Ο συγγραφέας απέναντι στις λέξεις

«Ποιο είναι, του Λαΐου γιε, πάλι το τελευταίο νέο σου;» αναρωτιέται ο Γιώργος Βέλτσος στο προοίμιο του υπό έκδοση θεατρικού του έργου «Οιδίποδας Αντιοιδίποδας». Και μοιάζει σαν μια ερώτηση από και προς τον εαυτό του. Μια ερώτηση που βρίσκει την απάντηση στο τελευταίο του κείμενο, μέσα από το οποίο ο συγγραφέας θα αποκαλύψει και μια άγνωστη πτυχή του: αυτή του υποκριτή. Αφού την προσεχή Τετάρτη το βράδυ θα ερμηνεύσει όλους τους ρόλους, καθώς θα αναγνώσει για πρώτη φορά το έργο του ενώπιον κοινού, στους Δελφούς, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Βασίλη Παπαβασιλείου. «Πρόκειται για ένα λυρικό κείμενο χωρίς πλοκή, πλην της πλοκής της ίδιας της γλώσσας» λέει ο συγγραφέας. «Αν το προτείνω ως θέατρο είναι διότι συμβαίνει το ίδιο το θέατρο να αξιώνει ένα θέατρο που γράφει για το θέατρο, που σκέπτεται το θέατρο δραματικά. Κυρίως που προκαλεί το θέατρο – τον ηθοποιό – να σωματοποιήσει τις λέξεις του ποιήματος».

Αν και ομολογεί ότι δεν είναι θεατρικός συγγραφέας, ο Γιώργος Βέλτσος πιστεύει ότι η σκηνή είναι και η σκηνή του βιβλίου, ενώ το σανίδι (ο ηθοποιός, δηλαδή) διαθέτει ένα μεγάλο πλεονέκτημα έναντι του βιβλίου: το σώμα του και τη φωνή του. «Αυτή η φωνή είναι που συνέβαλε τα μάλλα στη γραφή αυτού του έργου. Και γι’ αυτό αποφάσισα να το διαβάσω, υποκρινόμενος τον υποκριτή μου, προκειμένου να το αποσυνδέσω από τη γραφή ή μάλλον να το συνδέσω με την αδυνατότητα του γράφειν που είναι η υπόκριση. Ο ηθοποιός» καταλήγει «δεν γράφει, δεν αρπάζεται από το γράμμα. Αποχωρίζεται από το σώμα του. Ελαφραίνει». Οπαδός της θεωρίας του «θανάτου του συγγραφέα», ο Γιώργος Βέλτσος πιστεύει ότι ο καλύτερος τρόπος για να θανατώσει ο ίδιος τον συγγραφέα του είναι να τον εμφανίσει ως ηθοποιό του εαυτού του. «Ο ηθοποιός δεν είναι ο μακαρίτης που εμφανίζεται;» αναρωτιέται. «Ο Αντονέν Αρτό θέλησε να απαγορεύσει την ομιλία του να υπαγορευθεί από κάποιον άλλον. Το ίδιο κάνω κι εγώ» μου εξηγεί. «Ως εάν αυτό το θεατρικό έργο μου να υπαγορεύεται από τη βαθύτερη ανάγκη μου να θέλω να ουρλιάξω για ό,τι ακούω από τον άλλον, από εμένα-άλλον, μια που δεν μπορώ να σκοτώσω. Αλλά, άπαξ και μιλήσω, οι λέξεις δεν μου ανήκουν πλέον. Ανήκουν στην ανάγκη μου να θέλω να επαναλαμβάνομαι».

Τι είναι όμως ο «Οιδίποδας Αντιοιδίποδας» τον ρωτώ. «Είναι ένα έργο της προσφυγιάς μας» μου απαντά. Ενα έργο που θα ήθελε να το δει να παίζεται σε θεωρεία θεάτρου «που στοίβαξαν όπως όπως πρόσφυγες. Εχω στα μάτια μου τη φωτογραφία του πάλαι ποτέ Δημοτικού μας Θεάτρου με τους πρόσφυγες του ’22. Τους είχαν εγκαταστήσει στα δωματιάκια που οι αθηναίοι αστοί απολάμβαναν αφ’ υψηλού γαλλικά μπουβουάρ. Ανοιχτά από τη μια μεριά, με απλωμένα ρούχα στις επίχρυσες κουπαστές και μυρωδιά γκαζιέρας στα κόκκινα χαλιά». Και συμπληρώνει: «Αν και θεατές, εμείς παίζουμε απέναντι σε μια σκηνή που παίζουν οι άλλοι, που παίζαμε εμείς ως άλλοι».

Με ήρωες ακραίους και τον Αντιοιδίποδα ως αντιδραματική περσόνα του Οιδίποδα, ο συγγραφέας κάνει το δικό του σχόλιο στην εποχή μας. «Με υπερβολικά λίγα πόδια, με υπερβολικά λίγα χέρια, θέλει να αδράξει τον χώρο» λέει, δανειζόμενος τη φράση του Χάινερ Μύλερ στο «Οιδίποδας σχόλιο». «Και φυσικά αποτυγχάνει» προσθέτει ο Βέλτσος, που θέτει ως μότο στο έργο του τη φράση του Μύλερ «Στον αιώνα του Ορέστη και της Ηλέκτρας που επέρχεται, ο Οιδίπους θα είναι κωμωδία». Ο δικός του πάντως Αντιοιδίποδας κυκλοφορεί χωρίς να υποβαστάζεται από την κόρη του, δεν χρειάζεται να βγάλει τα μάτια του, δεν είναι μιασμένος, δεν έχει ανάγκη το «τρίτο μάτι». «Είναι τόσο οξυδερκής σαν τον Αργο, το μυθικό σκυλί με τα πολλά μάτια, αλλά και τόσο χαμένος όσο η σύγχρονη συνείδηση που μόνο ως συνείδηση της απώλειας μπορεί να στοχαστεί την εποχή μας. Δεν την μέμφομαι. Από τη στιγμή που επιτρέπει τον Αντιοιδίποδα στο προσκήνιο, μου δίνει την ευκαιρία να αναζητήσω τη σωτηρία μου στα ομοιώματά του». Με το έργο του ο Βέλτσος θέτει, όπως λέει, ένα ζήτημα ζωής: της δικής του απέναντι όχι τόσο στα «πράγματα» αλλά στις «λέξεις», στα ομοιώματα των πραγμάτων και των συναισθημάτων.

Το έργο «Οιδίποδας Αντιοιδίποδας» θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ινδικτος στις 30 Ιουνίου. Τον προσεχή χειμώνα αναμένεται να ανέβει από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας με τον Βασίλη Παπαβασιλείου.

Το έργο «Οιδίπους Αντιοιδίπους» του Γιώργου Βέλτσου θα διαβάσει ο συγγραφέας την Τετάρτη 30/6, στο Συνεδριακό Κέντρο των Δελφών, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της XII Διεθνούς Συνάντησης του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, με θέμα «Σοφοκλής, 2.500 χρόνια από τη γέννησή του» (στις 21.00).