Μιλάμε με το αφτί μας

«Η ρητορική τέχνη των μεγάλων ελλήνων φιλοσόφων, που ήδη από την παιδική μου ηλικία με εντυπωσίαζε, με εισήγαγε σ’ αυτό που σήμερα θεωρώ πρωταρχικό στον τομέα της ανθρώπινης επικοινωνίας. Εννοώ την τέχνη της φώνησης, της οποίας κύριος φορέας είναι η φωνή. Χαίρομαι πολύ, όπως είναι αναμενόμενο, που αυτό το βιβλίο τίθεται στη διάθεση των Ελλήνων με τους οποίους μοιράζομαι τις προγονικές μου ρίζες».

Αυτό γράφει ο συγγραφέας του βιβλίου καθηγητής Alfred Tomatis στον πρόλογο του βιβλίου του «Το αυτί και η φωνή». Σ’ αυτόν τον πρόλογο, ειδικά γραμμένο από τον καθηγητή για την ελληνική έκδοση του βιβλίου του και με βαθύτατη εκ μέρους του γνώση της ρητορικής τέχνης των μεγάλων ελλήνων φιλοσόφων αποκαλύπτει αυτό που του έδωσε την αρχική ώθηση των κατοπινών (των μετέπειτα) μακροχρόνιων ερευνών του σχετικά με το αφτί και τη φωνή. Εννοεί την τέχνη της φώνησης, της οποίας κύριος φορέας είναι η φωνή, σαν λόγος και σαν τραγούδι. Λέγοντας όμως φωνή, μιλούμε και για ακοή γιατί το ένα δεν πάει χωρίς το άλλο. Το αφτί και η φωνή είναι στενά συνδεδεμένα το ένα με το άλλο με τρόπους όχι πάντα εύκολα κατανοητούς. Με βάση τα επιστημονικά δεδομένα, τα οποία συγκέντρωσε ο καθηγητής Tomatis, παρουσίασε το 1953 την έρευνά του στη Γαλλική Ακαδημία των Επιστημών, στην οποία και καθιερώθηκε ο νόμος «Effet Tomatis», σύμφωνα με τον οποίο: «Η φωνή εμπεριέχει μόνο τις αρμονικές και τις συχνότητες που το αφτί ακούει».

Ως συνέπεια της βελτίωσης της ακοής, η φωνή αλλάζει αυτόματα. Σε πολλές περιπτώσεις, προβλήματα στη φωνή, στην άρθρωση, στο τραγούδι έχουν την αιτία τους σε προβλήματα που προϋπάρχουν στην ακοή και στην ακρόαση. Γνωρίζουμε ότι το αφτί ελέγχει τη χροιά, τις αρμονικές, την ένταση, τον ρυθμό και τη ροή της φωνής. Μια επίπεδη φωνή είναι σύμπτωμα μιας φτωχής ανάλυσης ήχων. Αν το αφτί είναι «αποσυντονισμένο» τότε και η φωνή θα είναι «αποσυντονισμένη».

«Μιλάμε, διαβάζουμε, τραγουδάμε με το αφτί μας». Επί πολλές δεκαετίες διασημότητες του επιπέδου της Μαρίας Κάλλας, του Beniamino Gigli, του Gerard Depardieu, και πολλών άλλων, ακολούθησαν το πρόγραμμα ηχοθεραπείας της μεθόδου Tomatis και αποκατέστησαν λειτουργίες του αφτιού τους και κατά συνέπεια της φωνής τους.

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται βασικά σε καλλιτέχνες κλασικού τραγουδιού, σε τραγουδιστές οποιουδήποτε τραγουδιού, απλού, έντεχνου, χορωδιακού, σε μουσικούς, μουσικοσυνθέτες, ηθοποιούς, εκφωνητές τηλεόρασης και γενικά σε οποιοδήποτε άτομο το αφτί και η φωνή παίζουν βασικό ρόλο στο επάγγελμά του. Οχι όμως μόνο σε αυτούς. Απευθύνεται επίσης σε παιδιά ή εφήβους με δυσκολίες στην ανάγνωση, στην άνετη ροή του λόγου τους σαν προφορική ή γραπτή έκθεση, στα άτομα με δυσκολία στην άρθρωση, στον ρυθμό της ομιλίας, στη δυσκολία αναπαραγωγής αρμονικών φωνής μέσω του λόγου και γενικά σε όσους επιθυμούν να αυτοενεργοποιούνται από την ίδια τους τη φωνή.

Αδιαμφισβήτητα, γράφει ο καθηγητής Tomatis, ο πιο σημαντικός ρόλος της φωνής είναι η δυνατότητα ενεργοποίησης του εγκεφαλικού δυναμικού, το οποίο αντλεί ενέργεια μέσα από τις δονήσεις που προκαλεί η φωνητική πράξη. Το τραγούδι αυξάνει την ενεργειακή φόρτιση.

Τα διάφορα κεφάλαια του βιβλίου «Το αφτί και η φωνή» γράφτηκαν με βάση βιώματα του Alfred Tomatis από τη μακροχρόνια εφαρμογή του επαγγέλματός του ως ιατρού ωτορινολαρυγγολόγου, φωνίατρου, χειρουργού με χιλιάδες κλινικές ιστορίες οι οποίες γέννησαν ερωτήσεις και προκάλεσαν απαντήσεις.

Στόχος του βιβλίου είναι να επιστήσει την προσοχή του αναγνώστη σε ένα πλήθος παραγόντων οι οποίοι όσο περισσότερο παραμελημένοι ή άγνωστοι παραμένουν τόσο απαιτούν μεγαλύτερη επεξήγηση και επιστημονική ανάλυση στις εξής περιοχές:

1) Στον κεφαλαιώδη ρόλο του αφτιού όσον αφορά τη λειτουργία της ακοής ως χορηγού ενέργειας για το νευρικό σύστημα αλλά και ως ρυθμιστή της πράξης του τραγουδιού.

2) Στις στάσεις φώνησης και τραγουδιού, τις τόσο συχνά προσχεδιασμένες, των οποίων ωστόσο η αναγκαιότητα δεν έχει ελεγχθεί πλήρως.

3) Στην οστέινη φωνή που είναι ισοδύναμη με την ποιοτική φωνή και η οποία βγαίνει χωρίς μεγάλη προσπάθεια.

4) Στα φωνήεντα, ένα επιπλέον κλειδί για μια εύκολη και άνετη προσέγγιση του τραγουδιού.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τίτλους από μερικά κεφάλαια αυτού του συγκλονιστικού βιβλίου. Το τραγούδι, πηγή ενέργειας, τι σημαίνει ωραία φωνή, το τραγούδι και η δεξιά ακουστική πλευρίωση, το φαινόμενο Καρούζο, η τέχνη του τραγουδιού, αφτί και νευρικό σύστημα, οι απαιτήσεις του τραγουδιού, οι στάσεις του σώματος, η οστέινη φωνή, η αναπνοή, ο σχηματισμός φωνηέντων, τι χρειάζεται για να τραγουδήσει κανείς καλά και πολλά άλλα πολύ ενδιαφέροντα κεφάλαια για το αφτί και τη φωνή.

Το βιβλίο επισημαίνει τις προφυλάξεις που πρέπει να παίρνει το άτομο, και όχι μόνο ο τραγουδιστής σχετικά με αυτό το τόσο σπουδαίο αλλά και τόσο ευαίσθητο όργανο, το αφτί. Είναι απαραίτητο, κυρίως στην εποχή της ηχορύπανσης που ζει σήμερα ο άνθρωπος στις μεγαλουπόλεις, να ελέγχει σαν «check-up» την αποκωδικοποιητική ικανότητα του αφτιού του. Το τεστ «ψυχοακουστικής διερεύνησης» (δεν είναι ακουόγραμμα) είναι μια αναγκαία προϋπόθεση για κάθε άτομο που επιθυμεί να κάνει καριέρα στο τραγούδι και όχι μόνο. Είναι απαραίτητο για κάθε μαθητή που δεν μπορεί να παρακολουθήσει την παράδοση γιατί ακούει μεν, αλλά «δεν ακροάται». Είναι απαραίτητο για κάθε μαθητή ή σπουδαστή που δεν κατανοεί το εννοιολογικό περιεχόμενο αυτού που διαβάζει ή με άλλα λόγια, που δεν μετατρέπει τα γράμματα, σύμβολα ήχων, σε αντιληπτικές για τον ίδιο έννοιες, και τέλος, αν ένα αφτί δεν «ακροάται» καλά η φώνηση δεν αναπαράγεται καθαρή σωστή, με αρμονικές.

Αυτό που συνάγεται απ’ αυτό το βιβλίο, με ιδιαίτερη εμμονή, είναι ότι «τραγουδάμε με το αφτί μας», «μιλάμε με το αφτί μας», ο λάρυγγας αναπαράγει μόνο αυτό που το αφτί ακούει.

Η κυρία Τόνυ Ευαγγελοπούλου είναι ψυχολόγος, επιστημονική διευθύντρια του Κέντρου Ακουστικο-Ψυχο-Φωνολογίας.