Ο Κολόμβος των αερομεταφορών
Ο έλληνας ιδιοκτήτης της EasyJet προκάλεσε επανάσταση στα αεροπορικά ταξίδια με τις καινοτομίες που εφαρμόζει. Στα 30 χρόνια του βλέπει τις μετοχές της εταιρείας του και τις δικές του να απογειώνονται, προκαλώντας τον φθόνο των μεγάλων ανταγωνιστών του
Μπίρες και σουβλάκια δίπλα στην πίστα, μύρισε Ελλάδα τις προάλλες με το τρικούβερτο γλέντι στο Λούτον. Εστί δε Λούτον αεροδρόμιο κοντά στο Λονδίνο, όπου ζουζουνίζουν αεροπλάνα ελληνικά, έστω και χωρίς τη γαλανόλευκη. Κύπριος ο ιδιοκτήτης της EasyJet, εταιρείας που έχει πάρει τόσο τα πάνω της, ώστε κρίθηκε απαραίτητη η γιορτή προς τέρψιν του μοχθούντος προσωπικού. Πόσο μάλλον που σερβίριζε το αφεντικό αυτοπροσώπως προσέχοντας και την ψησταριά.
Στέλιος Χατζηιωάννου, γράψτε το αυτό το όνομα. Στα τριάντα του χρόνια απογειώνεται ο γόνος της γνωστής εφοπλιστικής οικογένειας τον οποίο οι πάντες γνωρίζουν μόνο με το μικρό του όνομα: Στέλιος. Η συντομία ως εχέγγυον της αποτελεσματικότητας του νέου αυτού Κολόμβου των αερογραμμών, που έλυσε και αυτός με σπάσιμο το πρόβλημα του αβγού του.
Τι έσπασε ο Στέλιος; Την παράδοση των αερομεταφορέων. Μεγαλοφυές στη σύλληψη, απλό στην εφαρμογή του. Τι κάνουν οι μεγάλοι προς άγραν πελατείας; Βάζουν στον λογαριασμό του τακτικού ιπτάμενου ταξιδιώτη διανυθέντα μίλια (όποιος κάνει πολλά έχει το δώρο του), προσφέρουν λιμουζίνες και λουκούλλεια γεύματα εν πτήσει και τέτοια, που σημαίνει προνομιακή μεταχείριση με ειδικές παροχές. Ο Στέλιος έκανε ακριβώς το αντίθετο: προσφέρει ταξίδι εντελώς… σπαρτιάτικο, ο επιβάτης δεν περιμένει ούτε ανέσεις, ούτε περιποίηση. Και πληρώνει εισιτήριο μηδαμινό, ασυναγώνιστο. Ποιος δεν θα ήθελε να ταξιδέψει με 30 στερλίνες μόνον;
EasyJet λοιπόν και ξερό ψωμί. Ή, μάλλον, καθόλου ψωμί. Στις πτήσεις δεν προσφέρονται γεύματα, δεν υπάρχουν πολυμελή πληρώματα καμπίνας, εννοείται για λόγους οικονομίας. Ο Στέλιος έκανε το αεροπλάνο… λεωφορείο. Για να μπορεί να ρίξει την τιμή του εισιτηρίου έπρεπε να ελαχιστοποιήσει το κόστος.
Και πώς ελαχιστοποιείται το κόστος μιας αεροπορικής εταιρείας; Πρώτα βγάζεις έξω ταξιδιωτικούς πράκτορες και πρακτορεία. Πώς σε βρίσκουν οι πελάτες; Τηλεφωνούν απευθείας στην εταιρεία, στο τηλέφωνο που είναι γραμμένο επάνω στις ατράκτους των αεροπλάνων! Τηλεφωνικώς ο υποψήφιος πελάτης παίρνει έναν κωδικό αριθμό και χρεώνει το αντίτιμο του εισιτηρίου του στην πιστωτική του κάρτα. Ετσι απλά. Στα χέρια του δεν παίρνει εισιτήριο, απλώς εμφανίζεται στο αεροδρόμιο την ώρα που πρόκειται να ταξιδέψει, λέει τον αριθμό του και… επιβιβάζεται. Αν πρόκειται για πτήση εξωτερικού, δείχνει και το διαβατήριό του.
Αν υπολογίσει κανείς το κόστος των πρακτόρων, αλλά και αυτού του ιδίου του εισιτηρίου με όλα όσα συνεπάγεται η διαδικασία έκδοσής του, βλέπει ότι με το σύστημα της EasyJet το κόστος περιορίζεται κατά 25%.
Αλλη σημαντική περικοπή: τα γεύματα στη διάρκεια των πτήσεων, τα οποία ομολογουμένως ελάχιστοι θα νοσταλγήσουν. Η προετοιμασία, η μεταφορά και το προσωπικό που απαιτείται για το σερβίρισμα καθιστούν τα (κατά κανόνα ανούσια) εναέρια γεύματα στην ουσία πανάκριβα. Και καλείται ο επιβάτης να απαντήσει στο απλούστατο ερώτημα: αξίζει να πληρώνει τουλάχιστον 10 λίρες για τις αηδίες που συνήθως του προσφέρουν μέσα στο αεροπλάνο; Οχι βέβαια! Οι περισσότεροι προτιμούν την έκπτωση από τον συνήθη δίσκο που προσφέρουν οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες.
Μια άλλη καινοτομία της ΕasyJet είναι η κατάργηση των… κοινωνικών διακρίσεων. Στα αεροπλάνα της δεν υπάρχει ούτε πρώτη θέση ούτε «μπίζνες κλας». Οι θέσεις δεν είναι καν αριθμημένες: όποιος φθάσει πρώτος κάθεται όπου βρει ελεύθερο κάθισμα. Ετσι, ιδιαίτερα στις σύντομες πτήσεις, όλες αυτές οι περικοπές επιτρέπουν μια σημαντική μείωση της τιμής του εισιτηρίου.
Το φθηνό αεροπορικό εισιτήριο δεν είναι βέβαια επινόηση του Στέλιου Χατζηιωάννου. Απλώς ο προικισμένος νεαρός επιχειρηματίας φαίνεται ότι έπιασε τον παλμό της «γηραιάς ηπείρου» που πολύ πιο αργά από τις ΗΠΑ εισάγει το πνεύμα της φιλελευθεροποίησης στις αεροπορικές μεταφορές. Πράγμα που σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι τώρα αρχίζουν να πετούν φθηνά. Οχι ότι δεν έγιναν προσπάθειες και στο παρελθόν: είναι γνωστό το πείραμα του Φρέντι Λέικερ, που ως προέδρος της (τότε κρατικής) British Airways επεχείρησε περί τα τέλη της δεκαετίας του ’70 να καθιερώσει τον φθηνό αεροπορικό ναύλο και έπεσαν όλες οι άλλες εταιρείες να τον φάνε, αναγκάζοντάς τον να κάνει πίσω. Αλλοι καιροί τότε, άλλοι σήμερα. Ο Στέλιος, που δηλώνει θαυμαστής του Λέικερ, απέδειξε ότι μπορεί να πετύχει καταφέρνοντας αυτό που δεν κατάφερε το ίνδαλμά του. Και δίνοντας με τη σειρά του τώρα και αυτός το παράδειγμα στους άλλους, γιατί η EasyJet δεν βαδίζει μόνη. Ηδη η Virgin Atlantic επιχειρεί κάτι ανάλογο και αυτή, ακόμη η British Airways προς τα εκεί προσανατολίζεται. Θα πετύχουν άραγε; Ισως, αλλά δεν είναι εύκολο να μετατρέψουν οι κολοσσοί τα αεροπλάνα τους σε λεωφορεία, γιατί πάνω από όλα χρειάζονται αλλαγή νοοτροπίας. Από το πολύπλοκο δύσκολα φτάνεις στο απλό, συνήθης πορεία είναι η αντίστροφη.
Η απογείωση της EasyJet έλαβε χώρα με μηδενική σχεδόν διαφημιστική δαπάνη. Η British Airways, για παράδειγμα, δαπάνησε πολλά εκατομμύρια για να φτιάξει το λογότυπο και τα νέα σήματά της, ενώ οι άνθρωποι της EasyJet χρειάστηκαν μόνο έναν υπολογιστή Macintosh. Κάθησε ο Στέλιος με τον οικονομικό διευθυντή και τα έφτιαξαν όλα μόνοι τους ιδέα του δεύτερου ήταν να γραφτεί το τηλέφωνο της εταιρείας στην άτρακτο των αεροπλάνων. Η καλύτερη διαφήμισή τους ωστόσο είναι οι πελάτες τους, αφού το δικό τους «ιπτάμενο λεωφορείο» χρησιμοποίησε ακόμη και ο Τόνι Μπλερ (την εποχή που ήταν αρχηγός της αντιπολίτευσης) για να πετάξει στη Νίκαια. «Τις θέσεις τις έκλεισε η σύζυγός του και τα εισιτήρια τα πλήρωσαν από την τσέπη τους» θυμάται ο Στέλιος.
Και όλα αυτά με πέντε μόνο αεροπλάνα (σύντομα θα παραλάβει ένα ακόμη, ενώ έχουν παραγγελθεί και άλλα 12 Μπόινγκ 737). Η ανάπτυξη προ των πυλών λοιπόν, και η φυσιολογική πορεία οδηγεί την EasyJet στο χρηματιστήριο. Θα γίνει και αυτή δηλαδή μεγάλη εταιρεία, οπότε ο ρόλος του Στέλιου δεν θα είναι πλέον τόσο σημαντικός. Στο μέλλον θα αρκεσθεί και αυτός στα κέρδη που θα αποφέρουν στον ίδιο, στον αδελφό του και στην αδελφή του οι μετοχές.
Η προοπτική, με άλλα λόγια, είναι απομάκρυνση του δαιμόνιου νέου από το δημιούργημά του, δεδομένου ότι θα πρέπει να ασχοληθεί και με τις επιχειρήσεις τού (ήδη άρρωστου) πατέρα του, που είναι κολοσσοί σε σύγκριση με την EasyJet. Το πνεύμα όμως της καινοτομίας δεν το εγκαταλείπει. Η επιτυχία του στα αεροπλάνα τον κάνει να σκέφτεται την εφαρμογή της ιδέας του και σε άλλους τομείς. Ηδη μιλάει για EasyHotels και EasyCar Rentals, «εύκολα» ξενοδοχεία δηλαδή και ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα. Γιατί όχι; Την υποδομή την έχει έτοιμη. Και τα πάντα μπορούν να δουλέψουν με κομπιούτερ.
Το μέλλον λοιπόν έχει χρώμα… πορτοκαλί!
