Ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε στο Φεγγάρι βρέθηκε και στην Αθήνα. Τον συναντήσαμε και ακούσαμε τι είχε να μας πει. Σκεφθήκαμε όμως ότι θα είχε ενδιαφέρον να αναδείξουμε και όσα δεν είπε. Το επιχειρήσαμε
Στις 4.56 το πρωί (ώρα Ελλάδος) της 21ης Ιουλίου 1969 εγώ σίγουρα κοιμόμουν. Τριών χρόνων, σε ένα σπίτι στην Αθήνα. Καλά να μην έχεις γεννηθεί, μα να κοιμάσαι την ώρα που όλος ο κόσμος σηκωνόταν στο πόδι από το αποτύπωμα ενός «αστροπαπουτσιού»…. Λίγα χρόνια αργότερα φτιάξαμε μαζί με τα παιδιά της γειτονιάς μου ένα διαστημόπλοιο από ξύλα οικοδομής. Τις ώρες που η πιτσιρικαρία της επάνω γειτονιάς αναπαριστούσε τον Σόλντερ της «Μάχης», εμείς τσακωνόμαστε ποιος θα γίνει ο αστροναύτης που θα πατήσει στο Φεγγάρι. Δεν ξέραμε το όνομα του αστροναύτη που το είχε κάνει πριν από μας για μας. Ο κύριος Αριστείδης όμως, ο γραφικός τύπος που είχε ένα τηλεσκόπιο στην ταράτσα του και μας είχε παραμυθιάσει κοιτάζοντας τα άστρα, είχε έναν καταπληκτικό τρόπο να λέει αληθινές ιστορίες σαν παραμύθι και το αντίθετο.
Από αυτόν είχαμε μάθει να κοιτάζουμε τον ουρανό σαν να επρόκειτο κάτι να συμβεί. Ή εμείς να πετάξουμε ή ο ουρανός να πετάξει κάτι από τη φορεσιά του, όπως έλεγε ο κυρ Αριστείδης. Στον συναγωνισμό λοιπόν του ποιος θα αναλάβει την πλοήγηση του ξύλινου διαστημοπλοίου είχαμε βρει το αντίστοιχο «αμπεμπαμπλόμ». Βάζαμε κορίτσια και αγόρια τα πόδια μας δίπλα δίπλα και κοιτάζαμε ποιου η πατούσα είναι μεγαλύτερη. «Ενα μεγάλο πόδι πρέπει να πατήσει στη Σελήνη» ήταν η φράση – κόλπο που είχε επινοήσει ο πιο ψηλός της παρέας για να γίνεται μονίμως ο πιλότος της διαστημοπτήσης μας. Το βρίσκαμε άδικο αλλά λογικό. Σκεφτόμαστε αυτό που μας έλεγε ο κυρ Αριστείδης για τη στιγμή που ο αστροναύτης άφησε το ίχνος του στη σεληνόσκονη: «Αυτό είναι ένα βήμα για έναν άνθρωπο, αλλά ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα». Και ο τυχερός φίλος μας φορούσε το μεγαλύτερο παπούτσι. Ηταν ο γίγαντας της παρέας. Μας άφηνε όμως εκ περιτροπής να παίρνουμε το τιμόνι κάπου κάπου. Ενα τιμόνι κομμένο στη μέση, όπως είχαμε δει σε ταινίες ότι έχουν τα αεροπλάνα. Τι αεροπλάνο, τι διαστημόπλοιο. Χρόνια μετά, όταν συναντιόμαστε με αυτόν έχουμε μια ερώτηση κωδική: «Εμαθες τι νούμερο παπούτσι φορά ο Νιλ Αρμστρονγκ;».
Καλή τύχη κ. Γκόρσκι
Κοίτα πώς τα φέρνει η ζωή. Ο κυρ Αριστείδης έφυγε. Ο γραφικός αστεροπαρμένος που θύμωνε τις μαμάδες μας γιατί μας έκανε «ψώνια» πήγε σίγουρα στα άστρα. Αλλά να που ο αρχηγός της αποστολής των παιδικών ταξιδιών μας ήρθε. Ο αρχηγός της αποστολής του «Απόλλων 11», ο Νιλ Αρμστρονγκ, πάτησε το πόδι του στην Αθήνα. Εφτασε στις 23 Μαΐου για να εγκαινιάσει με ομιλία του την πρώτη διεθνή Εκθεση Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Infoworld. Κομπιουτεράδες, τεχνοκράτες, στελέχη εταιρειών πληροφορικής και εμείς (οι δύο φίλοι από τα παλιά) ραντεβού εκεί. Να δούμε το πιο σημαντικό πόδι της ανθρωπότητας.
Το πρόσωπό του είχε τις ρυτίδες του χρόνου. Δεν μας πείραξε. Είχε περάσει προ πολλού η πεποίθηση – μπέρδεμα (από τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας που είχαμε καταβροχθίσει κατά καιρούς) ότι οι αστροναύτες παραμένουν νέοι, άφθαρτοι, υπεράνθρωποι. Τριάντα εννέα ετών το 1969 με τη στολή του κοσμοναύτη, 68 ετών σήμερα με κοστούμι, γραβάτα, χαρτοφύλακα στο χέρι και ένα χαμόγελο παγωμένο στα χείλη από τη μονιμότητα της έκφρασης. «Αμερικανός είναι, σε συνεδριακό χώρο είναι, να δεις που θα αρχίσει την ομιλία του με ανέκδοτο για τη μυθική πτήση» είπε κάποιος δίπλα μας. Γελάσαμε και θυμηθήκαμε μια είδηση από την ομιλία του Αρμστρονγκ το 1995.
Τότε που αποκάλυψε τι σήμαινε η φράση του «Καλή τύχη, κ. Γκόρσκι». Την είχε πει χαμηλόφωνα προτού ανεβεί στη σεληνάκατο για το ιστορικό ταξίδι. Μια ημέρα που έπαιζε μπέιζμπολ στην αυλή του σπιτιού του, μικρός, η μπάλα εκτοξεύτηκε φτάνοντας ως το σπίτι των Γκόρσκι, των γειτόνων του. Πηγαίνοντας να τη μαζέψει άκουσε την κυρία Γκόρσκι να λέει στον σύζυγό της: «Στοματικό σεξ; Θα το κάνουμε μόνο όταν το παιδί του διπλανού σπιτιού πάει στο Φεγγάρι». Να λοιπόν που το παιδί του γείτονα πήγε στο Φεγγάρι αλλά έμεινε αναπάντητο το ερώτημα τι τύχη είχε ο κ. Γκόρσκι στο κρεβάτι του. Οπως άλλωστε πολλά ερωτήματα έμειναν αναπάντητα και για την αποστολή του «Απόλλων 11».
Οχι, δεν ξεκίνησε την ομιλία του ανεκδοτολογικά ο Νιλ Αρμστρονγκ πρόεδρος σήμερα της All Systems Inc., εταιρείας που κατασκευάζει ηλεκτρονικά με εφαρμογές στην αεροδιαστημική. «Κυρίες και κύριοι, είμαι πολύ ευτυχισμένος που βρίσκομαι στο Infoworld ’98 στην Αθήνα από όπου ξεκίνησε και ο αγγελιαφόρος για να μεταδώσει τρέχοντας τα νέα της νίκης του Μαραθώνα. Ηταν μια εποχή όπου η πληροφόρηση στηριζόταν στον άνθρωπο και στα όρια της δικής του ταχύτητας για να μεταδώσει μηνύματα και ιδέες». Αρχισε να μιλάει λοιπόν για το ταξίδι της πληροφορίας. Το κλειδί που άνοιξε την πύλη στην περιπέτεια του σύγχρονου κόσμου. Την πύλη και στη δική του διαστημική περιπέτεια. Από τον Κολόμβο και τις εκθέσεις του στην ισπανική αυλή, τον Μάρτιο του 1493, ένα χρόνο μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, όπου ανέφερε για «ποτάμια και ρυάκια που περιείχαν χρυσό» έφτασε στην περιγραφή της μάχης της Νέας Ορλεάνης. Στην τελική μάχη ανάμεσα σε ΗΠΑ και Βρετανία ηττήθηκαν οι Βρετανοί. «Δυστυχώς η μάχη ήταν άσκοπη μια και 10 ημέρες ενωρίτερα είχε υπογραφεί συνθήκη ειρήνης. Αλλά στη Νέα Ορλεάνη δεν το γνώριζαν και χάθηκαν χιλιάδες ζωές εξαιτίας της καθυστέρησης που υπήρχε στα μέσα επικοινωνίας εκείνη την εποχή».
Αλήθεια, κύριε Αρμστρονγκ, τώρα που οι πληροφορίες έχουν γρήγορα οχήματα για να τρέχουν, είναι ωραία να γίνει η επιστημονική φαντασία πρόβλεψη; Η ερώτηση ακούστηκε ψιθυριστά. Ενας νεαρός με άφρο μαλλί και χοντρά γυαλιά σκεφτόταν φωναχτά. «Μαζί σου, μεγάλε», του είπε μια κοπελίτσα δίπλα του. Κρατούσε στο χέρι το βιβλίο τού Don Wilson «Τα μυστικά της Σελήνης», με υπότιτλο «Τι είδαν πραγματικά οι αστροναύτες στη Σελήνη;». Ο Νιλ Αρμστρονγκ μας επανέφερε εκεί που ήθελε, όχι εκεί που θέλαμε οι λάτρεις του… μυστηρίου.
«Στις ΗΠΑ πριν από 100 χρόνια ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ευρεσιτεχνών και Εφευρετών ανακοίνωσε ότι όσα ήταν να ανακαλυφθούν είχαν ήδη ανακαλυφθεί! Τα επόμενα 50 χρόνια βέβαια έγιναν ανακαλύψεις που άλλαξαν αναμφίβολα τα δεδομένα: αεροπλάνα, τηλεόραση, κομπιούτερ, πύραυλοι, κλιματιστικά. Το να κάνεις προβλέψεις είναι επικίνδυνο. Ο Τομ Γουάτσον, ο κεραυνός της ΙΒΜ, πρόβλεψε το 1943 ότι θα υπάρξει μια παγκόσμια αγορά για πέντε εταιρείες κομπιούτερ. Δεν έκρινα όμως τον κ. Γουάτσον γιατί άλλωστε το 1943 δεν υπήρχαν κομπιούτερ, εννοώ ψηφιακής τεχνολογίας». Για μας ο Αρμστρονγκ ήταν ο αστροναύτης. Αυτό ήταν το επάγγελμα και ο τίτλος του και η ιστορία.
Λίγα ξέραμε για τις σπουδές του και τις ειδικές γνώσεις που είχε. Τις ανακαλύψαμε ακούγοντάς τον. Μιλούσε για τις 80.000 λυχνίες κενού και το βάρος 30 τόνων του ENIAC, του πρώτου ενιαίου ηλεκτρονικού κομπιούτερ, από ό,τι κατάλαβα ως μη ειδική, για τους σημερινούς laptop υπολογιστές και τη μνήμη τους και πάει λέγοντας. Κοίταξα το βιογραφικό του. Με υποτροφία βρέθηκε στο Πανεπιστήμιο Πέρντιου για να σπουδάσει Αεροδιαστημική Μηχανολογία ενώ απέκτησε μάστερ στην Αεροναυτική Μηχανική από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Τα τυπικά προσόντα. Σίγουρα μια πτερόεσσα ψυχή έπρεπε να κρύβεται μέσα στο σώμα που περπάτησε στο Φεγγάρι.
Οταν γεννήθηκε ο Νιλ, η οικογένεια Αρμστρονγκ βρισκόταν στην περιοχή Ογκλέζ. Ο πατέρας του, Στέφεν, δημόσιος ελεγκτής στην Πολιτεία του Οχάιο, μετακινούνταν συνεχώς και η οικογένεια ακολουθούσε τις διαδρομές του. Εντόπισε τη λαχτάρα τού γιου του Νιλ (ενός από τα τρία παιδιά του) για τα αεροπλάνα. Ο μικρός είχε δει στο Κλίβελαντ αεραγώνες ήταν δυόμισι χρόνων και έπειτα από τρία χρόνια έπεισε τους δικούς του ότι εδικαιούτο μια ιπτάμενη βόλτα. Την έκανε με ένα Ford Tri Motor.
Τα μυστικά του Διαστήματος
Στα 16 του χρόνια δεν είχε δίπλωμα αυτοκινήτου αλλά ανέμιζε το χαρτί του πιλότου αεροπλάνου! Πιλότος στο αμερικανικό ναυτικό, ειδικός για τεστ σε πρωτοποριακά αεροσκάφη, βρήκε αυτό που ήθελε το 1962, όταν στο πλαίσιο διαστημικών προγραμμάτων αναζητήθηκαν εννέα αστροναύτες που θα εντάσσονταν στην ομάδα με προορισμό τη Σελήνη. Ο Νιλ Αρμστρονγκ ήταν ένας από αυτούς.
Τον Ιούλιο του 1969, 90 εκατομμύρια τηλεθεατές έβλεπαν στο πρόσωπό του να πραγματοποιείται η πρώτη φορά που ο άνθρωπος πάτησε εξωγήινο έδαφος. Η ανθρωπότητα κρεμάστηκε στα χείλη του και πασπάλισε τα όνειρά της για την κατάκτηση του Διαστήματος με τη σεληνόσκονη του ποδιού του. Η φράση για το βήμα και το άλμα που μας την είχε μεταφέρει ο κυρ Αριστείδης ήταν βέβαια δική του. Ποτέ δεν μάθαμε όμως, ούτε και με τον ερχομό του στην Αθήνα, αν ο Αρμστρονγκ είδε κάτι περισσότερο στη Σελήνη από ό,τι η NASA έδωσε σε κοινή ακρόαση. Η εμμονή του να μη δίνει συνεντεύξεις μετά τον άθλο του εμμονή που τη διατήρησε κι εδώ προκαλεί υποψίες έστω σε αυτούς που… έχουν τη μύγα και μυγιάζονται. Ο Αρμστρονγκ μετά την αποστολή του «Απόλλων 11» αποσύρθηκε από την ενεργό δράση δηλώνοντας: «Πιστεύω ότι είναι δυνατόν να έχω και την ιδιωτική ζωή μου». Το μυστήριο παραμένει. Τι γίνεται εκεί έξω; Τι πραγματικά είδαν οι αστροναύτες;
Ο Οτο Μπίντερ, πρώην υπάλληλος της NASA, υποστήριξε ότι ορισμένοι κύκλοι (ανώνυμοι για ευνόητους λόγους) κατάφεραν να υποκλέψουν τις συνομιλίες της NASA με τους αστροναύτες. Τη στιγμή που βρίσκονταν οι αστροναύτες στην επιφάνεια της Σελήνης και μάζευαν δείγματα του εδάφους της, ο Αρμστρονγκ ακούστηκε να λέει: «Τι είναι αυτό; Πολύ θα ήθελα να μάθω!». Το διαστημικό κέντρο αντέδρασε αμέσως: «Τι συμβαίνει;.. (παράσιτα) Διαστημικό κέντρο καλεί «Απόλλων». Τι συμβαίνει;». «Απόλλων 11»: «Είναι μωρά, τεράστια μωρά… Δεν θα το πιστέψετε… Υπάρχει και άλλο διαστημόπλοιο εδώ… Στέκεται στην άκρη του κρατήρα… Στέκονται στην επιφάνεια της Σελήνης και μας παρατηρούν…». Κατά την άποψη του Μπίντερ, το παραπάνω τμήμα της συνομιλίας δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα από τις επίσημες αρχές της NASA. «Χάρη στην τεχνολογική καθυστέρηση αναμετάδοσης των πέντε δευτερολέπτων, η παραπάνω συνομιλία λογοκρίθηκε» αναφέρει στο βιβλίο του «Τα μυστικά της Σελήνης» ο Don Wilson. Η δεύτερη ανεξακρίβωτη πληροφορία για τη συνάντηση του «Απόλλων 11» με εξωγήινους στη Σελήνη αναφέρει ότι τη στιγμή που το «Απόλλων 11» πλησίαζε τη Σελήνη, παρατήρησε επάνω στην επιφάνειά της τον σχηματισμό ενός ολόκληρου διαστημικού στόλου. Αστροναύτες: «Φαίνονται καθαρά. Είναι διαστημόπλοια παρατεταγμένα με τάξη αεροδρομίου στην άκρη του κρατήρα. Εφτασαν στη Σελήνη πριν από εμάς». Το διαστημικό κέντρο διέταξε τους αστροναύτες να κινηματογραφήσουν τα παράξενα αντικείμενα. Τα φιλμ δεν δόθηκαν ποτέ στη δημοσιότητα και το επεισόδιο δεν επιβεβαιώθηκε.
Η έλλειψη βαρύτητας
Το αίνιγμα αυτό δεν είναι αίνιγμα για τους… ουφολόγους που τη σιγουριά τους δεν την πτοεί τίποτε. Το αίνιγμα αυτό είναι ωραίο για όσους αγαπούν τα παραμύθια ή τη γοητεία τού να πλανιέται η φαντασία μέσα στην αχλύ της πραγματικότητας. Εμένα αυτό μου άρεσε πάντα. Οπως τότε που ο Ιούλιος Βερν με είχε κάνει να κοιτώ επάνω μήπως και δω τον «Ροβήρο τον κατακτητή». Και ας μην το έλεγα σε κανέναν. Γιατί με το παιδικό μου μυαλό υπολόγιζα ότι για τους γύρω μου, αν καταλάβαιναν ότι θέλω να δω εξωγήινους, δεν θα είχε βάση η μαρτυρία μου όταν τους έβλεπα. Ε, κύριε Αρμστρονγκ, είδατε εξωγήινους; Ελαφριά ερώτηση για έναν κοσμοναύτη. Αλλά γιατί όχι σε αυτόν που έχει συνηθίσει στην ελαφρότητα της έλλειψης βαρύτητας… Μόνο που όσοι βρέθηκαν από τον Τύπο στη συνέντευξη που έδωσε ο Νιλ Αρμστρονγκ ήταν βιαστικοί για να προλάβουν το επόμενο θέμα και ο αστροναύτης βιαστικός για το επόμενο κάλεσμα της φήμης του σε άλλο μέρος του κόσμου. Η έκφρασή του ήταν τεχνοκρατική και καθόλου σχεδόν δεν αναφέρθηκε σε αισθήματα ή στη διαφορετική οπτική της ζωής έπειτα από μια συγκλονιστική περιπέτεια. Τον άκουσα να μιλάει για φόβο αλλά στην εξής βάση: «Πριν από 20 χρόνια βρισκόμουν σε ένα διαστημόπλοιο που είχε χάσει τον έλεγχο και στριφογύριζε με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Φυσικά ήμουν πολύ αναστατωμένος. Κανένας εν πλω δεν μπορούσε να κάνει τίποτε, ούτε οι άνθρωποι από τη Γη, παρ’ όλο που είχαν τα δεδομένα αλλά από όσο ξέρω ήταν ανίκανοι να αντιδράσουν. Το αποτέλεσμα ήταν 540 βενζινάδικα να μην μπορούν να εξυπηρετήσουν τους πελάτες τους και 600 ραδιοσταθμοί βγήκαν εκτός ελέγχου. Τα πλεονεκτήματα αυτής της τεχνολογίας έχουν και αδυναμίες. Στατιστικά όμως υπάρχει μικρό ποσοστό αποτυχίας».
Ενα παιδάκι τον ρώτησε γλυκά και κέρδισε τη γλύκα από την άλλη πλευρά. «Κύριε Αρμστρονγκ, ήταν ωραία εκεί επάνω; Πώς είναι να είσαι στο Φεγγάρι χωρίς βαρύτητα;». Ο κύριος Αρμστρονγκ χαμογέλασε. Ακολούθησε μια παύση. «Οταν πρέπει να απαντήσω σε κάποιον ενήλικο, δεν δυσκολεύομαι τόσο. Οταν απαντώ σε παιδιά πρέπει να είμαι πολύ πιο προσεκτικός και σώφρων. Φίλε μου, θα το λάτρευες το θέαμα αν βρισκόσουν στο Φεγγάρι χωρίς βαρύτητα. Είναι θαυμάσια».
Το ενδιαφέρον όταν έχεις μπροστά σου ανθρώπους της διαστημικής περιπέτειας είναι επίσης το πώς αντιμετώπισαν τη ζωή μετά το γεγονός. Αν άλλαξε ο τρόπος που κοιτάζουν τα πράγματα, αν συνετρίβησαν από τη διαπίστωση ότι είμαστε κουκκίδα μέσα σε ένα αχανές σύμπαν η μοναξιά στο Διάστημα έχει την ίδια βαρύτητα με τη μοναξιά στη Γη , αν η επένδυση ολόκληρης της ανθρωπότητας επάνω τους μπορεί να είναι η αποθέωση του προσωπικού κόστους… Ο Εντουιν «Μπαζ» Ολντριν, από το θρυλικό πλήρωμα, βασανίστηκε από τη μανιοκατάθλιψη και τον αλκοολισμό, όπως και άλλοι κοσμοναύτες. Στο βιβλίο του με τίτλο «Επιστροφή στη Γη» το παραδέχεται με ειλικρίνεια, ενώ μίλησε για τις σκοπιμότητες και το παρασκήνιο του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος.
Ο Νιλ Αρμστρονγκ απέφυγε να μιλήσει για τα ψυχολογικά προβλήματα που είχαν πολλοί αστροναύτες μετά τις αποστολές τους, το προσπέρασε χωρίς να απαντήσει, μιλώντας για τις δυσκολίες στη διακυβέρνηση ενός διαστημοπλοίου. Ηταν έτοιμος όμως να πει ότι το επόμενο μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας «θα γίνει στον χώρο της γενετικής και κυρίως στο πεδίο διερεύνησης των εγκεφαλικών λειτουργιών».
Εφυγα από τη συνάντηση με τον αστροναύτη των αστροναυτών χαρούμενη γιατί έμαθα το νούμερο του παπουτσιού του (44-45). Κατά τα άλλα ήταν μια ευκαιρία να θυμηθώ τον Πλούταρχο διαβάζοντας τη δήλωση ενός άλλου αστροναύτη από μια συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στις 12 Αυγούστου του 1971. Ο κυβερνήτης Ντέιβιντ Σκοτ είπε τότε στη συνέντευξη που αφορούσε την πτήση του διαστημοπλοίου «Απόλλων 15»: «Πήγαμε στη Σελήνη ως εκπαιδευμένοι παρατηρητές, για να συλλέξουμε στοιχεία όχι μόνο με τα άψυχα όργανα αλλά και με το μυαλό μας. Για να εκφράσω καλύτερα τα συναισθήματα που τρέφουμε μετά την επιστροφή μας, επιτρέψτε μου να σας διαβάσω μια φράση από τον Πλούταρχο: «Ο ανθρώπινος νους δεν είναι ένα άδειο δοχείο που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φωτιά έτοιμη να ανάψει»…».
