Κάθε εβδομάδα ένα βιβλίο από το ράφι της μεγάλης παγκόσμιας βιβλιοθήκης
Εχει περάσει πάνω από μισός αιώνας αφότου κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα του Τζορτζ Οργουελ 1984. Σε αντίθεση με τα έργα επιστημονικής φαντασίας που γερνούν σχετικά γρήγορα, το βιβλίο του Οργουελ εξακολουθεί να λειτουργεί σαν προειδοποίηση για τον κόσμο που ζούμε και για εκείνον που έρχεται. Πολιτικό μανιφέστο κατά του ολοκληρωτισμού, ελεγεία της χαμένης ελευθερίας, αλληγορία των πολιτικών μύθων του Ψυχρού Πολέμου, όπως και αν το ονομάσει κανείς, παραμένει έργο αιχμής.
Με το 1984 ο Οργουελ εισήγαγε στην αγγλική γλώσσα και από εκεί σε όλον τον κόσμο όρους που αποτελούν πλέον λέξεις-κλειδιά της καθημερινής επικοινωνίας: newspeek, doublethink, Thought Police, Big Brother. Οι δύο πρώτες είναι χαρακτηριστικές της πολιτικής ψευδολογίας των ημερών (άλλα λέμε και άλλα εννοούμε, άρα άλλα θα πράξουμε). Αστυνομία της Σκέψης δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί, αλλά όπως πάνε τα πράγματα κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Οσο για τον Big Brother, αυτός πλέον βρίσκεται μέσα σε κάθε σπίτι.
Ακολουθώντας το παράδειγμα του Τζόναθαν Σουίφτ ο Οργουελ δεν διαλύει μόνο έναν πολιτικό μύθο, τον σοβιετικό εν προκειμένω, αφού στο βιβλίο του όλα τα ελέγχει το Κόμμα και ο Μεγάλος Αδελφός είναι ο Στάλιν του μέλλοντος· προειδοποιεί επιπλέον για το κοντινό αύριο, όπου οι μορφές καταστολής θα επιβληθούν μέσω της τεχνολογίας. Ο ήρωάς του, ένας συνηθισμένος άνθρωπος ονόματι Γουίνστον Σμιθ, αποφασίζει να αντιδράσει. Δεν μπορεί να δεχθεί μια κοινωνία που το διαστροφικό της τρίπτυχο συντίθεται από τα συνθήματα: «Ο πόλεμος είναι ειρήνη», «Η ελευθερία είναι σκλαβιά», «Η άγνοια είναι δύναμη».
Παρά το γεγονός ότι παντού υπάρχει αναρτημένη η επιγραφή «Ο Μεγάλος Αδελφός σε παρακολουθεί», ο Σμιθ βρίσκει τον τρόπο να ξεγελάσει για μικρό διάστημα το σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης, ακόμη και να ζήσει τον έρωτα. Δεν ξέρει και δεν θα μάθει ποτέ αν ο Μεγάλος Αδελφός υπάρχει ή αν είναι απλώς η εικόνα η οποία παρακολουθεί τους πολίτες μέσα από τις τηλεοπτικές οθόνες που βρίσκονται παντού. Οταν ο Σμιθ συλλαμβάνεται, ρωτάει την ώρα που τον ανακρίνουν: «Υπάρχει ο Μεγάλος Αδελφός;». «Φυσικά και υπάρχει. Το Κόμμα υπάρχει. Ο Μεγάλος Αδελφός είναι η ενσάρκωση του Κόμματος» απαντά ο ανακριτής του. «Υπάρχει όπως υπάρχω εγώ;» ξαναρωτά ο Σμιθ, για να κατακεραυνωθεί από τον ανακριτή: «Εσύ δεν υπάρχεις».
Το έτος 1984 αναπτύχθηκε ένας τεράστιος διάλογος σχετικά με το ποια από όσα προέβλεψε ο Οργουελ στο μυθιστόρημά του έγιναν πραγματικότητα και ποια όχι. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίστηκαν ότι το σοβιετικό πείραμα υπήρξε η αφορμή και πως αυτό που ενέπνευσε τον συγγραφέα ήταν στην πραγματικότητα το επερχόμενο τέλος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Σε τελική ανάλυση, μικρή σημασία έχει. Εκείνο που καθιστά ανατριχιαστικά προφητικό το 1984 είναι η διαπίστωση ότι σήμερα όχι μόνο ο Μεγάλος Αδελφός βρίσκεται παντού, αλλά και ότι δεν είναι λίγοι όσοι συνεπαίρνονται από τη «χαρά» της σκλαβιάς. Χιλιάδες άνθρωποι στη Δύση θα το θεωρούσαν μεγάλη τύχη να τους κλείσουν στο σπίτι του Μεγάλου Αδελφού. Περνώντας από την ανάκριση, που είναι η καθεστωτική μορφή της πλύσης εγκεφάλου, ο ήρωας του Οργουελ καταλήγει στο τέλος με δάκρυα χαράς στα μάτια να «συνειδητοποιήσει» ότι ανέκαθεν αγαπούσε τον Μεγάλο Αδελφό. Τώρα όμως έχουμε προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα. Ο Μεγάλος Αδελφός δε χρειάζεται καν να προβάλλει την εικόνα του στην οθόνη. Τον έχει αντικαταστήσει η κάμερα, το βιομηχανικό «ξόανο» που έχει πάρει το όνομά του. Η ελευθερία εκχωρείται πλέον «ελεύθερα».
Τζορτζ Οργουελ, «1984»
