Από ξυλουργοί… σκηνοθέτες! Τα δύο αδέλφια που κατέκτησαν την κινηματογραφική αγορά και έβαλαν τα «γυαλιά» στο Χόλιγουντ με το «Matrix» μια ταινία που εγκρίθηκε, χρηματοδοτήθηκε και γυρίστηκε χωρίς κανένας να την έχει καταλάβει απόλυτα δεν είναι οι «νέοι αδελφοί Κοέν». Το τι ακριβώς είναι φαίνεται από τη συνέντευξη που παραχώρησαν στο «Βήμα», σε μία από τις δεκάδες πολυτελέστατες αίθουσες του παριζιάνικου ξενοδοχείου «Ριτς»
Οι αδελφοί Λάρι και Αντι Γουατσόφσκι προφανώς ζουν σε έναν δικό τους κόσμο· έναν κόσμο που δεν διαφέρει και πολύ από τον παράξενο κόσμο της επιτυχημένης ταινίας τους «The Matrix», που από την περασμένη Παρασκευή εγκαινιάζει την καινούργια κινηματογραφική σεζόν στις αίθουσες.
Εισχωρούν στη «λουδοβικιανή» αίθουσα λες και είναι έτοιμοι για την καθιερωμένη τους βουτιά σε μια πισίνα. Η εμφάνιση αλλά και το ύφος τους αυτό δηλώνουν.
Ο Αντι Γουατσόφσκι, ο μικρότερος του ντουέτου, είναι ένας θηριώδης, εύσωμος τύπος (κοντά στα 1,90 μ.) με μουσάκι, καπέλο του μπέιζμπολ, μπεζ βερμούδα, χαβανέζικο πουκάμισο και σανδάλια. Φαίνεται (και είναι) πιο ανοιχτός από τον Λάρι Γουατσόφσκι, ο οποίος την ίδια ημέρα, 21η Ιουνίου, γιορτάζει τα 34α γενέθλιά του. Ο Λάρι είναι επίσης ψηλός, φορά και αυτός ένα παρόμοιο καπέλο (ανάποδα) και έχει οκτώ σκουλαρίκια μοιρασμένα στους δύο λοβούς των αφτιών του. Είναι πιο αδύνατος και, από όσο μπορώ να καταλάβω, ο εγκέφαλος του ντουέτου. Με το που μου δίνει το χέρι του ο Αντι, μου λέει: «Συγγνώμη αλλά δεν κρατιέμαι… Πρέπει να πάω στην τουαλέτα». Ο Λάρι τον ακούει και τεντώνοντας το χέρι προς την κατεύθυνσή του φωνάζει: «ΟΚ, bro!!».
Αμηχανία. Κάθομαι και κοιτάζω με ερωτηματικό υποθέτω ύφος τις ερωτήσεις που με τόση επιμέλεια είχα τις προηγούμενες δύο ημέρες συνθέσει. Αρχίζω και νιώθω ότι με τα παιδιά που έχω απέναντί μου ίσως και να μην είναι τόσο απαραίτητες. Ο Λάρι επιστρέφει, προφανώς ικανοποιημένος. Μαζί του έρχεται και ένας άλλος κύριος δεν συγκράτησα το όνομά του ο οποίος, όπως με πληροφορεί ο Αντι, είναι εκπρόσωπος της εταιρείας παραγωγής Warner Bros. και θα παρευρεθεί στη συνέντευξη μη τυχόν και ρωτηθούν πράγματα που δεν θα έπρεπε… Σαν τι, δηλαδή, αναρωτιέμαι; Αυτοί οι τύποι δεν μοιάζουν να ενοχλούνται από τίποτε.
Ενώ το «Matrix» δεν είναι μια ταινία που παρακολουθούμε εύκολα, νομίζω ότι το μεγαλύτερο προσόν της βρίσκεται στο γεγονός ότι κατά έναν περίεργο τρόπο τα μάτια μας δεν ξεκολλούν από πάνω της. Τι πιστεύετε εσείς;
Αντι: «Νομίζω ότι η ασάφειά της, όπως την αποκαλείς, οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι έχει πλούσιες ιδέες που γίνονται εικόνες· εικόνες οι οποίες διεγείρουν τις αισθήσεις. (Γυρνά στον Λάρι με ερωτηματικό ύφος.)
Λάρι: «Ναι, με πολλές επαναληπτικές λήψεις. Νομίζω ότι όποτε την ξαναβλέπεις ανακαλύπτεις νέα πράγματα που σου είχαν ξεφύγει την προηγούμενη φορά. Συνέβη με εμένα».
Πώς εξηγείτε λοιπόν την επιτυχία της;
Λάρι, Αντι: «Δεν μπορούμε!». (ξεκαρδιστικά γέλια από τους τρεις)
Αντι: «Ναι. Εχει καλή δράση».
Είχατε πρόβλημα να πείσετε τη Warner να χρηματοδοτήσει το σχέδιό σας;
Αντι: «Πρόβλημα; Μην το συζητάς. Πήρε χρόνια. Πολλά χρόνια. Δεν καταλάβαιναν τίποτε από το σενάριο. Γι’ αυτό και εμείς αποφασίσαμε να τους το ζωγραφίσουμε».
Λάρι: «Ναι, σαν κόμικ».
Και έτσι το κατάλαβαν;
Αντι: «Οχι. Πήραν όμως μια ιδέα».
Στο press book της ταινίας ο Λόρενς Φίσμπερν, ένας από τους ηθοποιούς της ταινίας σας, λέει ότι τα βαθύτερα σημεία που πρέπει να εξετάσει κανείς στο «Matrix» βρίσκονται στη σύγκρουση της πραγματικότητας με την υπερπραγματικότητα και στη διαφορά ανάμεσα σε εκείνο που είναι πραγματικό και σε εκείνο που δεχόμαστε ως πραγματικό. Προσωπικά βρίσκω ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να μεταφερθεί στην οθόνη. Ηταν λοιπόν μεγάλο το ρίσκο που πήρατε από τη στιγμή που η Γουόρνερ έδωσε το πράσινο φως;
Λάρι: «Πολύ! Το στούντιο ήταν νευρικό, εμείς ήμασταν νευρικοί, ακούγαμε διαρκώς παράπονα για το πόσο περίπλοκα ήταν όλα αυτά που θέλαμε να κάνουμε, για τους ακαταλαβίστικους διαλόγους».
Αντι: «Σε κάποιο σημείο η Γουόρνερ θέλησε να ξεκινήσουμε την ταινία εξηγώντας γραπτώς τι ακριβώς θα συμβεί, κάτι που δεν δεχθήκαμε, διότι ήταν τρομερά υποτιμητικό για εμάς. Θα κατέστρεφε την ταινία».
Πιστεύετε ότι ο θεατής που θα βγει από την αίθουσα έχοντας δει το «Matrix» θα είναι σε θέση να απαντήσει στην ερώτηση: Τι είναι το «Matrix»;
Αντι: «Αν γίνει αντιληπτή η θεωρία μας ότι κάθε πράγμα στο οποίο πιστεύουμε και κάθε οντότητα είναι στην πραγματικότητα κατασκευασμένα από έναν ηλεκτρονικό κόσμο, νομίζω πως ναι».
Αμφισβητείτε όντως την πραγματικότητα;
Λάρι: «Πάντοτε έτσι δεν γινόταν; Ανέκαθεν ο κόσμος αναζητούσε τα βαθύτερα νοήματα της ζωής. Δεν έμενε ποτέ ικανοποιημένος από αυτά που είχε. Η εξέλιξη στηρίζεται σε αυτή την αναζήτηση, είτε οι άνθρωποι έβρισκαν απαντήσεις είτε όχι. Η αναζήτηση από μόνη της μπορούσε να διευρύνει το πνεύμα. Οι ήρωες στην ταινία αναζητούν και αυτοί απαντήσεις».
Βέβαια, όπως είπατε και παραπάνω, έχει και καλή δράση· δράση που στηρίζεται πέρα για πέρα στα εντυπωσιακά εφέ σε συνάρτηση με τις πολεμικές τέχνες της Ανατολής που προφανώς θαυμάζετε. Γιατί;
Αντι: «Μας αρέσουν πολύ διότι ταιριάζουν στην «πλαστικότητα» των κόμικς. Αν χειριστείς με προσοχή τις πολεμικές τέχνες, προσφέρονται για πλούσιο και ευρηματικό θέαμα. Νομίζω ότι αυτές οι τέχνες δεν έχουν αξιοποιηθεί έτσι όπως θα έπρεπε από τον δυτικό πολιτισμό».
Από όσο καταλαβαίνω, λοιπόν, η κουλτούρα σας έχει τις ρίζες της στο κόμικ.
Λάρι: «Δουλέψαμε για αρκετό καιρό στη Marvel Comics, ναι. Εκτιμούμε αφάνταστα την προσφορά των κόμικς».
Ποιες ταινίες βασισμένες σε κόμικς είναι οι αγαπημένες σας;
Λάρι: «Ποιες ταινίες; (με κοιτά με απλανές βλέμμα) Μμμμ… «Κόναν ο Βάρβαρος»;».
Αντι: «Αααα! Μπράβο, αγόρι μου! Ο «Ποπάι» του Ρόμπερτ Ολτμαν».
Η δική σας ταινία, το «Matrix», ενώ δίνει την αίσθηση ότι είναι βασισμένη σε κόμικ, στην πραγματικότητα δεν είναι.
Λάρι: «Και ναι και όχι. Το κόμικ κατά κάποιον τρόπο βγήκε στην τύχη καθώς δεν μπορούσαμε αλλιώς να πείσουμε τη Warner. Βλέπεις, από την αρχή σκεφτήκαμε: Γιατί δεν το κάνουμε κατευθείαν ταινία; Εκεί δηλαδή όπου βρίσκεται το πολύ χρήμα». (Ξαφνικά αρχίζουν και οι δύο να χασκογελούν πονηρά αλλά και δυνατά.)
Αντι: «Μιλάμε για σάκους με δολάρια!».
Είναι αλήθεια ότι το «Matrix» θα έχει συνολικά τρία μέρη;
Αντι: «Ισως. Το ελπίζουμε».
Λάρι: «Θα δούμε».
Οταν σκεφτήκατε για πρώτη φορά την ιστορία, είχατε στο μυαλό σας μια τριλογία;
Λάρι: «Ναι».
Θέλατε ανέκαθεν να ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο; και δη ως ντουέτο; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το «Matrix» είναι η ταινία με την οποία επιτεύχθηκε ο στόχος σας;
Λάρι: «Δεν νομίζω. Ηταν κάτι σαν φυσική πρόοδος. Γράψαμε κάποια σενάρια (ένα από αυτά ήταν της ταινίας «Η ώρα των εκτελεστών» με τους Σιλβέστερ Σταλόνε και Αντόνιο Μπαντέρας) και στη συνέχεια σκεφτήκαμε ότι είμαστε έτοιμοι για ένα βήμα παραπάνω. Και το κάναμε…».
Τι κάνατε προτού ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο;
Λάρι: «Ημασταν ξυλουργοί στο Σικάγο, τη γενέτειρά μας. Καλά τα πηγαίναμε αλλά δεν ήταν αρκετό. Υστερα προσληφθήκαμε από τη Marvel και τα υπόλοιπα είναι γνωστά».
Αντι: «Αλήθεια, σου άρεσε το «Bound»;». (Αναφέρεται στην προηγούμενη ταινία τους, το «Παράνομα δεμένες», ένα πρωτότυπο θρίλερ που ησχολείτο με τα εγκληματικά σχέδια ενός γυναικείου ζευγαριού ομοφυλοφίλων.)
Πάρα πολύ.
Αντι: «Είσαι από τους λίγους».
Δεν νομίζω.
Λάρι: «Δεν το είδαν πολλοί».
Ναι, αλλά το «Bound» απέκτησε cult κοινό.
Αντι: «Ασχετο. Δεν το είδαν πολλοί. Εμάς αυτό μας ενδιαφέρει».
Πώς και δεν ήταν στις Κάννες; Είχε το στυλ της ταινίας που θα μπορούσε κάλλιστα να συμμετέχει σε παράλληλο πρόγραμμα, όπως το 15ήμερο των σκηνοθετών.
Λάρι: «Μας απέρριψαν…».
Αντι: «… λέγοντας ότι παραείναι «χολιγουντιανή» ταινία για το φεστιβάλ. Αυτή τη στάμπα τής έδωσαν».
Το είπαν αυτό για το «Bound»; Φανταστείτε τι θα έλεγαν για το «Matrix»!
Και οι δύο χασκογελούν.
Διάβασα ότι για τον ρόλο στο «Matrix» που τελικά δόθηκε στον Κιάνου Ριβς είχαν δείξει αρχικώς ενδιαφέρον ηθοποιοί όπως ο Μπραντ Πιτ, ο Λεονάρντο ντι Κάπριο και ο Γουίλ Σμιθ. Τι έγινε στην πορεία;
Λάρι: «Πιθανόν να το ήθελαν αλλά επέλεξαν τελικά άλλα πράγματα. Βλέπεις, όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι θύματα της φήμης τους. Ζουν κυνηγημένοι. Οι πάντες προσπαθούν να τους πείσουν για τις πολύ καλές ιδέες που έχουν και που θα μπορούσαν να γίνουν μεγάλες επιτυχίες. Χρειάζονται μια, όπως την αποκαλώ, «θεϊκή βοήθεια» και αυτή τη βοήθεια τους τη δίνουν οι στενοί συνεργάτες τους: οι ατζέντηδες, οι μελετητές σεναρίων. Οι σταρ βασίζονται πολύ σε αυτούς τους ανθρώπους. Τους καθοδηγούν. Στο Χόλιγουντ όμως τα πράγματα λειτουργούν περίπλοκα όσον αφορά τα οικονομικά».
Αντι: «Οταν μπαίνουν τα οικονομικά στη μέση, όλοι αυτοί οι συνεργάτες των σταρ εξετάζουν πρώτα από όλα τα ποσοστά που θα βάλουν στην τσέπη τους. Αν για δύο ταινίες το ποσοστό είναι μεγαλύτερο από εκείνο που θα έπαιρναν από μία ταινία, πείθουν τους πελάτες τους να παίξουν στις δύο ταινίες αντί στη μία, έστω και αν αυτή η μία είναι πολύ καλύτερη επιλογή για την καριέρα του ηθοποιού».
Εκτός του «Matrix», τι άλλο έχετε στο μυαλό σας για το μέλλον;
Λάρι: «Να κάνουμε ταινίες».
Ναι, αλλά πάντα μέσα στον κυβερνοκόσμο;
Αντι: «Πού; (χλευάζοντας) Κυ-βερ-νο-κό-σμος! Αλλο και τούτο…».
Λάρι: «Α, όχι απαραιτήτως. Ισως κάνουμε μια μικρή ταινιούλα με τον τίτλο «Hard Boiled»».
Κάποια σχέση με τις αστυνομικές ταινίες «Hard Boiled» που γύρισε ο Τζον Γου στο Χονγκ Κονγκ προτού έλθει στο Χόλιγουντ;
Κοιτούν ο ένας τον άλλο με την απορία γραμμένη στο πρόσωπό τους και δεν απαντούν αναγκάζοντάς με να ζητήσω συγγνώμη που το ανέφερα.
Αντι: «Είναι ένα κόμικ που έχουμε φτιάξει».
Πόσο σας απασχολεί η αρνητική κριτική;
Αντι: «Ποιος έχει κάνει αρνητική κριτική;».
Λάρι (παριστάνοντας τον έκπληκτο): «Ποιος μας κριτικάρει αρνητικά;».
Διάβασα κάποιες αμερικανικές κριτικές που είχαν δεύτερες σκέψεις για το «Matrix».
Αντι: «Οπως;».
Η κριτική του Ρότζερ Ιμπερτ π.χ. στους «Σικάγο Τάιμς» είχε σαφείς αντιρρήσεις για το φινάλε της ταινίας.
Αντι: «Μα δεν θέλουμε να κάνουμε ταινίες που θα ευχαριστούν τους πάντες!».
Λάρι: «Μια ταινία που δεν είναι προκλητική δεν αξίζει. Οι περισσότερες ταινίες του Χόλιγουντ είναι αφόρητες: προβλέψιμες, κοινότοπες. Τις αποκαλούμε «ταινίες Μακ Ντόναλντ» ή «McMovies». Δεν μας ενδιαφέρει να γυρίσουμε τέτοιες ταινίες».
Αντι: «Ναι, όπως όταν πηγαίνεις σε οποιοδήποτε Μακ Ντόναλντ στον κόσμο. Οτιδήποτε και να παραγγείλεις, ξέρεις ακριβώς τι θα φας. Δεν θέλουμε να κάνουμε τέτοιες ταινίες. Και είναι λογικό το δικό μας χάμπουργκερ να μην είναι αρεστό σε όλους».
Υπεύθυνος της Γουόρνερ: «Οσον αφορά τις κριτικές που λες, δεν είναι ότι δεν τους άρεσε η ταινία αλλά ότι δεν είχε το φινάλε που ήθελαν εκείνοι. Δεν τέθηκε ποτέ ερώτημα για τη λογική του σεναρίου, τη σκηνοθεσία ή την ιστορία».
Δεν θα συμφωνήσω. Η κριτική του Ιμπερτ θέτει ερωτήματα όσον αφορά τη λογική του σεναρίου.
Λάρι: «Είναι ηλίθια η σκέψη του. Οταν διάβασα την κριτική του, τη βρήκα βλακώδη και απλοϊκή. Σαν να μην πρόσεχε. Νομίζω ότι ανήκει σε αυτούς που επισκέπτονται την τουαλέτα πολύ συχνά όταν βλέπουν μια ταινία». (Τόσο ο Αντι όσο και ο Λάρι σκάνε στα γέλια και κάνουν χειρονομίες.)
Μα εκεί ακριβώς θέλω να καταλήξω. Σε μια ταινία όπως το «Matrix» το αν υπάρχει ή όχι λογική έχει τη λιγότερη σημασία διότι ο πρώτος λόγος ανήκει στην εικόνα. Εκεί πιστεύω ότι στηρίζεται η επιτυχία της, με την οποία ξεκινήσαμε τη συνέντευξη.
Λάρι: «Ναι. Προσπαθήσαμε να κάνουμε αυτό που πολλές πρόσφατες ταινίες αγνοούν: να εκτιμήσουμε την ανεξάντλητη προσφορά της αισθητικής των κόμικς στον κινηματογράφο. Τα κόμικς ενδιαφέρονται για την εικόνα με έναν προστατευτικό τρόπο. Οι περισσότερες ταινίες που φτιάχνονται σήμερα αδιαφορούν για την εικόνα. Ο κόσμος ξεχνά ότι ο κινηματογράφος πρέπει να σχετίζεται με εικόνες. Οι ταινίες έχουν πια να κάνουν μόνο με τα λόγια ή με βλακώδεις σκέψεις. Φτιάχνονται ταινίες όπως το «You ‘ve got mail» («Εχετε μήνυμα στον υπολογιστή σας») που στην ουσία δεν είναι παρά μια φλύαρη ραδιοταινία. Τίποτε άλλο. Κεφάλια που μιλούν, και μιλούν, και μιλούν… Ελεος! Σε καμία περίπτωση αυτές οι ταινίες δεν σχετίζονται με την εικόνα. Εμείς προσπαθήσαμε να επαναφέρουμε τη δύναμη της γραφικής αισθητικής».
Αντι: «Και, αδελφέ μου, αυτό κι αν κάναμε!».
