Το σημάδι του Δράκου Ο θρύλος των πολεμικών τεχνών και του κινηματογράφου είχε σπουδάσει φιλοσοφία, κατέγραφε ανά πάσα στιγμή τις σκέψεις του στο χαρτί και υπήρξε συγγραφέας τριών βιβλίων. Ηταν, πάνω απ’ όλα, ένας σκεπτόμενος άνθρωπος που δεν έπαψε σε όλη του τη ζωή να επιδιώκει την «αποκάλυψη της πραγματικής φύσης της ανθρώπινης ψυχής»
Η ενδεχομένως διαδεδομένη άποψη ότι ο Μπρους Λι ήταν κάποιος που έπαιζε σε ταινίες καράτε εμπεριέχει δύο βασικά λάθη. Κατ’ αρχήν, ο Λι ποτέ του δεν έκανε καράτε μάλιστα το αντιπαθούσε και είχε αναπτύξει ένα νέο είδος πολεμικής τέχνης. Κατά δεύτερον, ήταν ένας πολυδιάστατος και σκεπτόμενος άνθρωπος. Ηταν αθλητής, σπουδαστής φιλοσοφίας, ηθοποιός, σύζυγος και πατέρας. Αφιερώθηκε στις πολεμικές τέχνες ψυχή τε και σώματι και κατάφερε να τις καθιερώσει στη μεγάλη οθόνη. Θέλησε να διεισδύσει στην ουσία της τέχνης του, να τη διδάξει σωστά και να την προβάλει στον κινηματογράφο. Τελικά, αν άφησε έργο πίσω του, στα 32 χρόνια της ζωής του, αυτό ήταν το ότι έκανε παγκοσμίως εμπορικές μερικές κινεζικές ταινίες δράσης δημιουργώντας ένα δικό του μοναδικό στυλ, το Jeet Kune Do, πάντρεμα περισσοτέρων από δύο τεχνικών. Στην πορεία αυτή ήρθε αντιμέτωπος με τον υπόκοσμο του Χονγκ Κονγκ και πέτυχε μερικά δραστικά χτυπήματα ενάντια στα ταμπού τόσο της κινεζικής κινηματογραφικής βιομηχανίας όσο και της ίδιας της πολεμικής τέχνης.
Από το Χονγκ Κονγκ στο Σιάτλ
Γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο στις 27 Νοεμβρίου 1940 και τρεις μήνες αργότερα μετακόμισε με την οικογένειά του στο Χονγκ Κονγκ. Ο πατέρας του ήταν διάσημος τραγουδιστής στην κινεζική όπερα. Σε ηλικία έξι ετών έκανε το ντεμπούτο του στη μεγάλη οθόνη, σε μια κινεζικής παραγωγής ταινία. Ακολούθησαν πολλοί τέτοιοι ρόλοι σε μελοδραματικές συνήθως ταινίες που καθιέρωσαν τον μικρό Μπρους Λι σε ρόλους σαν αυτούς του δικού μας Βασιλάκη Καΐλα. Επί οκτώ χρόνια εμυείτο στα μυστικά των πολεμικών τεχνών της Ανατολής. Διδάχθηκε την αρχαιότερη εξ αυτών, το κουνγκ-φου, που βασίζεται στη φιλοσοφία του ταοϊσμού και του ζεν. Η απόφασή του να πάει στην Αμερική για να σπουδάσει φιλοσοφία ξάφνιασε τους δικούς του που περίμεναν να τον δουν στη Γυμναστική Ακαδημία. Ο ίδιος έχει πει γι’ αυτή την απόφασή του ότι ήταν απόλυτα φυσιολογική, αφού τα πάντα στις πολεμικές τέχνες είναι ενδοσκόπηση και φιλοσοφία. «Κάθε πράξη πρέπει να έχει το γιατί και το πώς που την αιτιολογεί. Μια ολοκληρωμένη και επαρκής θεωρία θα πρέπει πάντα να στηρίζει και να συνοδεύει τις κινεζικές πολεμικές τέχνες». Κατά τη διάρκεια των σπουδών του δεν έπαψε ποτέ να εξασκείται στο κουνγκ-φου. Τον απασχολούσε πολύ το αν οι σύγχρονες εκδοχές των αρχαίων κινεζικών πολεμικών τεχνών εκπλήρωναν τις αρχικές προθέσεις των ιδρυτών τους. Γι’ αυτό μελετούσε την ιστορία της τέχνης του και προσπαθούσε να προσεγγίσει την ουσία της διανοητικά.
Στο Πανεπιστήμιο του Σιάτλ γνώρισε και τη μετέπειτα σύζυγό του Λίντα. Ως φοιτητής έκανε μαθήματα κινεζικών στο πανεπιστήμιο για να βγάζει χαρτζιλίκι. Σε ένα από αυτά ήρθε κι εκείνη μαζί με μια κινέζα συμφοιτήτριά της. Αρχισαν να κάνουν παρέα και μετά από πολλές εξόδους με κοινούς φίλους τη ζήτησε σε ραντεβού. Η Αμερικανίδα με τα κόκκινα μαλλιά και τα ανοιχτόχρωμα μάτια γοητεύτηκε από το όμορφο μείγμα Ανατολής και Δύσης που τέλεια ενσάρκωνε ο Λι. Εξέπεμπε την εσωτερική ευγένεια και αξιοπρέπεια των ανατολικών λαών ενώ ταυτόχρονα είχε ένα φοβερό δυτικό χιούμορ. Χειριζόταν την αμερικανική αργκό τόσο άνετα όσο μιλούσε και αρκετές κινεζικές διαλέκτους. Εσφυζε από νεανική ζωντάνια κι όμως κάτι επάνω του ήταν εκπληκτικά ώριμο, παρά την ηλικία του. Πάνω απ’ όλα ήταν ένα αγόρι του οποίου τη συντροφιά αναζητούσαν οι πάντες. Είχε πλάκα, ήταν ευχάριστος και του άρεσε να αναπτύσσει τις έξυπνες και διασκεδαστικές θεωρίες του για την ιστορία των ανατολικών πολιτισμών.
Ο Μπρους και η Λίντα παντρεύτηκαν ένα απόγευμα του 1964 στο ξωκλήσι του πανεπιστημίου. Λίγο καιρό αργότερα τον κάλεσαν να λάβει μέρος σε μια επίδειξη κουνγκ-φου στην Καλιφόρνια και εκεί συνέβη κάτι που άλλαξε τη ζωή του. Την επίδειξη έτυχε να παρακολουθεί ένας διάσημος κομμωτής του Χόλιγουντ και μεγάλος οπαδός των πολεμικών τεχνών. Εκείνος μεταφέρει ενθουσιασμένος τα νέα για κάποιον νεαρό εν ονόματι Μπρους Λι, με μοναδικό στυλ και εμφάνιση, σε έναν καλό πελάτη του που επαγγέλλετο παραγωγός ταινιών. Το αποτέλεσμα είναι ένα πενταετές συμβόλαιο για την τηλεόραση και το ζεύγος Λι μετακομίζει στο Χόλιγουντ.
Η εποχή του Χόλιγουντ
Ο Λι έγινε γνωστός στο αμερικανικό κοινό με την τηλεοπτική σειρά του ABC «The Green Hornet». Είχε τον συμπρωταγωνιστικό ρόλο του Κάτο και πολεμούσε το έγκλημα και την αδικία στο πλευρό του Μπριτ Ράιτ. Κάτι σαν τον Ρόμπιν, τον σύντροφο του Μπάτμαν, παραλληλισμό που έκαναν συχνά τα τηλεοπτικά περιοδικά της εποχής, αφού τα δύο σίριαλ παίζονταν την ίδια σεζόν και ήταν ανταγωνιστικά. Ετυχε μάλιστα να εμφανιστεί στον Μπάτμαν, ως αντίπαλός του, σε δύο επεισόδια. Δέχθηκε τις προτάσεις που του έγιναν για μικρές συμμετοχές και σε άλλες σειρές. Συνέχισε να εξασκείται και άρχισε έτσι να διαμορφώνει έναν δικό του συνδυασμό κινήσεων κουνγκ-φου και μποξ, τον οποίο ο ίδιος ονόμασε Jeet Kune Do. Του άρεσε η ευελιξία στις πολεμικές τέχνες και γι’ αυτό ποτέ δεν προτίμησε το στυλιζαρισμένο και άκαμπτο καράτε. Θωρούσε μάλιστα χαζό και ανούσιο το να σπάει κανείς τούβλα και τοίχους με το χέρι του: «Εχετε δει ποτέ κανένα τούβλο να ζητάει καβγά; Δεν έχουν νόημα αυτά τα πράγματα. Εξάλλου κανένας άνθρωπος δεν πρόκειται να σταθεί ποτέ έτσι ακίνητος να περιμένει πότε θα τον χτυπήσεις».
Ο Λι όμως δεν ήταν γνωστός στα πλατό του Χόλιγουντ μόνο για τη συμμετοχή του σε τηλεοπτικές σειρές. Οι διάσημοι «σκληροί» του κινηματογράφου είχαν βρει στο πρόσωπό του τον τέλειο δάσκαλο. Τους δίδασκε πώς να δίνουν ένα σωστό και αληθοφανές «ξύλο» για τις ανάγκες των ταινιών τους και χρέωνε 150 δολάρια την ώρα. Μεταξύ των μαθητών του, ο Στιβ Μακ Κουίν και ο Ρομάν Πολάνσκι ο τελευταίος το έκανε για χόμπι. Ο γοητευτικός και επιτυχημένος καθηγητής των πολεμικών τεχνών ήξερε ωστόσο ότι δεν θα σταματούσε εκεί.
Τα χρυσά χρόνια των επιτυχιών
Ενιωσε ότι ο κινηματογράφος ήταν αυτό που πραγματικά ήθελε να κάνει και αποφάσισε να ιδρύσει μια εταιρεία παραγωγής. Το πεδίο δράσης έπρεπε επίσης να αλλάξει και εξάλλου είχε επιθυμήσει την πατρίδα του. Θα ξεκινούσε τις ταινίες του στο Χονγκ Κονγκ. Το «Μεγάλο Αφεντικό» έκανε εισπράξεις ενός εκατομμυρίου δολαρίων μέσα σε τρεις ημέρες στις αίθουσες του Χονγκ Κονγκ, καταρρίπτοντας έτσι το ρεκόρ που ως τότε κατείχε για τα τοπικά δεδομένα «Η μελωδία της ευτυχίας». Ηταν άραγε αυτός ο λόγος που τον έκανε τότε να δηλώσει ότι «τελικά προτιμά την υποκριτική από το ξύλο»; Η αλήθεια είναι πάντως ότι δεν τα κατάφερε και άσχημα στο πρώτο. Οταν η ταινία έκανε μεταγλωττισμένη πια πρεμιέρα στην Αμερική, ο Τύπος εξεπλάγη με το παίξιμό του, που μπορεί μεν να μην ήταν το ζητούμενο, ήταν όμως σίγουρα καλύτερο από το αναμενόμενο.
Ο Λι δήλωνε ως επάγγελμα ηθοποιός. «Η ηθοποιία είναι το επάγγελμά μου, ενώ οι πολεμικές τέχνες και η εξάσκησή μου σ’ αυτές είναι κάτι προσωπικό» είχε πει. Ακούγεται λογικό, δεδομένου ότι η μεγάλη οθόνη του άνοιξε γενναιόδωρα τον δρόμο για την επιτυχία. Το «Μεγάλο Αφεντικό» ακολούθησαν με την ίδια εισπρακτική επιτυχία οι ταινίες του: The Fist of Fury (1972), The Way of Dragon (1972), Enter the Dragon (1973) και Chinese Connection (1973). Πέθανε ξαφνικά το 1974 αφήνοντας ημιτελή την τελευταία του ταινία, η οποία έφερε τον ειρωνικό τίτλο «Θανάσιμο παιχνίδι» (The Game of Death). Η μυθολογία γύρω από τον θάνατο του Μπρους Λι οργιάζει ακόμη και σήμερα, παρ’ όλο που η επίσημη εκδοχή εξακολουθεί να είναι «διόγκωση εγκεφάλου αδιευκρίνιστης αιτίας». Οι στενές και ενίοτε συγκρουόμενες σχέσεις του με την κινεζική μαφία κάνουν τους περισσότερους οπαδούς και φίλους του να μιλούν για δολοφονία. Αυτό το σενάριο ωστόσο δεν αφορά απλά ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών αλλά τη διακύβευση μεγάλων οικονομικών συμφερόντων στα πλοκάμια του κινεζικού παρακράτους.
Ο πολεμιστής με την πένα
Η λιγότερο γνωστή δράση του θρύλου των πολεμικών τεχνών αφορά το γράψιμο. Από τα 22 ως τα 32 του χρόνια ο Μπρους Λι κατέγραφε συστηματικά τις σκέψεις του και τις εμπειρίες του. Τα γραπτά του δεν είχαν βέβαια τη μορφή δοκιμίων ή φιλοσοφικών διατριβών, απετέλεσαν όμως υλικό για την έκδοση ενός βιβλίου που κυκλοφόρησε όσο ήταν εν ζωή και για τη συγγραφή πολλών άρθρων του πάνω στη θεωρία και στη φύση της άοπλης πάλης που δημοσιεύτηκαν στον Τύπο. Είχε επίσης ετοιμάσει τα χειρόγραφα για δύο ακόμη βιβλία, τα οποία όμως αργότερα δεν θέλησε να εκδώσει. Ο Λι έγραφε όποτε το ένιωθε, ανεξαρτήτως του πού βρισκόταν και τι έκανε. Η καταγραφή δεν περιοριζόταν στις ιδέες του για νέες τεχνικές και τρόπους εκπαίδευσης αλλά επεκτεινόταν σε τομείς όπως η ανατολική φιλοσοφία και η ψυχοθεραπεία. Οταν ένας τραυματισμός του στην πλάτη το 1970 τον καθήλωσε στο κρεβάτι για έξι μήνες, αποφάσισε να εξασκήσει το πνεύμα του όσο ποτέ άλλοτε. Αρχισε να διαβάζει ακατάπαυστα και να κρατά εκτενείς σημειώσεις για την τέχνη και την επιστήμη της πάλης. Οι σημειώσεις του έφθασαν τους επτά τόμους. Κάποιο από αυτό το υλικό χρησιμοποιήθηκε στο βιβλίο The Tao of Jeet Kune Do (εκδόσεις Ohara, 1975). Το μεγαλύτερο μέρος των κειμένων του, που μέχρι πρότινος έμεναν ανέκδοτα, συγκεντρώθηκε και κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο Jeet Kune Do: Σχόλια του Μπρους Λι επάνω στην πολεμική ατραπό. Το βιβλίο θεωρείται η εγκυρότερη και ακριβέστερη εργασία σχετικά με την πολεμική τέχνη του Μπρους Λι, καθώς βασίζεται σε αυθεντικές πηγές και φέρει την έγκριση της συζύγου του εκλιπόντος σταρ.
Από τις σημειώσεις του Μπρους Λι:
* Πρέπει να θυμάσαι ότι πετυχαίνουν μόνο εκείνοι που έχουν στόχους. Το μεγαλύτερο σφάλμα είναι να μη στοχεύεις ψηλά.
* Κανένας δεν θα πάρει περισσότερα από αυτά που πιστεύει ότι μπορεί να πάρει. Μπορείς να τα καταφέρεις. Κοίταξε πίσω σου και εξέτασε την πρόοδο που έχεις κάνει προς τον στόχο σου. Μην το βάζεις κάτω, κοίτα μπροστά.
* Κοιτώντας βαθιά μέσα μου ανακάλυψα ότι αυτό που εκτιμώ περισσότερο απ’ όλα είναι η ποιότητα: το να κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς με αίσθημα υπευθυνότητας στοχεύοντας στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
* Οι όμορφες αναμνήσεις μας είναι το μέρος απ’ όπου κανένας δεν μπορεί να μας διώξει. Οι αναμνήσεις είναι το άρωμα που διαρκεί για πάντα, μας κρατούν περισσότερο από την παρούσα πραγματικότητα. Εχω διατηρήσει τέτοια άνθη στην καρδιά μου για πολλά χρόνια αλλά ποτέ τους καρπούς τους.
* Ποτέ μην ξεχνάς κάποιον κατά την απουσία του. Σκέψου ότι μπορεί να μη συναντηθείτε ποτέ ξανά στη ζωή σας.
Το βιβλίο του Μπρους Λι «Jeet Kune Do. Σχόλια του Bruce Lee επάνω στην πολεμική ατραπό» κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες από τις εκδόσεις Οξύ.
