» Δεν προσπαθώ να σοκάρω »
zenakos@dolnet.gr
Ο Κρις Οφίλι είχε τραβήξει την προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης όταν το 1999 ο τότε δήμαρχος της Πόλης της Νέας Υόρκης Ρούντι Τζουλιάνι είχε αποφασίσει να δοκιμάσει την τύχη του στην κριτική τέχνης. Τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς επρόκειτο να παρουσιαστεί στο Μουσείο Τέχνης του Μπρούκλιν η έκθεση «Sensation – Νέοι Βρετανοί Καλλιτέχνες από τη Συλλογή Saatchi». Ο Τζουλιάνι είχε αρνηθεί να καταβάλει στο Μουσείο του Μπρούκλιν την οφειλόμενη δόση της ετήσιας επιχορήγησης, και μάλιστα απείλησε να αποσύρει διά παντός την επιχορήγηση και να απολύσει το διοικητικό συμβούλιο αν το μουσείο δεν δεχόταν να αποκαθηλώσει τον πίνακα του Κρις Οφίλι «Αγία Παρθένος Μαρία», μια προσωπογραφία της Παναγίας διακοσμημένη με αποκόμματα πορνοπεριοδικών και περιττώματα ελέφαντα. Πέραν όμως της σύγκρουσης εκείνης με τη λογοκρισία, ο Κρις Οφίλι είναι μάλλον ήπιων τόνων καλλιτέχνης. H τέχνη του μπορεί βέβαια να είναι θεαματική – όπως φάνηκε στην τελευταία Μπιενάλε της Βενετίας όπου εκπροσώπησε τη Μεγάλη Βρετανία -, ο ίδιος όμως δηλώνει κάθε άλλο παρά διατεθειμένος να προσβάλει οποιονδήποτε.
Ο γεννημένος το 1968 στη M. Βρετανία ζωγράφος βρίσκεται στη χώρα μας επειδή συμμετέχει στην έκθεση Monument to Now, η οποία θα εγκαινιαστεί αύριο το βράδυ. Τα έργα της έκθεσης ανήκουν στο σύνολό τους στη Συλλογή Δάκη Ιωάννου, μία από τις μεγαλύτερες συλλογές διεθνούς σύγχρονης τέχνης παγκοσμίως. Για την επιμέλεια της Monument to Now έχουν επιστρατευθεί οι διεθνούς κύρους επιμελητές Νταν Κάμερον, επικεφαλής επιμελητής του New Museum of Contemporary Art της Νέας Υόρκης, Τζέφρι Ντάιτς, επιμελητής εκθέσεων και ιδρυτής της νεοϋορκέζικης γκαλερί Deitch Projects, Αλισον M. Τζιντζέρας, επιμελήτρια για τη σύγχρονη τέχνη στο Κέντρο Pompidou του Παρισιού, Μασιμιλιάνο Τζιόνι, κριτικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και διευθυντής του Ιδρύματος Trussardi, και Νάνσι Σπέκτορ, επιμελήτρια για τη σύγχρονη τέχνη στο Μουσείο Solomon R. Guggenheim της Νέας Υόρκης. Τον συντονισμό της έκθεσης έχει αναλάβει η θεωρητικός Μαρίνα Φωκίδη.
– Δεν ξέρω αν έχεις υπόψη σου το περιστατικό, εδώ στην Αθήνα, με τον πίνακα του Τιερί ντε Κορντιέ, αυτόν με το πέος και τον σταυρό, στην έκθεση Outlook. Μου θύμισε τη δική σου ιστορία με τον πίνακά σου στο Μουσείο Τεχνών του Μπρούκλιν…
«Το περιστατικό εδώ δεν το παρακολούθησα αλλά καταλαβαίνω τι λες. Στο δικό μου περιστατικό είχα αφιερώσει πολλή σκέψη όταν συνέβη. Τώρα όμως δεν το σκέφτομαι σχεδόν ποτέ. Δεν νομίζω ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μένα να σκέφτομαι κάτι τέτοιο, μολονότι σίγουρα τότε προέκυψαν σημαντικά ζητήματα. Τελικά όμως πιστεύω ότι ο καθένας δικαιούται να έχει μια άποψη. Και αυτό που συνέβη τότε ήταν ότι όλοι εξέφραζαν την άποψή τους για τον πίνακά μου. Δεν ήταν η δική μου άποψη αυτή, δεν ήταν μια ανάγνωση που είχα προτείνει εγώ. Φυσικά, με έκανε να αισθανθώ άβολα, δεν έχω συνηθίσει τόσο πολλοί άνθρωποι να εκφράζουν απόψεις για έναν πίνακά μου. Από την άλλη, βέβαια, ίσως είναι και υγιές. Γίνεται συζήτηση…».
– Ολοι αυτοί δεν ήθελαν να συζητήσουν όμως. Ηθελαν να πετάξουν τον πίνακα στα σκουπίδια.
«Ναι! Πράγματι. Ηταν αρκετά ακραίο».
– Οταν λέμε όμως ότι ένας καλλιτέχνης έκανε κάτι για να μας προσβάλει, συνήθως περιμένουμε να το κάνει και την επόμενη εβδομάδα ή την επόμενη χρονιά. Εσύ έχεις ξανακάνει κάτι τέτοιο;
«Οπως καθετί που φτιάχνω, είχα φτιάξει εκείνον τον πίνακα για μια σειρά συγκεκριμένους προσωπικούς λόγους. Προσπαθώ να ζωγραφίσω για τις εσωτερικές συζητήσεις που έχω με τον εαυτό μου. Δεν προσπαθώ να σοκάρω κανένα κοινό. Δεν ένιωσα σε καμία στιγμή ότι έπρεπε να συνεχίσω να δουλεύω με έναν τρόπο και ότι θα έπρεπε να συνεχίσω να σοκάρω. Πιστεύω άλλωστε ότι έχουμε ελάχιστο έλεγχο πάνω στο τι θα ταράξει τον κόσμο και τι όχι. Ποτέ δεν ξέρεις. Εγώ ενδιαφέρομαι πολύ περισσότερο για την ομορφιά, για την ευχαρίστηση του να φτιάχνεις κάτι όμορφο, παρά για τη φρίκη ή την αηδία».
– H «ομορφιά» δεν είναι πολύ της μόδας, είναι;
«Ναι, το έχω ξανακούσει αυτό. H ομορφιά όμως είναι μια διαρκής, αιώνια έννοια. Δεν νομίζω ότι βρίσκεται με κανέναν τρόπο υπό τον έλεγχο της μόδας. Είναι ένα απολύτως απαραίτητο κομμάτι της ζωής. Δεν ξέρω, ίσως θα έπρεπε να δίνω μεγαλύτερη προσοχή σε όσα γράφονται! Μπορεί να είμαι λίγο ανεύθυνος. Δεν σκέφτομαι όμως καθόλου ποιες είναι οι τάσεις στην τέχνη αυτή τη στιγμή ή τίποτε τέτοιο».
– Ο λόγος που σε ρώτησα για το κατά πόσο η ομορφιά είναι «της μόδας» έχει πράγματι να κάνει με το θέμα των τάσεων και ειδικά όσων εμπίπτουν στην περίφημη κατηγορία σύγχρονος. Εσύ νιώθεις σύγχρονος;
«Εχει πλάκα που το ρωτάς αυτό. Καμιά φορά πηγαίνω σε κανένα κλαμπ στο Λονδίνο και βλέπω ανθρώπους 20 χρόνων και σκέφτομαι: «Αυτούς τους απασχολεί το τώρα». Κι εμένα με απασχολεί το τώρα, με απασχολούν όμως επίσης πράγματα ιστορικά. Δεν το λέω επειδή είμαι εδώ, αλλά ο Ελ Γκρέκο είναι τόσο τρομερός, ασύλληπτος ζωγράφος. Και αυτό για μένα είναι τώρα, μολονότι στην πραγματικότητα έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε. H έκθεση λέγεται «Μνημείο στο Τώρα». Το τώρα είναι διαχρονική ή μάλλον άχρονη έννοια. Δεν μπορώ να έχω στρατηγική, δεν μπορώ να ζωγραφίσω σκεπτόμενος τι συμβαίνει τώρα ή τι αποτελεί τάση τώρα ή τι θα με φέρει στο σημείο να εκπροσωπώ το τώρα. Απλώς ακολουθώ τη μύτη μου».
– Σκέφτηκες ποτέ να κάνεις κάτι άλλο εκτός από ζωγραφική;
«Σχεδόν ό,τι κάνω βγαίνει από το σχέδιο και από τη ζωγραφική. Το «περιβάλλον», για παράδειγμα, που έφτιαξα στη Βενετία βγαίνει από μια σκέψη για το πώς μπορεί να δει κανείς έναν πίνακα».
– Από τους σύγχρονους καλλιτέχνες, δεν είναι οι ζωγράφοι αυτοί που θεωρούν το υλικό τους απολύτως απαραίτητο;
«Ξέρω τι εννοείς, δεν ξέρω όμως αν μπορώ να απαντήσω. Οταν είμαι στο εργαστήριο, τίποτε δεν είναι τόσο ξεκάθαρο. Αυτή τη στιγμή έχω ένα σωρό πράγματα, σχέδια, γκουάς, πίνακες, είναι όλα παντού και η μουσική παίζει όλη την ώρα, και δεν είμαι καθόλου σίγουρος από πού έρχονται οι ιδέες. Δεν θα μπορούσα να το εξηγήσω. Ισως μια πιο συγκεκριμένη ερώτηση…».
– Τι μουσική ακούς;
«Αυτή τη στιγμή την Αλις Κολτρέιν, την κόρη του Τζον Κολτρέιν, απίθανα πνευματική μουσική, λίγο jazzy αλλά όχι upbeat, με άρπες, φλάουτα και τέτοια. Ακούω και πολύ hip hop. H μουσική ενεργοποιεί διάφορα σημεία του εγκεφάλου, όχι μόνο αυτά που έχουν να κάνουν με την ακοή αλλά και αυτά που έχουν να κάνουν με το χρώμα, τα σχήματα ή τις εικόνες. Αυτό είναι το καταπληκτικό με τη μουσική: είναι τόσο γενναιόδωρη. Πολλές φορές μού αρέσει να σκέφτομαι ότι ξεκινάω με ένα βασικό χρώμα, σαν τη γραμμή που παίζει το μπάσο, και μετά χτίζω πάνω του».
– Κάπως σαν funk του ’70, ένα ριφάκι στο μπάσο, ύστερα λίγη τρομπέτα…
«Ναι, ναι. Αρχίζει με ένα απλό πράγμα και ύστερα έρχονται άλλα, το ένα πάνω από το άλλο».
– Ολη η υπόθεση με τις αφρικανικές ρίζες σου και το ταξίδι σου στη Ζιμπάμπουε σε απασχολεί πράγματι ή είναι κάτι που κατασκεύασαν τα MME;
«Κοίταξε, όταν μιλάς, μοιραία κάποια πράγματα απομονώνονται. Πράγματι πήγα στη Ζιμπάμπουε, όλα αυτά είναι αλήθεια. Είναι κάτι εύκολο όμως. Γιατί θα μπορούσες να πεις ότι γι’ αυτό κάνω αυτούς τους πίνακες, αλλά θα μπορούσες να πεις επίσης ότι αγαπώ τον Γουίλιαμ Μπλέικ. Συνεπώς, ναι, αλήθεια είναι. Αυτό όμως που με απασχολεί στην πραγματικότητα είναι να φτιάξω κάτι που να δίνει μια διέξοδο προς ένα καλύτερο μέρος όπου οι άνθρωποι θα είναι ευτυχισμένοι».
– Εχω διαβάσει ότι είσαι θρήσκος.
«Ναι;..».
– Αυτό που περιγράφεις είναι κάπως θρησκευτικό.
«Υποθέτω. Με ποια έννοια όμως;».
– Με την έννοια του να έχεις κάπου αλλού να πας.
«Ναι. Γιατί όχι; Μερικές φορές δεν είναι πολύ καλά εδώ…».
H έκθεση Monument to Now στον νέο εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ (E. Παππά και Φιλελλήνων, Νέα Ιωνία) θα εγκαινιαστεί αύριο Δευτέρα 21 Ιουνίου. Πληροφορίες από το Ιδρυμα ΔΕΣΤΕ (Ομήρου 8, Νέο Ψυχικό) στο τηλ. 210 6729.460 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@monument-to-now.gr. O πίνακας του εξωφύλλου τιτλοφορείται «The Adoration of Captain Shit and the Legend of the Black Stars», 1997
