Τον τελευταίο χρόνο τα δείγματα ήταν σαφή. Ενας νέος κύκλος δραστηριοτήτων έχει ξεκινήσει για τους συντελεστές της ιστορικής ραδιοφωνικής εκπομπής του Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΑ «Εδώ Λιλιπούπολη». Οι συναυλίες με τα τραγούδια της «Λιλιπούπολης» στο 5ο Φεστιβάλ Μουσικού Θεάτρου Βόλου και οι εμφανίσεις τον περασμένο χειμώνα στη μουσική σκηνή «Αερικό» της Αθήνας αποτελούν μία μόνο πτυχή αυτής της επαναδραστηριοποίησης. «Επειτα από 20 χρόνια φθάσαμε σε μια φάση επαναπροσέγγισης με τη «Λιλιπούπολη», συνδεθήκαμε ξανά μαζί της και βρισκόμαστε σε μια πλήρη διεργασία συνέχειάς της» τονίζει ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος, εκ των συνθετών των τραγουδιών της εκπομπής, αποκαλύπτοντας: «Θέλουμε να επαναφέρουμε τη «Λιλιπούπολη» ως εκπομπή στο ραδιόφωνο. Βρισκόμαστε ήδη σε συζητήσεις με ραδιοφωνικούς σταθμούς και πιστεύω ότι θα καταλήξουμε στο αμέσως προσεχές διάστημα».
Η ενεργοποίηση των συντελεστών της ιστορικής σειράς εκπομπών προς αυτή την κατεύθυνση θα σημάνει την αναβίωση του ήθους, των οραμάτων αλλά και των ηρώων μιας ολόκληρης εποχής. Η Λιλιπούπολη, το Πόρτο Λίλι (το γραφικό λιμάνι της), το Λιλιπέλαγος και το Φεγγαρονήσι θα φιλοξενήσουν ξανά τους απογόνους των αρχαίων Λιλιπούα: τον δόκτορα Δρακατώρ, τον Μπιξ Μπιξ, την Μπομπίλα, τον δήμαρχο Χαρχούδα, τη Χιονάτη, τον Δυστροπόπιγγα και τον Κουκουτούζ, με τους οποίους μεγάλωναν τα παιδιά στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Πρόθεση των εμπνευστών της αναβίωσης είναι η συγκέντρωση των ηθοποιών που υποδύονταν τους ήρωες της εκπομπής (συμμετείχαν μεταξύ άλλων ο Λευτέρης Βογιατζής, η Λυδία Κονιόρδου, η Ράνια Οικονομίδου, η Αννα Παναγιωτοπούλου, η Μίρκα Παπακωνσταντίνου, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Μίμης Χρυσομάλλης) σε νέα ραδιοφωνικά κείμενα. «Στόχος μας δεν είναι η επανάληψη αλλά η συνέχεια με νέα επεισόδια, νέες συνθέσεις, νέα τραγούδια» τονίζει ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος.
Παράθυρο στη φαντασία
«Για εμάς το ραδιόφωνο συνεχίζει να είναι το πιο ενδιαφέρον από τα ΜΜΕ, διότι είναι η δίοδος προς την αχαλίνωτη ελευθερία της φαντασίας» επισημαίνει η Ρεγγίνα Καπετανάκη, δημιουργός της «Λιλιπούπολης» μαζί με την παιδοψυχολόγο Ελένη Βλάχου. «Με τον Μάνο Χατζιδάκι ήμασταν φίλοι από χρόνια. Οταν το 1975 ανέλαβε τη διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος, μου είπε: «Σκέψου κάτι για παιδιά». Μου ήρθε η ιδέα της «Λιλιπούπολης», τα ονόματα των περιοχών και των ηρώων. Πρότεινα στην Ελένη Βλάχου να οργανώσουμε μαζί την προετοιμασία της εκπομπής». Οταν οι δύο δημιουργοί επισκέφθηκαν τον Μάνο Χατζιδάκι και του παρουσίασαν τον «πιλότο» (δοκιμαστική κασέτα) της εκπομπής, εκείνος τους είπε: «Εν λευκώ, κορίτσια!». Την εν λευκώ εξουσιοδότησή του την παρείχε καθ’ όλη τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του προγράμματος στα ερτζιανά, από το 1976 ως το 1980. «Ο Χατζιδάκις ήταν ο κυματοθραύστης όλων των αντιδράσεων. Ημασταν προστατευμένοι όσο δεν υπήρξε ποτέ κανένας εργαζόμενος σε ραδιοφωνικό σταθμό» τονίζει η Μαριανίνα Κριεζή, η οποία συμμετείχε στα κείμενα της εκπομπής και υπέγραφε τους στίχους των τραγουδιών εισάγοντας στο ελληνικό τραγούδι έναν υπερρεαλιστικό μεταμοντέρνο λόγο όπου «μια κολυμβήτρια Κινέζα δίνει βουτιά στη μαγιονέζα» και η Ρόζα Ροζαλία «περνά στη ροζ Ανατολή» με «το γουρουνάκι της το τριανταφυλλί».
Η πρώτη αποτυχία και οι πρώτες αντιδράσεις
Η στιχουργός δεν διστάζει, με την άνεση που της παρέχει η χρονική απόσταση των 25 ετών, να αποκαλύψει την αποτυχία της «Λιλιπούπολης» τον πρώτο χρόνο μετάδοσής της. «Το 1976 κανένας δεν άκουγε την εκπομπή. Ηταν μια κακή εκπομπή, θα έλεγα. Κάποια στιγμή πήγα εγώ η ίδια στον Γιώργο Κουρουπό και του ζήτησα να σταματήσουμε. Εκείνος μου είπε: «Συμφωνώ απολύτως, δεν σας ακούει κανείς. Εχετε όμως έναν και μόνο φανατικό θαυμαστή: τον Μάνο Χατζιδάκι. Γι’ αυτό η εκπομπή θα συνεχιστεί!»». Κατά την εκτίμηση της Μαριανίνας Κριεζή, η εκπομπή βελτιώθηκε ριζικά όταν η Αννα Παναγιωτοπούλου μπήκε στην ομάδα και συνέγραφε τα κείμενα: «Μπήκε στην εκπομπή ο προφορικός θεατρικός λόγος. Αρχισαν οι ήρωες να αποκτούν χαρακτήρα. Αρχισε να αλλάζει η θεματολογία. Η «Λιλιπούπολη» πήρε πολιτική διάσταση, συνέβαιναν γεγονότα, γίνονταν εκλογές όπως τις κάνουν οι μεγάλοι». Ηταν τότε που η εκπομπή «απογειώθηκε» σε ακροαματικότητα. Τα παιδιά ξυπνούσαν νωρίτερα για να προλάβουν το πρόγραμμα πριν από το σχολείο. Οι μεγάλοι καθυστερούσαν στη δουλειά για να ακούσουν ως το τέλος τη «Λιλιπούπολη». Η εκπομπή απομακρύνθηκε από το αμιγώς παιδικό ακροατήριό της για να γίνει ένα πρόγραμμα που ανέδυε την παιδικότητα του ανθρώπου κάθε ηλικίας. «Ολοι οι άνθρωποι είμαστε πρώην παιδιά. Σε αυτά τα πρώην παιδιά απευθύνθηκε η «Λιλιπούπολη»» σημειώνει η Μαριανίνα Κριεζή, ενώ η Ρεγγίνα Καπετανάκη προσθέτει: «Η «Λιλιπούπολη» προσέφερε στους ενήλικους ένα ταξίδι στη χώρα των παιδικών αναμνήσεων. Εκεί οφείλει τη διαχρονικότητά της».
Οταν η «Λιλιπούπολη» έγινε μια ουτοπική χώρα της καθημερινότητας, ανέδειξε στο έπακρο τη δυναμική της, την ανατρεπτικότητα, την επαναστατικότητά της. Οταν όμως ο επαναστάτης Δυστροπόπιγγας (με την υπόκρουση του αντιστασιακού του ζεϊμπέκικου) αντιμετώπισε τον υποχθόνιο και συντηρητικό δήμαρχο Χαρχούδα, τότε οι συντελεστές της εκπομπής άρχισαν να έχουν προβλήματα… πολιτικής νομιμοποίησης. Αρχισαν να υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις από τα κόμματα και κυρίως από την τότε κυβέρνηση. Ο Τσαλδάρης και ο Λαμπρίας είχαν διαμαρτυρηθεί έντονα, ενώ ο Ευάγγελος Αβέρωφ είχε δηλώσει: «Ακούμε τη «Λιλιπούπολη» και νομίζουμε ότι ακούμε Ράδιο Μόσχα!». Ο Μ. Χατζιδάκις προστάτευε την εκπομπή αποκρούοντας ο ίδιος τις επικρίσεις των κυβερνώντων αλλά και μερίδας του Τύπου. Η ένταση των αντιδράσεών του αποτυπώνεται στο κείμενό του το οποίο συνόδευε την έκδοση του πρώτου δίσκου της «Λιλιπούπολης»: «Η «Λιλιπούπολη» υπήρξε γέννημα μιας φιλελεύθερης και πειραματικής ραδιοφωνίας. (…) Αυτό βέβαια δεν στάθηκε εμπόδιο στο να εξοργισθεί η αντιδραστική παραδημοσιογραφία του ελληνικού Τύπου, που χαρακτήρισε τη «Λιλιπούπολη»… κομμουνιστική. Ισως γιατί πρώτη φορά κάποιοι μιλούσαν στα παιδιά υπεύθυνα, με καθαρή ποιητική γλώσσα, και όχι σαν εκπαιδευτικοί ή γονείς ανόητοι, που συμπεριφέρονται στα παιδιά λες και αποτείνονται σε υπανάπτυκτους και ατελείς οργανισμούς».
Οαση στα ερτζιανά
Την ίδια υπηρεσία διαπαιδαγώγησης θα είχε να προσφέρει σήμερα η ραδιοφωνική αναβίωση της «Λιλιπούπολης». Μέσα σε ένα κλίμα απουσίας ραδιοφωνικών εκπομπών για το παιδί αλλά και επικράτησης ενός εχθρικού για τα παιδιά τηλεοπτικού τοπίου, το οποίο εκτείνεται από τα Πόκεμον ως την κακόγουστη «σάτιρα» του Μάρκου Σεφερλή, η επάνοδος της «Λιλιπούπολης» στα ερτζιανά θα μπορούσε να επαναφέρει ένα χαμένο ήθος αλλά και να καλύψει το χάσμα 20 χαμένων ετών; «Είκοσι ολόκληρα χρόνια δεν έγινε ούτε βήμα μπροστά στο παιδικό ραδιόφωνο ή στο παιδικό τραγούδι. Δεν μπορούν, βλέπετε, οι παιδικές εκπομπές και τα παιδικά τραγούδια να στηρίξουν καριέρες και νυχτοκάματα» τονίζει με πικρία η Μαριανίνα Κριεζή και καταλήγει: «Δεν αποτελεί μνημείο η «Λιλιπούπολη». Δεν είναι η Ακρόπολη. Απλώς γιγαντώνεται εκ των πραγμάτων λόγω του ότι δεν έγινε τίποτε ύστερα από αυτήν».
Τα τραγούδια περιοδεύουν
Η επιτυχία των περιορισμένων συναυλιών που δόθηκαν τον περυσινό χειμώνα με τα τραγούδια της «Λιλιπούπολης» αλλά και η επανακυκλοφορία τους σε CD υπό νέες εκτελέσεις οδήγησαν τους συνθέτες και τους τραγουδιστές του έργου στην απόφαση της διοργάνωσης περιοδείας με βάση το υλικό αυτό. Προϋπόθεση ήταν η συμμετοχή και των τεσσάρων βασικών ερμηνευτών του δίσκου (Σαβίνα Γιαννάτου, Σπύρος Σακκάς, Αντώνης Κοντογεωργίου, Μαριέλλη Σφακιανάκη). Η πρώτη θερινή παράσταση δόθηκε τον Ιούνιο στην Ελευσίνα, με σκοπό την αποφυγή επέκτασης των εγκαταστάσεων της Πετρόλα, ενώ οι επόμενοι σταθμοί της περιοδείας έχουν προγραμματισθεί για το διάστημα Σεπτεμβρίου – Νοεμβρίου. Η περιοδεία θα περιλαμβάνει την Αθήνα, πόλεις της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας (ο προγραμματισμός δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί) και θα κλείσει με συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης τον προσεχή Νοέμβριο, αφιερωμένες στα 25 χρόνια της «Λιλιπούπολης».
Από τη δισκογράφησή τους ως σήμερα τα τραγούδια της «Λιλιπούπολης» αποτέλεσαν ένα ζωντανό υλικό διάπλασης των παιδιών αλλά και δείγμα μιας νέας ομάδας συνθετών η οποία έμελλε να ορίσει το έντεχνο τραγούδι «χατζιδακικής αισθητικής» κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Ο Νίκος Κυπουργός, ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος και η στιχουργός Μαριανίνα Κριεζή ξεπήδησαν από τη ραδιοφωνική εκπομπή, από όπου συστήθηκε στο κοινό και η Λένα Πλάτωνος. Η συνθέτρια αφηγείται στο «Βήμα» την είσοδό της στην ομάδα των συνθετών της «Λιλιπούπολης»: «Ηταν μια γενναιοδωρία του τότε συζύγου μου, του Δημήτρη Μαραγκόπουλου, προς εμένα η συμμετοχή μου στη «Λιλιπούπολη». Του είχαν δώσει έξι-επτά τραγούδια να φτιάξει και δεν προλάβαινε. Τότε του πρότεινα να μελοποιήσω εγώ τρία-τέσσερα από αυτά και να βάλω το όνομά του. Εκείνος μου έδωσε τις μελωδίες και πρότεινε στους υπολοίπους να μπω στην ομάδα. Στην αρχή με έβλεπαν ως «τη γυναίκα του Μαραγκόπουλου» και περίμεναν από μένα μια μετριότητα. Μόλις όμως άκουσαν τα τραγούδια, άλλαξαν γνώμη θεαματικά». Ανάμεσα σε αυτά ήταν οι επιτυχίες της «Λιλιπούπολης», τα τραγούδια «Ρόζα Ροζαλία» και «Ο χορός των μπιζελιών».
«Η διαδικασία σύνθεσης των τραγουδιών θύμιζε αυτήν της παραγωγής φρέσκου ψωμιού: από την παραγωγή στην κατανάλωση» λέει ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος και εξηγεί: «Η Μαριανίνα Κριεζή έγραφε τους στίχους. Μας τους έδινε, γράφαμε την ίδια ημέρα τη μουσική και το ίδιο απόγευμα ενορχηστρώναμε». Η αμεσότητα της παραγωγής επηρέασε και το περιεχόμενο των τραγουδιών, όπως κρίνει η Μαριανίνα Κριεζή: «Με τη «Λιλιπούπολη» αναδείχθηκε μια άλλη θεματολογία στο τραγούδι. Ο στίχος επικεντρώθηκε στα αντικείμενα προσωπικής χρήσης, προετοιμάζοντας το νέο περιβάλλον του στίχου της δεκαετίας του ’80». Τα τραγούδια της «Λιλιπούπολης» απέδειξαν ότι ήταν κάτι παραπάνω από «παιδικά τραγούδια». Ηταν προάγγελοι της νέας γλώσσας τραγουδιού που σχηματοποιήθηκε τη δεκαετία του ’80.
