Επιτέλους και στα ελληνικά τα άπαντα ενός μεγάλου ποιητή του 20ού αιώνα. Χάρη στην άοκνη, μακρόχρονη προσπάθεια και στο ταλέντο του ποιητή Ρήγα Καππάτου, αλλά και στο μεράκι των ανθρώπων των εκδόσεων Gutenberg, ο έλληνας αναγνώστης μπορεί τώρα να βρει στη γλώσσα του τα ποιήματα του Περουβιανού Σέζαρ Βαλιέχο (η γλώσσα μου πάει να πει Σέσαρ Βαγέχο, αλλά θα σεβαστώ τον μεταφραστή), ενός ποιητή με όλη τη σημασία της λέξης: έζησε σαν ποιητής και ανέπνευσε τον άνεμο μιας επαναστατημένης περιόδου, βαδίζοντας στα χνάρια μιας αξιοπρεπούς και άκρως ποιητικής ζωής όπως το απαιτούσε η εποχή του.
Ο Σέζαρ (Καίσαρ) Βαλιέχο γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1892 στο χωριό Σαντιάγο Ντε Τσούκο του Περού και πέθανε, ύστερα από έναν περιπετειώδη, στερημένο βίο, σε μια κλινική του Παρισιού τον Απρίλιο του 1938. Ηταν 46 χρόνων. Ο θάνατός του ήλθε λίγες ημέρες μετά την ήττα των δημοκρατικών δυνάμεων στην Ισπανία κάτι που αυτόματα μας παραπέμπει στον θάνατο του Πάμπλο Νερούδα, λίγες ημέρες μετά το αμερικανοκίνητο πραξικόπημα του Πινοσέ στη Χιλή που ανέτρεψε τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Αγέντε. Οι ομοιότητες όμως των δύο ποιητών της Νότιας Αμερικής δεν σταματούν στο ληξιαρχικό γεγονός της ομοιότητας του θανάτου τους. Ηταν και οι δύο δοσμένοι στον απλό άνθρωπο και η ποίησή τους ήταν ανθρωποκεντρική. Ο Βαλιέχο πρώτα και ο Νερούδα 50 χρόνια αργότερα έφεραν μια αισθητική επανάσταση στην ποίηση της Λατινικής Αμερικής.
Ολη η ζωή του Βαλιέχο υπήρξε ένας πόνος. Νέος πολύ, εργάστηκε σε εργοστάσια και σε ανθρακωρυχεία, επαγγέλματα που τον πολιτικοποίησαν και ατσάλωσαν τις πολιτικές του πεποιθήσεις, αφού είδε ιδίοις όμμασι τις πιο απάνθρωπες συνθήκες εξαθλίωσης, εκμετάλλευσης και κοινωνικής καταπίεσης στον χώρο εργασίας. Μετά σπουδάζει, παραδίδοντας ιδιωτικά μαθήματα στα παιδιά ενός μεγαλοκτηματία. Σε ηλικία 28 χρόνων διδάσκει σε ένα κολέγιο αλλά εξαιτίας ενός ερωτικού δεσμού χάνει τη δουλειά του. Επιστρέφοντας στο χωριό του μπλέκει σε έναν καβγά σε μιαν εμποροπανήγυρη, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται ένοχος για εμπρησμό και αυτό του στοιχίζει 117 ημέρες φυλακή. Αποφυλακίζεται και φεύγει για τη Λίμα, όπου παίρνει μέρος σε έναν ποιητικό διαγωνισμό τον οποίο κερδίζει και με τα χρήματα του βραβείου τυπώνει την πρώτη του συλλογή, το Τρίλθε. Βρισκόμαστε στο 1922 και είναι η ίδια χρονιά που εκδίδονται η Ερημη Χώρα του Τ.Σ. Ελιοτ και ο Οδυσσέας του Τζέιμς Τζόις. Το Τρίλθε θεωρείται ορόσημο στην ποίηση της ισπανικής γλώσσας του 20ού αιώνα, ένα βιβλίο δύσκολο για το οποίο ακόμη και σήμερα γράφονται μελέτες και άρθρα.
Το ποιητικό έργο του Βαλιέχο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: Οι μαύροι μαντατοφόροι (1919), Τρίλθε (1922), Ανθρώπινα ποιήματα (1923-1938) και Ισπανία, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο (1937). Στους Μαύρους μαντατοφόρους ο Βαλιέχο μιλάει για το προ-κολομβιανό Περού, για τις ερωτικές του σχέσεις και για τη νοσταλγία των παιδικών χρόνων. Η γλώσσα του ποιητή είναι εκείνη των συμβολιστών και των παρνασσιστών. Στο Τρίλθε, που άρχισε να το γράφει στη φυλακή, εγκαταλείπει τους γνωστούς κανόνες της ποιητικής έκφρασης και καταργεί τη γραμματική διάρθρωση της ισπανικής γλώσσας. Τα ποιήματα εδώ διαπνέονται από έναν ανανεωτικό άνεμο, ενώ πολλά φαίνεται να είναι γραμμένα σε κατάσταση παραληρήματος. Τα Ανθρώπινα ποιήματα, γραμμένα στο Παρίσι, είναι σαφώς εμπνευσμένα από τη ζωή του εκεί, μια ζωή φορτωμένη από παντός είδους στερήσεις. Τα Ανθρώπινα ποιήματα είναι, κατά τη γνώμη μου, τα πιο ώριμα και τα πιο άρτια. Στο ποίημα Καπέλο, παλτό, γάντια ο ποιητής «έχει χείλη από καουτσούκ» και όταν μπαίνει στο καφενείο de la Regence «η ακίνητη σκόνη βρίσκεται κιόλας όρθια».
Τα Ποιητικά άπαντα του Βαλιέχο είναι ένα βιβλίο με τα όλα του: δίγλωσση έκδοση, σημειώσεις, βιβλιογραφία, ευρετήριο τίτλων, φωτογραφίες, άριστη μετάφραση, άψογη τυπογραφική εργασία. Οσον αφορά τον Ρήγα Καππάτο που «δούλεψε» 27 χρόνια στον Βαλιέχο και τον Κυριάκο Αθανασιάδη που είχε την τυπογραφική επιμέλεια του βιβλίου, ένα «εύγε» και ένα «ευχαριστώ» για την τόσο σημαντική προσφορά τους στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Ο Βαλιέχο υπήρξε πρωτοπόρος γιατί έγραψε σουρεαλιστική ποίηση πριν από τους σουρεαλιστές, ασχολήθηκε με την αυτόματη γραφή πριν από τον Μπρετόν, έγραψε μοντέρνα ταυτόχρονα με τους μοντερνιστές και έγραψε ποίηση αποδομητική προτού ανακαλυφθεί ο όρος. Υπήρξε ένας κινηματίας της ποίησης πολύ προτού γεννηθούν τα ποιητικά ευρωπαϊκά κινήματα. Και για τον λόγο αυτόν η προσφορά του στο ποιητικό στερέωμα είναι μοναδική και ανεκτίμητη.
Ο κ. Ντίνος Σιώτης είναι ποιητής και εκδότης του αγγλόφωνου περιοδικού «MondoGreco». Εργάζεται ως σύμβουλος Τύπου στο Ελληνικό Προξενείο της Βοστώνης.
