Ο Ζακ Ντεριντά γεννήθηκε στις 15 Ιουλίου 1930 στο προάστιο Ελ Μπιάρ του Αλγερίου, όπου και έζησε τα πρώτα 19 του χρόνια. Γόνος εβραϊκής οικογένειας, ξεκίνησε, όπως αρκετοί συνάδελφοί του (π.χ. ο Αλτουσέρ), από το «φυτώριο» της Αλγερίας. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στη Γαλλία το Αλγέρι συγκέντρωσε την αφρόκρεμα της γαλλικής διανόησης και του πολιτισμού και ο έφηβος Ντεριντά, εντυπωσιασμένος από την άνθηση της φιλοσοφίας, τις νέες εκδοτικές προσπάθειες και τις συχνές επισκέψεις διάσημων μυαλών στη Βόρεια Αφρική, άρχισε να κρατάει ημερολόγιο και να γράφει ποίηση, την οποία δημοσίευε σε τοπικά έντυπα, ενώ παράλληλα ίδρωνε παίζοντας ποδόσφαιρο και κάνοντας στίβο. Αντίθετα με την πλειονότητα των συμμαθητών του, μελετούσε σχολαστικά τον Ζιντ, τον Χούσερλ, τον Χάιντεγκερ, τον Φρόιντ, τον Καμύ, τον Σοσύρ, τον Νίτσε, τον Σαρτρ, τον Μαρξ και αργότερα τον Λεβινάς. Τη γυμνασιακή του εκπαίδευση την ολοκλήρωσε στην Αλγερία, όπου φοίτησε στα λύκεια Ben Aknoun, Gauthier και Bugeaud. Το 1949 τον βρίσκει οικότροφο στο φημισμένο όσο και αυστηρό Lycee Louis Le Grand του Παρισιού, από όπου και αποφοίτησε το 1952.
Από το 1952 ως και το 1956 ο Ντεριντά σπούδασε φιλοσοφία στην Ecole Normale Superieure του Παρισιού με καθηγητή τον Λουί Αλτουσέρ, ενώ παράλληλα έλαβε πτυχίο Φιλοσοφίας, Εθνολογίας και Γραμμάτων από τη Σορβόννη. Από τα θρανία των δύο σχολών βρέθηκε σύντομα στα έδρανά τους. Το διάστημα από το 1960 ως το 1964 δίδαξε γενική φιλοσοφία στη Σορβόννη, ενώ διετέλεσε επί 20ετία (1965-1984) καθηγητής Ιστορίας της Φιλοσοφίας στην Ecole Normale Superieure. Σήμερα είναι διευθυντής σπουδών της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales του Παρισιού, ενώ παράλληλα είναι επισκέπτης καθηγητής σε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Τα χρόνια που πέρασε στα μαθητικά έδρανα και στα οικοτροφεία τα θυμάται με ανάμεικτα συναισθήματα: «Το σχολείο με αρρώσταινε. Εβαζα τα κλάματα κάθε φορά που έπρεπε να επιστρέψω στα θρανία, ακόμη και όταν ήμουν αρκετά μεγάλος ώστε να ντρέπομαι γι’ αυτό. Ακόμη και σήμερα δεν μπορώ να περάσω το κατώφλι ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος δίχως συμπτώματα στο στήθος και στο στομάχι ή αγωνία και ανησυχία. Παρ’ όλα αυτά, ουσιαστικά δεν έχω φύγει ποτέ από το σχολείο». Οι ιδέες του Ντεριντά απέσπασαν την προσοχή του κοινού για πρώτη φορά όταν το 1965 δημοσιεύθηκαν δύο μακροσκελή άρθρα του σε παρισινό έντυπο με τίτλο «Critique», όπου ανέπτυσσε τη θεωρία του για τη φύση της γραφής και τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για το πρώτο και ίσως διασημότερο πόνημά του, το βιβλίο με τίτλο «Περί Γραμματολογίας» που εκδόθηκε το 1967. Το ίδιο διάστημα αρθρογραφούσε και στο γαλλικό αριστερό έντυπο «Tel Quel».
Από τη δεκαετία του 1970 μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Παρισιού και Ηνωμένων Πολιτειών, όπου οι θεωρίες του έχουν ιδιαίτερη απήχηση και εξακολουθεί να γεμίζει ασφυκτικά τα φοιτητικά αμφιθέατρα, από το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς της Βαλτιμόρης ως το Γέιλ, το Στάνφορντ και το Χάρβαρντ και το Πανεπιστήμιο Ερβάιν της Καλιφόρνιας. Ωστόσο η απονομή τιμητικού διπλώματος στον Ντεριντά το 1992 από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στους κόλπους της ακαδημαϊκής κοινότητας· ήταν τέτοια η διαμάχη που οι καθηγητές αναγκάστηκαν να θέσουν το ζήτημα σε ψηφοφορία, κάτι που είχε να συμβεί 29 χρόνια (για την ιστορία, υπέρ του τάχθηκαν 336 έναντι 204). Το καλοκαίρι του 1999 το Πάντειο Πανεπιστήμιο ανακήρυξε τον Ζακ Ντεριντά επίτιμο διδάκτορα. Ο γάλλος φιλόσοφος έχει κατά καιρούς επιδείξει έντονη ευαισθητοποίηση σε θέματα πολιτικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στεκόμενος στο πλευρό των αλγερινών μεταναστών στη Γαλλία, εκφραζόμενος κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική και υπέρ μιας γρήγορης εξεύρεσης λύσης στο Μεσανατολικό. Από τα 45 περίπου βιβλία του (μεταφρασμένα σε περισσότερες από 22 γλώσσες) στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί τα: «Περί Γραμματολογίας», «Adieu», «Πλάτωνος φαρμακεία», «Η τελευταία λέξη του ρατσισμού», «Τρέλα και φιλοσοφία», «Η φωνή και το φαινόμενο», «Συνομιλίες», «Μαρτυρία και μετάφραση. Επιβιώνοντας ποιητικά», «Η ελληνική γλώσσα στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ενωση», «Η έννοια του αρχείου», «Πολιτική και φιλία», «Φαντάσματα του Μαρξ», «Υπερηχογραφήματα της τηλεόρασης», «Αντιστάσεις της ψυχανάλυσης», «Χώρα», «Περί λόγου φιλοσοφικά στιγμιότυπα» και «Εμβολα».
Αυτό που χάρισε στο έργο του 72χρονου σήμερα φιλοσόφου την παγκόσμια αναγνώριση και τον ανέδειξε σημαντική όσο και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του 20ού αιώνα είναι η ανάπτυξη περί τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μιας νέας, αναλυτικής προσέγγισης των φιλοσοφικών κυρίως κειμένων. Η λεγόμενη θεωρία της «αποδόμησης» είναι μια κριτική της λογοτεχνίας που απορρίπτει τις προηγούμενες θέσεις των στρουκτουραλιστών, οι οποίοι υποστήριζαν την ύπαρξη σχέσης μεταξύ γλώσσας και νοήματος και μεταξύ κειμένου και αντικειμενικής πραγματικότητας. Η αποδόμηση περισσότερο επικεντρώνεται στην ασάφεια και στην αντίφαση στο νόημα. Επιπλέον η αποδόμηση φιλοδοξεί να αποκαλύψει τα πολλαπλά επίπεδα νοήματος στη γλώσσα. Ο Ντεριντά φθάνει στο συμπέρασμα ότι οι λέξεις δεν έχουν καθορισμένο σημείο αναφοράς και ότι όλα τα γραπτά κείμενα αντιφάσκουν μεταξύ τους, ότι οι απαντήσεις βρίσκονται μέσα στις ίδιες τις ερωτήσεις και ότι η αποδόμηση αντιστέκεται στην τυραννία της εύκολης απάντησης. Η ριζοσπαστική θεωρία του Ντεριντά, πέρα από τις τριβές και τις αντιθέσεις που έχει προκαλέσει στις τάξεις των ακαδημαϊκών και φιλοσόφων, κυρίως επειδή θεωρούν τη σκέψη του σύνθετη και δυσνόητη, έχει επιδράσει καταλυτικά τόσο στη θεωρία και κριτική της λογοτεχνίας και της τέχνης όσο και στη μουσική, στην αρχιτεκτονική, στην ψυχολογία, στην ιστορία και στην κοινωνιολογία. Γύρω από το έργο και τις αμφιλεγόμενες θεωρίες του έχουν γραφτεί περισσότερα από 400 βιβλία, 500 διδακτορικές διατριβές και 14.000 άρθρα σε έντυπα από κάθε γωνιά του πλανήτη.
