Εσπεράντο

Η γλώσσα της ελπίδας Το όνομά της σημαίνει «γεμάτος ελπίδα» και δημιουργήθηκε για να ομιλείται εύκολα από ανθρώπους με διαφορετική εθνική καταγωγή και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Σήμερα διδάσκεται σε 125 πανεπιστήμια 28 χωρών και γράφονται σε αυτήν πρωτότυπα λογοτεχνικά έργα

Μπιάλιστοκ της Λιθουανίας, βασίλειο της Πολωνίας, 1859. Γεννιέται ο Lejzer Zamenhof μέσα σε ένα περιβάλλον-συνονθύλευμα πολιτισμών και γλωσσών. Είναι εβραϊκής καταγωγής και βιώνει έντονα τις διακρίσεις που επιβάλλει η τσαρική Ρωσία, υπό την κυριαρχία της οποίας βρίσκεται η Πολωνία. Στην εφηβεία του αναγκάζεται να επιλέξει το μη εβραϊκό όνομα Ludwik ώστε να γίνεται αποδεκτός από τους κύκλους των ευγενών της εποχής. Παράλληλα επεξεργάζεται την ιδέα μιας παγκόσμιας γλώσσας την οποία θα μπορούν να μιλούν εξίσου εύκολα άνθρωποι με διαφορετική μητρική γλώσσα, εθνική καταγωγή, θρησκευτικές πεποιθήσεις. Στα 19 του χρόνια έχει ήδη δημιουργήσει μια πρώτη εκδοχή αυτής της γλώσσας. Χρειάζεται άλλα εννέα χρόνια για να την τελειοποιήσει. Θα την ονομάσει εσπεράντο, που σημαίνει «γεμάτος ελπίδα». Το 1887 εκδίδει με το ψευδώνυμο Doktoro Esperanto το βιβλίο που αποτελεί την ιδρυτική πράξη της.

Βερολίνο Γερμανίας, Αύγουστος 1999. Τρεις χιλιάδες άνθρωποι από δεκάδες χώρες του κόσμου συμμετέχουν στο ετήσιο συνέδριο που διοργανώνει η Παγκόσμια Οργάνωση Εσπεραντιστών. Η εσπεράντο μπορεί να είναι τεχνητή, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν είναι μια «ζωντανή» γλώσσα. Ενδεικτικό της εξάπλωσής της είναι ότι διδάσκεται σε 125 πανεπιστήμια 28 χωρών. Εχει τη δική της κουλτούρα και τη δική της ιστορία. Στην εσπεράντο έχει μεταφραστεί τεράστιος αριθμός λογοτεχνικών και άλλων έργων, από τον Ομηρο και τον Πλάτωνα ως τον Σαίξπηρ και τον Τολστόι. Το πιο ενδιαφέρον ωστόσο είναι ότι υπάρχει πρωτογενής πολιτισμική παραγωγή στην ίδια την εσπεράντο: ποίηση και πεζά, θεατρικά έργα, στίχοι ροκ και ποπ μουσικής, ραδιοφωνικές εκπομπές.

Πώς είναι όμως αυτή η γλώσσα που δεν προέκυψε «φυσικά» αλλά έγινε από το καπρίτσιο ενός ανθρώπου; Ο Zamenhof θέλησε να δημιουργήσει μια γλώσσα εύκολη στην εκμάθηση και απλή στη χρήση της. Μελετώντας λεξικά ευρωπαϊκών γλωσσών υιοθέτησε τις κοινές ρίζες που υπάρχουν σε πολλές λέξεις και δημιούργησε απλούς κανόνες για τον σχηματισμό παραγώγων που σχηματίζονται με κατάλληλα προθέματα και επιθέματα. Γι’ αυτό, αν και οι συνολικές λέξεις υπολογίζονται πάνω από 150.000, το βασικό λεξιλόγιο που χρειάζεται να μάθει κανείς είναι πολύ περιορισμένο. Π.χ., στα ελληνικά λέμε πατέρας, μητέρα, πεθερός, γονείς· στην εσπεράντο αρκεί να ξέρει κανείς τη ρίζα patr, από την οποία παράγονται: patro, patrino, bonpatro, gepatroj. Το αλφάβητο της εσπεράντο έχει 28 γράμματα. Σε κάθε γράμμα αντιστοιχεί ένας φθόγγος και σε κάθε φθόγγο ένα γράμμα. Με άλλα λόγια, ό,τι γράφεται προφέρεται και ό,τι προφέρεται γράφεται. Υπάρχει ένα μόνο άρθρο, το «la». Οι λέξεις τονίζονται στην παραλήγουσα. Ενας χρόνος μελέτης της γλώσσας αρκεί για να την κατέχει κάποιος επαρκώς.

Οι νεαροί εσπεραντιστές

Οι νεαροί εσπεραντιστές έχουν οργανωθεί μέσα από το Διαδίκτυο, στο οποίο διατηρούν sites η Παγκόσμια Οργάνωση Νέων Εσπεραντιστών και πολλά εθνικά παραρτήματά της, αλλά υπάρχουν και προσωπικές σελίδες. Αυτό δεν τους αρκεί και εκτός από τις συλλογικές συναντήσεις τους έχουν οργανωθεί και για τις… διακοπές τους. Εχουν φτιάξει ένα δίκτυο φιλοξενίας, το Pasporto Servo. Οσοι νέοι εσπεραντιστές έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν κάποιον από άλλη χώρα δίνουν τα στοιχεία τους και καταρτίζεται μια λίστα με πόλεις σε όλο τον κόσμο. Ετσι κάποιος μπορεί να βρει δωρεάν διαμονή και ίσως καλή παρέα και ξενάγηση στα πιο απίθανα μέρη του κόσμου. Ας σημειωθεί ότι ειδικά τα τελευταία χρόνια υπάρχει ραγδαία εξάπλωση της εσπεράντο σε χώρες της Ασίας, ενώ μεγάλη απήχηση έχει και στη Νότια Αμερική. Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορεί κάποιος να συμμετάσχει είναι να γνωρίζει εσπεράντο.

«Η γνώση της εσπεράντο μού άνοιξε ένα παράθυρο στον κόσμο. Το Λάγος ή το Πεκίνο δεν μου φαίνονται καθόλου μακρινά και ας ζω στη Σόφια. Η προσωπική μου επικοινωνία ­ πάντοτε στην εσπεράντο εννοείται ­ με φίλους και γνωστούς από πάρα πολλές χώρες με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι οι διαφορές είναι μεταξύ των ανθρώπων και όχι τόσο μεταξύ των εθνών και των κρατών». Αυτά λέει μιλώντας προς «Το Βήμα» η 29χρονη Σαμπίρα Στάλμπεργκ, αρχισυντάκτρια του «Kontakto», του περιοδικού των νέων εσπεραντσιτών που κυκλοφορεί σε 90 χώρες. Η επαφή της με την εσπεράντο ξεκίνησε το 1984. Τότε, όταν ακόμη ζούσε στη Φινλανδία από όπου κατάγεται, έπεσε τυχαία στα χέρια της ένα βιβλίο εκμάθησης της γλώσσας το οποίο μελέτησε από καθαρή περιέργεια. Από τότε ανακατεύτηκε σε διάφορες δραστηριότητες σχετικές με την εσπεράντο, σε χώρες όπως η Γερμανία, η Βουλγαρία, η Κίνα, η Κορέα. Το 1991-93 ήταν αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Νέων Εσπεραντιστών.

Τη ρωτάμε αν είχε επαφή με Γιουγκοσλάβους, ειδικά κατά την περίοδο των νατοϊκών βομβαρδισμών. «Οχι μόνο έπαιρνα e-mails από αρκετούς γιουγκοσλάβους εσπεραντιστές, αλλά και τα μετέφραζα σε άλλες γλώσσες και τα έστελνα σε ανθρώπους και εφημερίδες κυρίως σε δυτικές χώρες. Μάλιστα αρκετά από αυτά δημοσιεύτηκαν. Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα του πώς αυτά που μπορείς να μάθεις από την προσωπική επαφή είναι ανεκτίμητα. Αντί να επαφίεσαι στην προπαγάνδα και στις προκαταλήψεις των μέσων ενημέρωσης, έχεις απευθείας επικοινωνία και τουλάχιστον μαθαίνεις να σέβεσαι και να υπολογίζεις τη γνώμη του άλλου ανεξάρτητα από την καταγωγή του, το χρώμα του δέρματός του, τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις».

Οι δραστηριότητες στην Ελλάδα

Τι γίνεται όμως στην Ελλάδα; «Τα πράγματα είναι κάπως πεσμένα τελευταία» λέει στο «Βήμα» η κυρία Μαρία Ποντίκα, πρόεδρος του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου (Αριστείδου 9, Αθήνα ΤΚ 105 59, τηλ. 3313.917) ο οποίος ιδρύθηκε το 1927 και σήμερα έχει 300 μέλη. Και συνεχίζει: «Οι έλληνες εσπεραντιστές μετέχουμε σε διεθνή συνέδρια, διοργανώνουμε μαθήματα εκμάθησης της γλώσσας και τελευταία έχουμε δραστηριοποιηθεί στην κίνηση που γίνεται για την καθιέρωση της εσπεράντο ως επίσημης γλώσσας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο κ. Αλαβάνος υποστηρίζει αυτή την προσπάθεια». Στα ελληνικά υπάρχει το βιβλίο του Σπύρου Σαραφιάν «Η Διεθνής Γλώσσα Εσπεράντο: Μέθοδος Διδασκαλίας – Αυτοδιδασκαλίας» με πρόλογο της Μελίνας Μερκούρη, που εκδόθηκε το 1987, και το βιβλίο του Κώστα Γ. Κυριάκου «Εσπεράντο: Η γλώσσα της ελπίδας», που εκδόθηκε το 1995 από τις εκδόσεις Δωδώνη, το οποίο αναφέρεται στην ιστορία της.


https://ttt.esperanto.org/us/USEJ/world/world.html https://www.esperanto.org/internacia/TEJO/tejo/en-pri­tejo.html https://www.webcom. com/~donh/efaq.html https://www.esperanto.net/