Η κοκαΐνη εμφανίζεται σήμερα ως το πιο «δημοφιλές» ναρκωτικό στις πρωτεύουσες της Ευρώπης, της Αθήνας μη εξαιρουμένης. Η νέα άνοδος της χρήσης της οφείλεται σε μια νέα τάση της μόδας ή στην ιδιότητα της ουσίας να δημιουργεί την κοινωνία που θα την εισπνέει;
«Δοκίμασα για πρώτη φορά κοκαΐνη το καλοκαίρι του 1996. Ενα Σάββατο βράδυ, λίγο προτού βγω. Είχα ένα γραμμάριο που το έκοψα σε επτά – οκτώ γραμμές. Σχεδόν κάθε τέταρτο εισέπνεα από τη μύτη μία από αυτές. Σύντομα αισθάνθηκα διαφορετικά. Για λίγα δευτερόλεπτα ένιωσα μια ταχυπαλμία αλλά, όταν η καρδιά ηρέμησε, όλα ήταν καλύτερα από πριν. Η κούραση είχε εξαφανισθεί. Η εντονότερη αλλαγή βεβαίως ήταν ψυχολογική. Αισθανόμουν μια κάθετη άνοδο της αυτοπεποίθησής μου. Μπόρεσα να σκεφθώ βεβαίως πόσο απίστευτα σχετική είναι η ιδέα που έχει ο καθένας για τον εαυτό του αφού μια φαινομενικά ασήμαντη ποσότητα κάποιας ουσίας μπορεί να τη διαστρέψει εντελώς. Αφέθηκα πάντως. Μετά από περίπου μία ώρα και μερικά ουίσκι, βγήκα στη βεράντα να πάρω αέρα. Τότε μου συνέβη κάτι που παραδέχομαι ότι ίσως σας φανεί τρομακτικό».
Ετσι αρχίζει η διήγηση ενός επιτυχημένου, αν και όχι απαραίτητα διάσημου Αθηναίου, ο οποίος σήμερα είναι ένας περιστασιακός χρήστης μιας ουσίας που δεν ήταν πάντα τόσο εύκολο να καταναλωθεί από τον καθένα. Απλούστατα επειδή μόλις πριν από τριάντα χρόνια ήταν κυρίως «το ναρκωτικό του τζετ-σετ». Σήμερα έχουν συμβεί πολλές εξελίξεις και έχουν βρεθεί οι τρόποι που της εξασφαλίζουν συχνές μυστικές επισκέψεις στο αναπνευστικό σύστημα της μεσαίας τάξης. Κάποιοι λένε ότι έγινε η σαμπάνια μιας ολόκληρης γενιάς φιλόδοξων ανθρώπων με νεαρή σχετικά ηλικία, εντυπωσιακές απολαβές και πολλά υποσχόμενο μέλλον. Αυτό όμως είναι πλέον ένα πολύ κουραστικό «κλισέ». Η κοκαΐνη δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο μερικούς χρηματιστές, τηλεπαρουσιαστές, μάνατζερ, πολιτικούς, τραγουδιστές, δικηγόρους, ηθοποιούς, επιχειρηματίες και δημοσιογράφους. Νεότεροι άνθρωποι με μικρότερο βιογραφικό, που πέρασαν για παράδειγμα ένα διάστημα εθισμένοι στο Ecstasy, κατέληξαν με έντονα συμπτώματα κατάθλιψης και θέλοντας να τα παρακάμψουν στράφηκαν στην κοκαΐνη. Σύντομα τα συμπτώματα επέστρεψαν δριμύτερα, συνοδευόμενα με την απειλή άμεσης χρεοκοπίας. Τουλάχιστον το τζετ-σετ όχι μόνο δεν έμενε από χρήματα αλλά είχε και τις κλινικές στην Ελβετία πάντα διαθέσιμες όταν αποφάσιζε να συνέλθει.
Οσοι έχουν ζήσει «στενές επαφές» με την ουσία συμφωνούν ότι είναι ισχυρότατη. Μπορεί να σε κάνει να υποδύεσαι με σχετική πειστικότητα τον ρόλο του επίκεντρου της παρέας, του σταρ. Αν τυγχάνει να το βλέπετε συχνά αυτό μπροστά σας, μη σπεύδετε να αποκλείετε το ενδεχόμενο μιας «βαθιάς εισπνοής». Η ζωτικότητα συχνά δεν είναι τόσο «πηγαία» όσο φαίνεται. Λέγεται ότι η κοκαΐνη είναι ιδανική επιλογή τόσο για ανθρώπους που δοκιμάζουν περιστασιακά παράνομες ουσίες όσο και για εθισμένους στα ναρκωτικά. Σε ό,τι αφορά όμως την κοκαΐνη οι δεύτεροι νομίζουν πολύ συχνά ότι είναι οι πρώτοι. Απλούστατα επειδή η κοκαΐνη είναι ταχύτατα και βαθύτατα εθιστική. Γίνεται αναπόσπαστη ανάγκη πολύ προτού αποκτήσει ο χρήστης συνείδηση αυτής της ανάγκης. Αν αυτό φαίνεται κατ’ αρχήν τρομακτικό, είναι σίγουρα ασήμαντο σε σχέση με τις φαντασιώσεις και τα αρχέτυπα που εν δυνάμει η ουσία μπορεί να ανασύρει από δωμάτια του υποσυνειδήτου τα οποία υπό κανονικές συνθήκες αποφεύγει κανείς να επισκέπτεται. Η συνέχεια της διήγησης είναι αποκαλυπτική:
«Θέλετε να μάθετε τι συνέβη; Επικρατούσε ησυχία και εγώ κοιτούσα αφηρημένος σε ένα σημείο του ορίζοντα με έπαρση. Εκείνο που τότε σκέφτηκα είναι ότι κάπως έτσι θα αισθανόταν ο Χίτλερ όταν μιλούσε στα πλήθη. Η εικόνα έκανε γκελ στο μυαλό μου. Για να δω πώς είναι, φαντασίωνα ότι εγώ ήμουν ο Χίτλερ και από κάτω ένα τεράστιο πλήθος υπήρχε μόνο για να με αποθεώνει. Το ζούσα όμως! Το παράξενο είναι πως όντως άκουγα έναν όχλο μέσα σε μια απόλυτη σιωπή».
Το συμπέρασμα από αυτήν την εμπειρία είναι ότι η κοκαΐνη μπορεί πράγματι να δώσει σε «ψυχρές» μορφές ψυχικής ενέργειας μεγαλύτερες δικαιοδοσίες στο Εγώ. Και τότε η ιατρική γνωμάτευση, που συμπεριλαμβάνει στις παρενέργειες της κοκαΐνης την παράνοια, απλώς δεν μπορεί να είναι περισσότερο εύστοχη!
Ο ήχος της κοκαΐνης
«Μήπως ξέρει κανείς πού είναι ο Τσάρλι; Ολοι στα παρασκήνια τον ψάχνουν». Το όνομα «Τσάρλι» είναι ένα από τα βρετανικά «χαϊδευτικά» της κοκαΐνης. Η παραπάνω φράση ακούστηκε από τα μεγάφωνα λίγο προτού αρχίσει η εκδήλωση των Βρετανικών Μουσικών Βραβείων 1997, ακριβώς πριν από ένα χρόνο. Εννοείται βεβαίως ότι όλοι εκείνο το βράδυ ήξεραν «πού είναι ο Τσάρλι». Οι σταρ της μουσικής δεν διατρέχουν τον κίνδυνο να τους εγκαταλείψει ο ντίλερ τους. Εκείνο το βράδυ απλώς είχαν αρκετό κέφι και ήθελαν ίσως να παίξουν με το κοινό λέγοντάς του με νόημα: «Ξέρω ότι ξέρεις». Στο Λονδίνο η χρήση κοκαΐνης καλύπτεται από ένα αισθητά αραιότερο νέφος μυστικοπάθειας από αυτό που συναντά κανείς π.χ. στην Αθήνα ή στο Παρίσι. Οταν δίνεται η ευκαιρία, τα μέσα ενημέρωσης δεν έχουν πρόβλημα να αναφέρουν την κοκαΐνη ως την κύρια έξι αρκετών διάσημων ονομάτων της μουσικής. Η αγγλική κοινή γνώμη δείχνει να έχει αποδεχθεί ότι ορισμένες παράνομες ουσίες είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα στην καθημερινή διατροφή της γιγαντιαίας μουσικής βιομηχανίας.
«Η κοκαΐνη είναι για μένα σαν να πίνω ένα φλιτζάνι τσάι» δήλωσε προ μηνών ο τραγουδιστής των Oasis Λίαμ Γκάλαχερ. Πλέον είναι φανερό όμως ότι οι υπερβολές με το «τσάι» δεν έμειναν άνευ τιμήματος. «Εχω κουραστεί να είμαι ο εαυτός μου» δήλωσε πολύ πρόσφατα ο μεγαλύτερος αδελφός και εγκέφαλος του συγκροτήματος Νόελ Γκάλαχερ. «Εχω κουραστεί να είμαι ροκ σταρ». Στην Ελλάδα δεν έχουν παρατηρηθεί δημόσιοι παραλληλισμοί ούτε με το τσάι ούτε με τον γλυκύ βραστό. Οι σταρ που κατά μια αυστηρά off the record δήλωση ενός από αυτούς «πουδράρουν τη μύτη τους από μέσα» δεν σκοπεύουν να το συζητήσουν με το ευρύ κοινό. Οχι για να μη σοκάρουν αλλά για να μην προσβάλουν. Το κοινό δεν σοκάρεται εύκολα. Πάντα γνωρίζει περισσότερα για ένα διάσημο από όσα αυτός νομίζει ότι είναι γνωστά. Γιατί όμως μια δημόσια παραδοχή είναι ικανή να τον προσβάλει; Επειδή κάτι τέτοιο συμβολίζει ότι ο διάσημος αποστρέφεται το δώρο της ασυλίας ένα είδος «τρυφερής στοργής» που το κοινό για δικούς του μύχιους λόγους επιμένει να του προσφέρει!
Αυτό περίπου συνέβη στις αρχές Ιανουαρίου στη Γαλλία, όταν ο 54χρονος ροκ θρύλος, ζωντανός θεσμός και ομοτράπεζος του προέδρου Σιράκ, Τζον Χάλιντεϊ αποφάσισε να δηλώσει στην εφημερίδα «Le Monde» ότι διατηρεί καλές αναμνήσεις από τη σχέση του με την κοκαΐνη και ότι γενικότερα ο ρόλος της «λευκής κυρίας» στην ιστορία της ροκ μουσικής πρέπει κάποτε να εκτιμηθεί αντικειμενικά! Τα μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν ότι οι Γάλλοι σοκαρίστηκαν. Σωστότερη παρατήρηση όμως αποκαλύπτει ότι αντέδρασαν ως «προσβεβλημένοι» και όχι ως «σοκαρισμένοι». Μεταξύ άλλων συζητήθηκε για πρώτη φορά δημοσίως ότι η κοκαΐνη είναι η ουσία των χρηματιστών και των μπίζνεσμεν. Και ότι δεν αποκαλύπτεται από τους δημοσιογράφους γιατί αποτελεί «και το δικό τους μικρό μυστικό». Η γαλλική κοινή γνώμη αντέδρασε ξεκαθαρίζοντας ότι δεν είναι αφελής!
Επειδή κανένας δεν θέλει να είναι αφελής, κυκλοφορεί ως κοινό μυστικό ότι, αν κάποιος πηγαινοέρχεται κάθε 15 λεπτά στην τουαλέτα, αν κάνει συνεχώς ηχηρούς ρινικούς μορφασμούς, αν έχει κρίσεις λογοδιάρροιας, εξάρσεις υπερβολικής αυτοπεποίθησης, ελαφρά γυάλινο μάτι και σαρδόνιο χαμόγελο, τότε, ναι, έχει λίγη κοκαΐνη στο αίμα του και ίσως άλλη τόση στο τσεπάκι του. Λέγεται αυτές τις ημέρες σαν αστείο ότι καλό θα ήταν να αποφύγει κανείς να ντυθεί αστυνομικός τις Απόκριες. Η ξαφνική είσοδός του σε κάποιο πάρτι ενδέχεται να αναγκάσει κάποιους να ξεκινήσουν έντρομοι «χοές κοκαΐνης» στη λεκάνη της τουαλέτας!
Τέτοιου είδους ευτράπελα έχουν πράγματι συμβεί και υπάρχουν γύρω μας άνθρωποι που λατρεύουν να τα διηγούνται. «Στο σπίτι μιας φίλης μου δικηγόρου που δεν είχε ξαναδοκιμάσει δεν υπήρχε κατάλληλος καθρέφτης» μου εκμυστηρεύτηκε ο σταρ της προηγούμενης off the record δήλωσης. «Οπότε παίρνω ένα φωτογραφικό άλμπουμ, κάνω δύο γραμμές επάνω και της το δίνω. Ηταν αφηρημένη όμως και δεν κατάλαβε. Το παίρνει ασυναίσθητα και γυρίζει τις σελίδες λέγοντας: «Ω, ναι, αγαπώ αυτό το άλμπουμ». Με έπιασαν νευρικά γέλια. Δεν μπορούσα να συνέλθω! «Μπράβο, κούκλα μου» της λέω. «Πρέπει να σε γνωρίσω στον Γούντι Αλεν»»!
Ο Γούντι Αλεν δεν έχει αναφερθεί ποτέ ως χρήστης κοκαΐνης. Εχει αναφερθεί όμως ο Φρόιντ, σίγουρα ένας από τους «πνευματικούς δασκάλους» του Αλεν. Ο «πατέρας της ψυχανάλυσης» έχει γράψει για την ξεκούραση που του προσέφεραν κάποιες «μικρές ποσότητες» μιας ουσίας η οποία στις αρχές του αιώνα δεν ήταν ακόμη παράνομη! Δεν ήταν ο μόνος. Ο Σέρλοκ Χολμς την προτιμούσε σε ένεση συγκεκριμένα ένα διάλυμα με περιεκτικότητα 7%. Ο αμερικανός μεγιστάνας του Τύπου Χάουαρντ Χιουζ λέγεται ότι επέλεγε την «εντερική πλύση» με ανάλογο διάλυμα. Ο Λιτλ Ρίτσαρντ κάλυψε κάποτε μια γκρούπι με μερικά κιλά κοκαΐνης ενώ ο Ερικ Κλάπτον έγραψε τον ύμνο της, το τραγούδι «Cocaine»! Ο Ελτον Τζον πάντως είναι εκείνος που θα περιγράψει καλύτερα την ψυχολογική κατάσταση του χρήστη: «Ξυπνάς το πρωί και, ενώ γύρω σου υπάρχουν άδεια μπουκάλια και ένας καθρέφτης που περιέχει μερικά ψήγματα κοκαΐνης, το πρώτο πράγμα που κάνεις είναι να γλείψεις τον καθρέφτη»! Ο Στινγκ όμως το έθεσε κατά τη γνώμη μου ακόμη καλύτερα: «Η κοκαΐνη είναι ο τρόπος που έχει ο Θεός για να σου πει ότι είσαι πολύ πλούσιος» ακόμη και αν δεν είσαι!
Η τιμή του «Τσάρλι»
Για τους καλλιεργητές της Νοτίου Αμερικής η κοκαΐνη είναι ο τρόπος που έχει ο Θεός για να τους πει ότι θα είναι για πάντα υπόδουλοι στα αφεντικά των καρτέλ. Για να παραχθεί ένα κιλό καταναλώσιμης κοκαΐνης χρειάζονται 350 κιλά αποξηραμένων φύλλων. Το κάθε κιλό από αυτά πωλείται περίπου 400 δραχμές ενώ για να καλλιεργηθεί έχει κοστίσει περίπου 350. Γενικά ο κάθε μικροπαραγωγός θα πρέπει να αισθάνεται ιδιαιτέρως τυχερός αν αγγίξει τις 700.000 δραχμές ετήσιο εισόδημα.
Στην Ευρώπη βεβαίως οι τιμές είναι διαφορετικές. Οι περισσότεροι τακτικοί χρήστες προτιμούν να αγοράζουν κοκαΐνη σε στερεά μορφή και να την «κόβουν» μόνοι τους. Το κάθε «συσσωμάτωμα» κοκαΐνης ζυγίζει περίπου επτά γραμμάρια. Πολλοί ντίλερ όμως κόβουν οι ίδιοι τα επτά γραμμάρια και με την προσθήκη προσμείξεων τα κάνουν έντεκα. Επειτα τα εμπορεύονται ανά γραμμάριο προς περίπου 30.000 δραχμές. Ενδέχεται όμως το «γραμμάριο» που πωλούν σε κάποιον να ζυγίζει στην πραγματικότητα 0,9 γραμμάρια, οπότε στα συνολικά 11 κερδίζουν ένα ακόμη! Τέλος, το κάθε γραμμάριο ισοδυναμεί με ποσότητα ικανή να «κοπεί» σε επτά – οκτώ «γραμμές».
Αυτές οι γραμμές δεν συμβολίζουν απλώς μια «ανθυγιεινή συνήθεια». Η κοκαΐνη δεν διαδίδεται απλώς επειδή είναι έντονα εθιστική. Διαδίδεται γιατί κατά κάποιον τρόπο συμβάλλει στη δημιουργία μιας κοινωνίας η οποία είναι διατεθειμένη να την καταναλώσει: αν εισχωρεί στα δυναμικά επαγγελματικά γκρουπ και επηρεάζει συμπεριφορές, αντοχές, ρυθμούς, αντιλήψεις και έννοιες όπως «χρήμα», «επιτυχία» και «αντίπαλος», τότε σταδιακά οικοδομεί ένα ανταγωνιστικό κοινωνικό τερέν όπου το «ντοπάρισμα» είναι προϋπόθεση της συμμετοχής. Η υπεροψία, η ματαιοδοξία, το ανελέητο κυνήγι του πλούτου και η δίψα για δύναμη είναι κίνητρα τα οποία μόνο η κοκαΐνη έχει τη δύναμη να θέτει και να διατηρεί σε τροχιά γύρω από τον εγκέφαλο. Η εσφαλμένη αντίληψη της επιτυχίας είναι ίσως μία από τις πιο σοβαρές παρενέργειες της κοκαΐνης. Είναι το κόκαλο που κάνει τον σκύλο να τρέχει ενώ είναι δεμένο πάνω του.
Η σκανδαλιστική αφθονία
Η τιμή της κοκαΐνης, σε αντίθεση με τον δείκτη τιμών του Χρηματιστηρίου, έχει παραμείνει σταθερή από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 ως σήμερα. Και αυτό, όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Cocaine» του Phil Strongman, οφείλεται στην αύξηση των φορτίων που αγγίζουν τις ακτές της Ευρώπης. Η Κολομβία αλλά κυρίως το Περού, που είναι η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα αυτή τη στιγμή, έχουν θέσει την Ευρώπη στο στόχαστρο. Γι’ αυτό σήμερα η κοκαΐνη «υπάρχει παντού», όπως λένε οι γνωρίζοντες. Η εξέλιξη αυτή συνέβη κυρίως γιατί από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και μετά η αμερικανική αγορά έφθασε σε σημείο κορεσμού. Αρκετές καρδιακές προσβολές της εποχής ανάμεσα σε ανθρώπους ηλικίας 30 και κάτι δεν οφείλονταν μόνο στο τσιγάρο αλλά στην υπερκατανάλωση που έφερε μαζί της η υπερπροσφορά. Λέγεται ακόμη ότι η σκανδαλιστική αφθονία κοκαΐνης που χαρακτήριζε τότε τα αμερικανικά αστικά κέντρα οφειλόταν στο ότι η CIA έκανε τα στραβά μάτια για το ταξίδι μιας σειράς από μεγάλα φορτία. Τα χρήματα από αυτά τα φορτία εικάζεται ότι χρησιμοποιούνταν για να στηριχθούν οι Κόντρας στη Νικαράγουα!
Οποιος και αν είναι ο «κύκλος της κοκαΐνης», είναι γεγονός ότι παρατηρείται ένας άλλος «κύκλος»: ο 20ός αιώνας τελειώνει έτσι όπως ακριβώς άρχισε, με την κοκαΐνη στα ρουθούνια αρκετών σημαντικών ανθρώπων. Μια ουσία της οποίας το κατ’ αρχήν γελαστό πρόσωπο παγώνει σύντομα σε μια αποκρουστική έκφραση. «Αν θέλεις να χάσεις όλες τις σχέσεις και όλους τους φίλους που έχεις στη ζωή σου», είπε ο Ντέιβιντ Μπάουι σε συνέντευξή του στον Τόνι Πάρσονς περιγράφοντας τη δική του «ιστορία με κοκαΐνη», «αυτό είναι το ναρκωτικό για να τα καταφέρεις, φίλε μου. Η κοκαΐνη κόβει βίαια οποιαδήποτε αληθινή σχέση έχεις με ένα άλλο ανθρώπινο ον. Διατηρούσα μια αναληθή και επιπόλαια αίσθηση της πραγματικότητας προκειμένου να κάνω τα απολύτως απαραίτητα για να επιβιώσω. Οταν όμως αυτό αναπόφευκτα άρχισε να διαλύεται, εκεί γύρω στο τέλος του 1975, δούλευα κοπιαστικά τραγούδια για ώρες και ημέρες απλά και μόνο για να διαπιστώσω ότι συνεχώς έγραφα και ξαναέγραφα τα πρώτα τέσσερα μέτρα. Επιστρέφεις ξανά στην αρχή. Ξανά και ξανά. Σαν αυτά τα καημένα τα ποντίκια που ο εγκέφαλός τους λιώνει από τα πειράματα. Τελευταία είδα κάτι σχετικό στο CNN. Παρουσίαζαν τις παρενέργειες της κοκαΐνης στον ανθρώπινο εγκέφαλο· τις μεγάλες φυσικές τρύπες που η κοκαΐνη αφήνει στον φλοιό και τον κάνει να μοιάζει με ελβετικό τυρί. Μπήκα στον πειρασμό να πάω για εξέταση να δω πόσες τρύπες υπάρχουν. Γιατί μένουν εκεί για πάντα».
