Η αρχαία ελληνική μυθολογία είναι μια αστείρευτη πηγή για τη συγγραφή βιβλίων στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Η ελληνική εκδοτική παραγωγή έχει να επιδείξει αξιόλογα δείγματα βιβλίων που προτείνουν πολλές και διαφορετικές απόψεις για την παρουσίαση των μύθων στο νεανικό αναγνωστικό κοινό. Η μυθολογία αποτελείται από έναν όγκο διηγήσεων, ποικίλων τύπων και διαφορετικών εποχών. Η ποικιλία των μυθικών διηγήσεων – φιλοσοφικές αλληγορίες, σάτιρες, αισθηματικά παραμύθια, χιουμοριστικά ανέκδοτα, ηρωικά κατορθώματα – και των θεμάτων που περιλαμβάνει (στοιχεία πολιτικής ιδεολογίας και δικαίου, αναφορά στις οικογενειακές σχέσεις, στους κοινωνικούς θεσμούς και στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, εξήγηση των φυσικών φαινομένων, ήθη και έθιμα) αφήνει μεγάλα περιθώρια στους συγγραφείς για να επέμβουν δημιουργικά και να παρουσιάσουν τις πλευρές που εκείνοι θεωρούν ενδιαφέρουσες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα της ηλικίας στην οποία απευθύνονται.
Από την πληθώρα των εκδόσεων επιλέξαμε βιβλία τα οποία καλύπτουν όλη τη θεματολογία της μυθολογίας και τα οποία δεν έχουν παρουσιαστεί από τις σελίδες του «Βήματος». Την αναγκαιότητα ενός βιβλίου αναφοράς για μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης καλύπτει το Εικονογραφημένο Λεξικό της Ελληνικής Μυθολογίας για παιδιά της Αικατερίνης Τσοτάκου-Καρβέλη (εκδόσεις Πατάκη, 2002). Είναι ένα βιβλίο που κατατοπίζει με συντομία τον αναγνώστη γύρω από τους μύθους που αφορούν κάποιο μυθολογικό ον, έτσι ώστε αυτός να μην έχει κενά στην κατανόησή τους. Περιέχει 451 λήμματα για πρόσωπα και πράγματα της μυθολογίας που έχουν αντληθεί από αρχαίους έλληνες συγγραφείς, παραθέτει διαφορετικές εκδοχές των μύθων όπου υπάρχουν καθώς και τα γενεαλογικά δέντρα των θεών και των ηρώων. Το λεξικό εικονογραφείται με παραστάσεις από την αρχαία αγγειογραφία και με σχέδια του καλλιτέχνη Αλέξανδρου Ισαρη.
Η Ελληνική Μυθολογία του Μενέλαου Στεφανίδη (εκδόσεις Σίγμα – συνεχείς επανεκδόσεις) καλύπτει σε δεκαοκτώ βιβλία τη Θεογονία, τους βασικούς μύθους των θεών, τους μυθολογικούς κύκλους και τα δευτερεύοντα πρόσωπα που εμπλέκονται σ’ αυτούς, όπως ο Ορφέας και η Ευρυδίκη, ο Δαίδαλος και ο Ικαρος, ο Προμηθέας κ.ά., τους ήρωες, Ηρακλή, Θησέα, Ιάσονα, τα έπη του Ομήρου και τις τραγωδίες του θηβαϊκού κύκλου σε πεζό λόγο. Η έγχρωμη εικονογράφηση παραπέμπει, όπως και αλλού, στην κλασική αγγειογραφία. Επίσης αναφέρουμε τα βιβλία, Οι θεοί και Οι ήρωες του Γιώργου Γεραλή (εκδόσεις Καστανιώτη, 2000 και 2001), όπου αποδίδονται με ποιητική γλαφυρότητα οι μύθοι που σχετίζονται με τα πρόσωπα καθώς και τις μονογραφίες που έγραψε η Ελένη Δικαίου για τον Ηρακλή και τον Θησέα (εκδόσεις Πατάκη, 1999 και 2000).
Ιδιαίτερο είναι το βιβλίο Οι δώδεκα θεοί και η μοιρασιά του χρόνου (εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2001) της ουκρανής καλλιτέχνιδος Oksana Chaus, η οποία ζει και εργάζεται στην Ελλάδα. Η συγγραφέας παρουσιάζει τους θεούς και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους μέσα από ένα παραμύθι με θέμα την επιθυμία του καθενός να ελέγχει τον χρόνο και την τάξη του κόσμου. Με αυτό το μυθοπλαστικό τέχνασμα εισάγει τον αναγνώστη στο φανταστικό σύμπαν της ελληνικής μυθολογίας ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να εξηγήσει τη σχέση των θεών με τους δώδεκα μήνες του αρχαιοελληνικού και του ρωμαϊκού ημερολογίου. Η Oksana Chaus, έχοντας αξιόλογη παιδεία στην ιστορία της τέχνης, ζωγραφίζει εικόνες που θυμίζουν αναγεννησιακά έργα καμωμένα όμως πάνω σε ξύλο με την τεχνική της εγκαυστικής. Η Στέλλα Βλαχοπούλου έγραψε τη σειρά με γενικό τίτλο Ενας μύθος, ένα όνομα (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2001), τα οποία εικονογράφησε η Εφη Σπηλιώτη. Η συγγραφέας επέλεξε έξι μυθικά πρόσωπα – Οδυσσέας, Ελένη, Ιάσων, Ηρακλής, Σελήνη, Ευφροσύνη – και μέσω αυτών ανέπτυξε τον μυθικό κύκλο στον οποίο παίρνουν μέρος. Για παράδειγμα, σκιαγραφώντας την προσωπικότητα και την ιστορία της Ελένης (τόμος αρ. 5), παρουσιάζει ταυτόχρονα την Ιλιάδα και τους ήρωες που αναφέρονται στο έπος.
Στο συνεχώς ανακυκλούμενο σώμα της ελληνικής μυθολογίας σημαντική θέση κατέχει ο Αίσωπος και οι μύθοι που αποδίδονται σε αυτόν. Δόκιμοι συγγραφείς μετέγραψαν τους μύθους στοχεύοντας κυρίως σε μικρότερες ηλικίες. Από τα πολλά βιβλία του είδους αναφέρουμε τη βιβλιοφιλική έκδοση Αισώπου μύθοι της Ζωής Βαλάση (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 1997) και το Ενα πρωί με τον Αίσωπο της Αγγελικής Βαρελλά (εκδόσεις Πατάκη, 1995), το οποίο αναφέρεται σε μια φανταστική συνάντηση της συγγραφέως με τον Αίσωπο στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Η Α. Βαρελλά συνομίλησε μαζί του και του διάβασε τη διασκευή που έγραψε για τα σημερινά παιδιά. Ο Αίσωπος σχολιάζει με χιούμορ και ειρωνεία τα διδάγματα των μύθων του και δίνει την έγκρισή του για το βιβλίο. Στο σύμπαν της ελληνικής μυθολογίας όλα τα άψυχα, δέντρα, ποτάμια, λίμνες, βουνά, σχετίζονταν με τη θεϊκή παρέμβαση. Αυτοί οι δευτερεύοντες, αλλά πολύ γοητευτικοί, μύθοι αποτελούν τη νέα άποψη για τη διεύρυνση της θεματολογίας των σχετικών με τη μυθολογία βιβλίων για παιδιά (Χ. Σακελλαρίου, Μ. Καπλάνογλου, Β. Ηλιόπουλος, Ζ. Σπυροπούλου κ.ά.). Το πιο πρόσφατο, Ο κήπος των μεταμορφώσεων της Ζωής Βαλάση (εκδόσεις Κέδρος, 2002), αναφέρεται στις μεταμορφώσεις και στους μύθους γύρω από την ελληνική χλωρίδα. Η συγγραφέας άντλησε θέματα από την αρχαία γραμματεία και συνέθεσε ένα ποιητικό φυτολόγιο θρύλων, όπου θεοί, ήρωες, νύμφες και άνθρωποι άλλαξαν μορφή εξαιτίας των παθών τους. Η εικονογράφος Λεμονιά Αμαραντίδου ζωγράφισε με πιστότητα τα λουλούδια και τα δέντρα στα οποία αναφέρεται το κείμενο.
Τέλος, θυμίζουμε δύο αξιόλογες αλλά παλαιότερες σειρές βιβλίων. Είναι η Μυθολογία της Σοφίας Ζαραμπούκα, 10 βιβλία (εκδόσεις Κέδρος), για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας τα οποία παρουσιάζουν σε πολύ απλή γλώσσα τους βασικούς μύθους κάθε θεού. Η πολύχρωμη εικονογράφηση των βιβλίων έγινε από την ίδια και είναι απελευθερωμένη από την αυστηρότητα των κλασικών προτύπων. Η Ελληνική Μυθολογία των εκδόσεων Αμμος (1994), με τίτλους Χρυσή βροχή, Ανδρομέδα, Μέδουσα, Ευρώπη, είναι μια μοναδική έκδοση μυθολογίας-τέχνης για παιδιά, μια γοητευτική θεματική πινακοθήκη με έργα από την αρχαία αγγειογραφία, την κλασική ζωγραφική, γλυπτά αρχαία και σύγχρονα, όπου παράλληλα με την εξέλιξη του μύθου σχολιάζονται τα έργα τέχνης που τη συνοδεύουν.
Οπως έγινε φανερό, οι τρόποι προσέγγισης της μυθολογίας είναι ανεξάντλητοι και η ποικιλία των εκδόσεων μεγάλη. Προσεχώς λοιπόν θα παρουσιάσουμε τα βιβλία γνώσεων που κυκλοφορούν για το ίδιο θέμα ώστε να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα της εκδοτικής παραγωγής.
Η κυρία Μαρίζα Ντεκάστρο είναι παιδαγωγός και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά.
