Θα μας ταλανίζει για πολύ καιρό αυτή η κλωνοποίηση; Θα γίνει και στον άνθρωπο τελικά κλωνοποίηση; Και τι σημαίνουν όλα αυτά; αναρωτιόταν και βασανιζόταν ο καθηγητής βιολογίας ενός επαρχιακού λυκείου. Επρεπε να δώσει πειστικές απαντήσεις στους μαθητές του, γιατί είχε ξεσπάσει πάλι θόρυβος για αυτό το θέμα μετά την επικείμενη εισήγηση της Προεδρικής Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας των ΗΠΑ. Η επιτροπή αυτή, κατά πληροφορίες, εισηγείται στο Κογκρέσο να επιτραπούν πειράματα σε κλωνοποιημένα έμβρυα, που δεν θα έχουν βεβαίως αποτέλεσμα τη δημιουργία παιδιών.
Ετσι, προετοιμαζόταν ο καθηγητής και σκεφτόταν ότι, αν επιτραπεί μια τέτοια διαδικασία, κανένας δεν ξέρει αν θα σταματήσει στο ερευνητικό επίπεδο που θα αφορά έμβρυα λίγων ημερών, τα οποία θα χρησιμοποιούνται για έλεγχο γενετικών παθήσεων, ή θα προχωρήσει ως την εμφύτευση σε μήτρα κατά γέννηση κλωνοποιημένου παιδιού. Γιατί το πρώτο βήμα θα φέρει το δεύτερο κ.ο.κ. Ηδη το κλωνοποιημένο πρόβατο Ντόλι έφερε την κατάσταση πολύ κοντά στην κλωνοποίηση του ανθρώπου. Και από πρακτικής πλευράς η πειραματική διαδικασία απλοποιείται πολύ και γίνεται εφικτή. Η ηθική προέκταση όμως είναι σε εντελώς διαφορετική κλίμακα. Και αυτό το καταλαβαίνει ο καθένας.
Οπως καταλαβαίνει και το γεγονός ότι δεν είναι απαραίτητη η αναγκαιότητα εμβρύου για να γίνει πρώιμος γενετικός έλεγχος. Μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη καλύτερη πειραματική μεθοδολογία, η οποία σε συνδυασμό με τη γνώση που έχει συσσωρευθεί από τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, σύμφωνα με την οποία θα γνωρίζουμε σε πολύ λίγα χρόνια τη δομή, τη σειρά αλλά και τη λειτουργία εν πολλοίς των γονιδίων του ανθρώπου, να μας δίνει τη δυνατότητα να ανιχνεύουμε βλαβερές μεταλλάξεις και γενετικές ανωμαλίες. Αλλωστε, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν είναι εύκολο να μεταφέρουμε το Πλατωνικό αρχέτυπο στο άριστο γενετικό πρότυπο, καθώς οι γονιδιακές αλληλεπιδράσεις και οι γονιδιακοί ανασυνδυασμοί δημιουργούν νεωτερισμούς οι οποίοι δεν μπορούν να αξιολογηθούν στον δοκιμαστικό σωλήνα.
Και είναι ακόμη σαφές ότι, πέρα από κάποιες κλασικές γενετικές ανωμαλίες, πάντα θα υπάρχουν γενετικοί νεωτερισμοί, των οποίων η επίπτωση θα είναι συνάρτηση του περιβάλλοντος ενός ακόμη άγνωστου και απρόβλεπτου παράγοντα, που είναι δύσκολο να συστηματοποιηθεί και να αντιστοιχηθεί με πιθανές γενετικές δυσλειτουργίες. Εξάλλου είναι ένας παράγοντας γοργά μεταβαλλόμενος, που προκαλεί το είδος μας σε γενετική προσαρμογή μέσα από την επιβίωση των πιο κατάλληλων γονιδιακών συνδυασμών.
Αλλωστε πολλά από αυτά που γνωρίζουμε για τον άνθρωπο και δεν είναι λίγα προέρχονται από προηγηθείσα γνώση σε πειραματόζωα και μικρόβια, από τα βακτηρίδια ως τους πιθήκους. Δεν θα ήταν δυνατόν λοιπόν να αναπτυχθούν ακόμη καλύτερα πειραματικά μοντέλα σε επίπεδο πειραματόζωων, για να μελετηθούν η παθογένεση και η θεραπεία γενετικών ασθενειών; Δύσκολα πείθεται κανείς ότι ένα κλωνοποιημένο έμβρυο ανθρώπου, έστω και λίγων ημερών, θα λύσει τα προβλήματα της ανθρωπότητας.
Και εδώ μπαίνει αμείλικτο το ερώτημα συνέχιζε να συνομιλεί με τον εαυτό του ο καθηγητής βιολογίας του λυκείου της ακριτικής πόλης κατά πόσον τέτοιες δραματικές παρεμβάσεις στον άνθρωπο αλλοιώνουν αυτό που έχουμε μάθει να λέμε «άνθρωπος», με τις αδυναμίες του, τις περιορισμένες δυνατότητές του, την πεπερασμένη φύση του. Και άρχισε να κατηφορίζει τη σκέψη του και να καταλήγει στο πώς θα φαντάζει ο άνθρωπος με την ακαριαία ανατροπή τόσων διαχρονικών και πανανθρώπινων αξιών, ηθικών και βιολογικών, που πιθανώς θα επιφέρει μια ανεξέλεγκτη χρησιμοποίηση του ανθρώπου στο εργαστήριο.
Η επιστημονική αλήθεια είναι πάντα το ζητούμενο. Αλλά στην περίπτωσή μας η προσέγγιση μπορεί να γίνει και εμμέσως. Και προς την κατεύθυνση αυτή ο άνθρωπος έχει κάνει αξιοσημείωτες προόδους. Γιατί να μη συνεχίσει λοιπόν το επιστημονικό του ταξίδι με τον ίδιο τρόπο; Γιατί να επιζητεί κενά αέρος και επικίνδυνες και απόκρημνες στροφές; Η σωφροσύνη είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Και είναι βέβαιο ότι και πάλι θα επικρατήσει στο τέλος. Πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι.
Με αυτές τις σκέψεις ο προβληματισμένος καθηγητής ηρέμησε και αδημονούσε να μπει στην τάξη και να μεταφέρει στους μαθητές του αυτή την αισιοδοξία. Γιατί πίστευε ακράδαντα ότι είχε προσεγγίσει την αλήθεια.
Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών.
