«Τι είναι καλύτερο, να δημιουργεί κανείς Ιστορία ή να την αφηγείται;». Το ερώτημα αυτό, που έρχεται και επανέρχεται διαρκώς, μοιάζει να στοιχειώνει τις 600 πυκνές σελίδες του τελευταίου μυθιστορήματος του Γκορ Βιντάλ, όπως και τον ίδιο τον συγγραφέα του. Γεννημένος και γαλουχημένος στις παρυφές της εξουσίας, όπως περίπου και ο ήρωάς του Πίτερ, έχοντας ωστόσο φυλάξει για τον εαυτό του τον ρόλο του ουδέτερου παρατηρητή, του ερευνητή της αλήθειας, ο Βιντάλ γοητεύεται δίχως να θαμπώνεται από τους ανθρώπους της εξουσίας, τις αινιγματικές εκείνες μορφές που, συχνά ενάντια σε κάθε προσδοκία, κινούν τα νήματα της Ιστορίας. Και είναι ίσως αυτός ο λόγος που επιτυγχάνει να σκιαγραφήσει με τέτοια διαύγεια σημαντικά ιστορικά πρόσωπα – και ως εκ τούτου εξ ορισμού σκοτεινά – όπως ο Ρούζβελτ, ο Τρούμαν ή ο Χούβερ, σαν να ήταν πρωταγωνιστές μιας ανολοκλήρωτης σαιξπηρικής τραγωδίας.
Φαντάζει εύλογο, στο λυκόφως μιας πορείας που διατρέχει σχεδόν ολόκληρο τον αιώνα, στο στόχαστρο ενός συγγραφέα του διαμετρήματος του Βιντάλ να είναι το ίδιο το μυστήριο της Ιστορίας και, ακόμη μακρύτερα, στην καρδιά του μυστηρίου τα πρόσωπα που την κινούν και κινούνται από αυτήν. Αυτό που διαχωρίζει τη Χρυσή εποχή από άλλα εξίσου φιλόδοξα και σημαντικά ιστορικά μυθιστορήματα – οι μεγαλύτεροι αμερικανοί συγγραφείς έχουν άλλωστε τα τελευταία χρόνια καταθέσει τη δική τους εκδοχή – είναι η οπτική γωνία. Εκεί που οι περισσότεροι, κατά τον πλέον αμερικανικό τρόπο, προσεγγίζουν την Ιστορία ανιχνεύοντας τα αποτυπώματά της επάνω στον απλό, καθημερινό άνθρωπο, ο Βιντάλ – έχοντας το δίχως άλλο στον νου του τον μεγάλο άγγλο δραματουργό – ανεβάζει στη σκηνή τους πρωταγωνιστές του ιστορικού δράματος. Μόνο που στη θέση της βασιλικής οικογένειας έχουμε εδώ την οικογένεια του προέδρου και αντί για κάστρο ή παλάτι έχουμε τον Λευκό Οίκο ή το Καπιτώλιο. Σε κάθε περίπτωση, οι ψίθυροι στους δαιδαλώδεις διαδρόμους δεν σταματούν ποτέ.
Κέντρο της δράσης είναι φυσικά η Ουάσιγκτον και πρωταγωνιστές οι ιστορικές οικογένειες που ζούσαν κατά μήκος του ποταμού Πότομακ, μέσα από τις οποίες αναπαραγόταν παραδοσιακά η εξουσία – τουλάχιστον ως και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο πρώτο μέρος του μυθιστορήματος το βάρος μοιράζεται μια πλειάδα προσώπων, από τα οποία ξεχωρίζει η γοητευτική φιγούρα της Καρολάιν Σάνφορντ. Η Καρολάιν υπήρξε πάλαι ποτέ ιδρύτρια της εφημερίδας «Ουάσιγκτον Ποστ» και νυν προνομιακή ένοικος του Λευκού Οίκου, συνομιλήτρια των ανθρώπων του προέδρου ή και της σιδηράς πρώτης κυρίας, της Ελέονορ Ρούζβελτ. Φιλελεύθερη, με έντονους δεσμούς με τη Γαλλία, αντιπροσωπεύει το λεπτό πνεύμα μιας ιδιόμορφης αμερικανικής αριστοκρατίας που, με μια δεκαετία καθυστέρηση, πλησιάζει πια στο τέλος της. Στο υπόλοιπο και μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου στο προσκήνιο έρχεται ένα δευτερεύον αρχικά πρόσωπο, ο ανιψιός της Καρολάιν και γιος του τότε διευθυντή της «Ποστ» Μπλέιζ Σάνφορντ, ο Πίτερ. Η διαφοροποίηση του Πίτερ από την οικογενειακή παράδοση, που δεν είναι άλλη από την άμεση και αήθη διαπλοκή με την εξουσία, τον φέρνει σε σύγκρουση με τον πατέρα του και τον αδελφό του προκαλώντας ένα χάσμα που δεν θα κλείσει στην πραγματικότητα ποτέ.
Ωστόσο πραγματικός πρωταγωνιστής της Χρυσής εποχής είναι η ίδια η Ιστορία καθώς και τα πρόσωπα που, ηθελημένα ή μη, τη σημαδεύουν: οι άνθρωποι των κρίσιμων ιστορικών αποφάσεων. Οι μορφές του Θίοντορ Ρούζβελτ και του μυστικοσυμβούλου του Χάρι Χόπκινς δεσπόζουν στο κομμάτι που αφορά την εμπλοκή των ΗΠΑ στον Πόλεμο και στο γεγονός που εν πολλοίς τη δικαιολόγησε, το Περλ Χάρμπορ. Αντιστοίχως, ο Χάρι Τρούμαν κυριαρχεί μετά τον θάνατο του Ρούζβελτ και γίνεται το μοιραίο πρόσωπο που σφραγίζει, με τις ατομικές βόμβες, το τέλος του Πολέμου. Ο ίδιος θα πρωταγωνιστήσει στη Διάσκεψη της Γιάλτας και στην εγκαθίδρυση του Ψυχρού Πολέμου και της αντικομμουνιστικής υστερίας του μακαρθισμού.
Η Χρυσή εποχή είναι ένα χαμηλόφωνο έπος, μια διάφανη και προσεκτικά αποστασιοποιημένη αφήγηση για τη γέννηση και την παγκόσμια κυριαρχία μιας νέας μεγάλης αυτοκρατορίας, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ο Βιντάλ καταφέρνει να φέρει στο φως τις εμμονές αλλά και τα τραύματα της αμερικανικής πολιτικής σκηνής δίνοντας μια αποκαλυπτική και ελαφρώς ανατριχιαστική πίσω από το ακαδημαϊκό της ύφος εκδοχή της σύγχρονης ιστορίας. Οι αναφορές τόσο στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία όσο και στις σαιξπηρικές τραγωδίες είναι ίσως τα κλειδιά αυτού του μεγαλειώδους – ας δανειστούμε μια δική του λέξη – παλίμψηστου.
Ο κ. Κώστας Κατσουλάρης είναι πεζογράφος. Από τις εκδόσεις Εστία κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του «Ο παραθεριστής».
