησυχήσω κανέναν».
– Θα χαρώ να σας γνωρίσω όταν έρθετε στην Ελλάδα…
«Ισως τώρα να μην είναι η κατάλληλη στιγμή, δεν νομίζετε;».
H Διεθνής Εκθεση Σύγχρονης Τέχνης «Outlook» θα διαρκέσει ως τις 25 Ιανουαρίου 2004. Τεχνόπολις, Πειραιώς 100, Γκάζι. Νέο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου. Εργοστάσιο της ΑΣΚΤ Αθηνών, Πειραιώς 256, Ρέντης. Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Καθημερινά, Σάββ., Κυρ.: 10.00-20.00. Κλειστά 25.12.2003, 1.1.2004, 6.1.2004. Είσοδος: 6 ευρώ, φοιτητές και υπερήλικοι δωρεάν. Πληροφορίες στο τηλ. 210 8259.620-1, στον δικτυακό τόπο https://www.outlook.gr ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@outlook.gr.
