Σε προηγούμενο άρθρο μου (7 Σεπτεμβρίου 2003) αναφέρθηκα στο κάστρο της Μεθώνης ως έναν από τους χώρους ιστορικής σημασίας που χρειάζονται άμεσα προστασία εξαιτίας της πολύχρονης εγκατάλειψης. Τα άλλα δύο μνημεία τα οποία περιέλαβα στο άρθρο εκείνο ως έχοντα κοινή μοίρα ήταν το αρχαίο θέατρο Λάρισας και ο πύργος της Ρω. Επειδή πρόσφατα επισκέφθηκα ξανά το κάστρο της Μεθώνης, αποφάσισα να γράψω περισσότερα για το μνημείο αυτό που βρίσκεται σε μια πανέμορφη τοποθεσία στο νοτιοδυτικό πέρας της Πελοποννήσου.
H Μεθώνη έχει μακρά ιστορία. Στην αρχαιότητα η πόλη ονομαζόταν Μοθώνη και οι κάτοικοί της Μοθωναίοι γι’ αυτό και οι δυτικοί ονόμασαν την πόλη Modon. Ο Παυσανίας δίνει τη δική του ερμηνεία για το πώς προέκυψε το όνομα αυτό. Δέχεται ότι στη θέση έδωσε το όνομα ο βράχος Μόθων, ο οποίος σχηματίζει και το λιμάνι της πόλης. Ο βράχος Μόθων είναι σήμερα το οχυρωμένο νησάκι με διώροφο οκταγωνικό πύργο ισοδομικής τοιχοποιίας, «το Μπούρτζι», που είναι συνδεδεμένο με μόλο με την πύλη του τείχους η οποία πλαισιώνεται από τους δύο ισχυρότερους πύργους του περιβόλου. Στο νησάκι αυτό, τον Μόθωνα, το 1500 μ.X. εκατοντάδες βενετοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας τους τούρκους του Βαγιαζήτ B´. H επίσκεψη διά μέσου του κάστρου στο οχυρωμένο νησάκι με τον υψηλό οκταγωνικό πύργο είναι συναρπαστική εμπειρία.
Κατά τα ομηρικά χρόνια η Μεθώνη είχε άλλο όνομα. Αναφέρεται ως «Πήδασος αμπελόεσσα» στην Ιλιάδα και ήταν μία από τις επτά πόλεις που πρόσφερε ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα ως προίκα για να παντρευτεί τη μεγάλη του κόρη.
Το όνομα Μεθώνη/Μοθώνη προέκυψε στα αρχαϊκά χρόνια κατά τη διάρκεια των επαχθέστατων για τους Μεσσήνιους πολέμων με τους Λακεδαιμονίους.
H οχύρωση
Στην κλασική αρχαιότητα φαίνεται πως η Μεθώνη βελτίωσε την οχύρωσή της από τον 4ο αι. π.X. και μετά διότι τον 5ο αι. π.X. ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι τα τείχη της Μεθώνης δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρά. Πάντως οι αρχαίες οχυρώσεις οι οποίες έχουν και σημαντική ρωμαϊκή φάση περιλήφθηκαν στη μεγάλη βενετική οχύρωση του 13ου αι. μ.X. και είναι αξιοσημείωτο ότι, εν γένει, το ενετικό κάστρο της Μεθώνης έχει χτιστεί κατά μεγάλο μέρος με αρχαίο υλικό. Μεταξύ της ρωμαϊκής φάσης και της βενετικής οχύρωσης (395 μ.X. – 1204 μ.X.), η Μεθώνη αποτελούσε φρούριο των Βυζαντινών. Μέσα στο κάστρο υπάρχουν τα ερείπια του βυζαντινού ναού Αγίας Σοφίας. Κατόπιν, για πολύ σύντομο διάστημα, κατείχαν τη Μεθώνη οι Φράγκοι ώσπου το 1206 οι Βενετοί κατέλαβαν την περιοχή.
Για τους Βενετούς η Μεθώνη ήταν πολύ σημαντικό σημείο ως το νοτιότερο άκρο του Ιονίου πελάγους και το κάστρο που έχτισαν ήταν το μεγαλύτερο της Πελοποννήσου. Από την πλευρά της θάλασσας διαμόρφωσαν σημαντικό λιμάνι το οποίο επικοινωνεί με το κάστρο μέσω πύλης. Από τη μεριά της ξηράς έχτισαν μεγάλη τάφρο που περιέβαλλε τα τείχη και μία γέφυρα με 14 τόξα που οδηγούσε στην επιβλητική είσοδο του κάστρου.
Οταν κανείς φτάσει στο κάστρο και αντικρίσει την πλατιά τάφρο που κάνουν τα τείχη απρόσιτα και την εντυπωσιακή γέφυρα που οδηγεί στην είσοδο του κάστρου, νιώθει δέος. H τάφρος, βέβαια, σήμερα είναι ξερή και θα πρέπει κανείς να φανταστεί το απίθανο θέαμα όταν κάποτε ήταν γεμάτη θαλάσσιο νερό. (Διερωτώμαι είναι τόσο δύσκολο με τα τεχνικά μέσα που υπάρχουν σήμερα να ξανασυνδεθεί η τάφρος με τη θάλασσα ώστε το κάστρο να επανακτήσει την παλαιά του ομορφιά; Κάποιος δεν θα πρέπει τουλάχιστον να μελετήσει το θέμα;) Τα τείχη σε διάφορα σημεία κοσμούνται από μεγάλες ανάγλυφες παραστάσεις του φτερωτού λιονταριού του Αγίου Μάρκου, του πάτρωνα αγίου των Βενετών. H επιβλητική είσοδος αποτελείται από τρεις διαδοχικές πύλες. Οταν κανείς τις περάσει και εισέλθει στο εσωτερικό του κάστρου, εντυπωσιάζεται από τον μεγάλο μονολιθικό κίονα από γρανίτη που ορθώνεται μπροστά στα μάτια του και από την αχανή έκταση την οποία τα τείχη προστατεύουν. Ο επισκέπτης μπορεί να περάσει αρκετές ώρες εξερευνώντας το κάστρο και παρατηρώντας τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία και την ομορφιά του.
Το κάστρο είχε και πόσιμο νερό το οποίο έφτανε ως εκεί μέσω του υδραγωγείου που είχαν κατασκευάσει οι Βενετοί.
Το κάστρο σώζεται σε σχετικά καλή κατάσταση, όμως επικρατεί απέραντη ερημιά. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο φιλοξενίας για αυτόν που έχει κάνει τον κόπο να φτάσει ως εκεί. Ούτε καν μία πινακίδα που να ενημερώνει στοιχειωδώς τον επισκέπτη για την ιστορία του μνημείου. Ο επισκέπτης αναγκάζεται να περιφέρεται και να θαυμάζει, ιδιαίτερα όταν περάσει από την πύλη των τειχών που οδηγεί μέσω του μόλου στο Μπούρτζι χωρίς να γνωρίζει τι είναι όλα αυτά που αντικρίζει, εκτός αν έχει διαβάσει μόνος του από πριν.
Στα χέρια των Τούρκων
Υστερα από τρεις αιώνες ενετοκρατίας, η Μεθώνη πολιορκείται και παραδίδεται το 1500 μ.X. στους Τούρκους υπό τον Βαγιαζήτ B´ οι οποίοι εξόντωσαν τον πληθυσμό της Μεθώνης. Οι Βενετοί επανήλθαν το 1686, όμως σύντομα αποσύρθηκαν, και από το 1715 ως το 1828 η Μεθώνη βρέθηκε εκ νέου υπό την τουρκική κυριαρχία και μάλιστα αποτέλεσε και το ορμητήριο για τις επιδρομές στην Πελοπόννησο του αιγυπτιακού στόλου του Ιμπραήμ Πασά. Μέσα στο κάστρο σώζονται τα ερείπια οικήματος το οποίο ήταν το κατάλυμα του Ιμπραήμ Πασά. Τέλος, το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατηγό Ν. J. Maison υποχρέωσε τους Τούρκους να παραδώσουν οριστικά τη Μεθώνη. Τότε, το 1833, το γαλλικό απελευθερωτικό σώμα έχτισε τον Ναό Μεταμόρφωσης Σωτήρος ο οποίος κατέχει κεντρική θέση εντός του περιβόλου του κάστρου και διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Ακόμη μπορεί κανείς να δει μέσα στο κάστρο ερείπια τουρκικών λουτρών καθώς και δεξαμενές και λείψανα νεκροταφείου των βρετανών αιχμαλώτων κατά τη διάρκεια του B´ Παγκοσμίου Πολέμου.
Πιστεύω πως αξίζει να κάνει κανείς μια εκδρομή στη Μεθώνη και να απολαύσει την ομορφιά του κάστρου αλλά και το μπάνιο στην ωραιότατη αμμουδιά που βρίσκεται ακριβώς μπροστά στα τείχη. Είναι όμως κρίμα να μη δίνεται η ευκαιρία σε αυτούς που θέλουν να μαθαίνουν κάτι παραπάνω για τους τόπους που επισκέπτονται να μην υπάρχει η κατάλληλη μέριμνα εκ μέρους της πολιτείας ώστε να αναδεικνύονται και να ξαναζωντανεύουν στα μάτια των επισκεπτών, Ελλήνων και ξένων, τα υπέροχα αυτά μνημεία.
Ο κ. Ιωάννης M. Βαρβιτσιώτης είναι ευρωβουλευτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».
