Ο γερμανός θρησκευτικός μεταρρυθμιστής και κοινωνικός επαναστάτης Τόμας Μύντσερ γεννήθηκε στο Στόλμπεργκ της Θουριγγίας και ήταν γιος αστού. Αν και δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τα παιδικά και τα πρώτα νεανικά του χρόνια, γνωρίζουμε ότι ο Μύντσερ έλαβε λαμπρή μόρφωση σπουδάζοντας στα πανεπιστήμια της Λειψίας και της Φραγκφούρτης επί του Οντερ. Εγινε ένας από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους του καιρού του, με βαθιά γνώση τόσο της κοσμικής όσο και της θεολογικής γραμματείας.
Ο Μύντσερ διετέλεσε δάσκαλος και κληρικός σε διάφορες πόλεις ώσπου το 1518 συναντήθηκε με τις μεταρρυθμιστικές ιδέες του Λούθηρου, που άσκησαν στη σκέψη του μεγάλη έλξη. Μόλις έναν χρόνο πριν, ο Μαρτίνος Λούθηρος είχε αναρτήσει στη θύρα του ναού των Αγίων Πάντων στο Βίτενμπεργκ τις 95 Θέσεις του που έμελλε να οδηγήσουν στο κοσμογονικό κίνημα της Μεταρρύθμισης. Ο Μύντσερ εγκολπώθηκε αυτές τις απόψεις και μίλησε κατά του μοναστικού τάγματος των Φραγκισκανών, της ιεραρχίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και της προσκύνησης των αγίων. Αλλά, ανεξάρτητος στοχαστής καθώς ήταν, ανέπτυξε τελικά το δικό του σύστημα ιδεών προχωρώντας πέρα από τη διδασκαλία του Λούθηρου και συμπληρώνοντας το θεολογικό του κήρυγμα με το κοινωνικό όραμά του για την έλευση της Βασιλείας των Ουρανών επί της γης με τη μορφή καθεστώτος δικαιοσύνης και ισότητας.
Ρήξη με τους λουθηρανούς
Το 1521 ο Μύντσερ εκδιώχθηκε από την πόλη Τσβίκαου λόγω των επαναστατικών κηρυγμάτων του και πήγε στην Πράγα με τον σκοπό να προσηλυτίσει στις ιδέες του την ομάδα των οπαδών της διδασκαλίας του τσέχου μεταρρυθμιστή του 15ου αι. Γιαν Χους, ο οποίος είχε θανατωθεί στην πυρά λόγω των ιδεών του. Εκεί ο Μύντσερ εξέδωσε το Μανιφέστο της Πράγας, όπου εξέθετε τη θεωρία του και καλούσε τα λαϊκά στρώματα σε επαναστατική δράση.
Με το πέρασμα του χρόνου ο Μύντσερ όλο και περισσότερο απομακρυνόταν από τα κηρύγματα των λουθηρανών και διαμόρφωνε τη δική του αντίληψη για τη θρησκεία και την κοινωνία. H οριστική ρήξη επήλθε το 1522 στο Νόρντχαουζεν, από όπου επίσης εκδιώχθηκε ο Μύντσερ, αυτή τη φορά από τους λουθηρανούς.
Οι θεωρίες του Μύντσερ διέφεραν από τις απόψεις του Λούθηρου σε βασικά θεολογικά ζητήματα, όπως λόγου χάρη η λουθηρανική έμφαση στην αυθεντία της Αγίας Γραφής, στην οποία ο Μύντσερ αντέτασσε την υπεροχή του εσώτερου φωτός που χάριζε στον πιστό το Αγιο Πνεύμα (πράγμα που έκανε τον Λούθηρο να πει ότι ο Μύντσερ είχε καταπιεί ακέραιο το Αγιο Πνεύμα, «μαζί με τα φτερά του»). Εκείνο όμως που κυρίως διέκρινε τις θεωρίες του Μύντσερ από τον λουθηρανισμό ήταν η σύνδεσή τους με το κοινωνικοπολιτικό καθεστώς και με τη μελλοντική εξέλιξή του. Ο Μύντσερ πίστευε και δίδασκε ότι η κρατούσα στην εποχή του κατάσταση, με την κυριαρχία της «αντίχριστης αριστοκρατίας», έμελλε να ανατραπεί και ότι οι φτωχοί, απλοί άνθρωποι είχαν επιλεγεί από τον Θεό ως όργανά του για την επίτευξη αυτής της αλλαγής.
Ο Πόλεμος των Χωρικών
Τα χρόνια που ακολούθησαν ο Μύντσερ περιόδευσε σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας διαδίδοντας τις ιδέες του και προσελκύοντας πολλούς οπαδούς ανάμεσα στους φτωχούς πληθυσμούς της υπαίθρου αλλά και των αστικών κέντρων. Την εποχή αυτή ο Μύντσερ γνώρισε και την κατοπινή σύζυγό του, τη μοναχή Οτιλία φον Γκέρσεν, με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά.
Διδάσκοντας και οργανώνοντας τους φτωχούς ο Μύντσερ πέρασε από τη Χάλλη, το Αλστεντ, όπου και συνέγραψε τα περισσότερα από τα έργα του, το Μύλχαουζεν, τη Νυρεμβέργη, όπου εκδόθηκαν τα κυριότερα πολιτικά έργα του, για να καταλήξει στο Χέγκαου και στο Κλέτγκαου, όπου άρχιζε η μεγαλύτερη λαϊκή εξέγερση που είχαν γνωρίσει ποτέ οι γερμανικές χώρες και που έμεινε στην ιστορία ως ο Πόλεμος (ή η Εξέγερση) των Χωρικών.
Την εποχή εκείνη στην Ευρώπη η αναδυόμενη οικονομία της αγοράς, η αύξηση των τιμών των αγαθών και η γενική κρίση λόγω σειράς από κακές εσοδείες έκαναν τους ευγενείς γαιοκτήμονες να πιέζουν απάνθρωπα τους καλλιεργητές των κτημάτων τους ώστε να αποσπούν από αυτούς υψηλότερα έσοδα.
Στην Ανατολική Ευρώπη οι ευγενείς είχαν τη δυνατότητα να μετατρέψουν τους καλλιεργητές σε δουλοπαροίκους και έτσι να αντιμετωπίσουν τα οικονομικά τους προβλήματα. Στη Δυτική Ευρώπη, όπου αυτό δεν ήταν δυνατόν, οι ευγενείς κατέφυγαν σε άλλες μορφές καταπίεσης αυξάνοντας υπερβολικά τις οικονομικές επιβαρύνσεις των χωρικών και επιβάλλοντας περιοριστικά μέτρα σε διάφορους ζωτικούς τομείς, όπως στο κυνήγι και στο ψάρεμα.
Καταδίκη από τον Λούθηρο
Στην Κεντρική και στη Νοτιοδυτική Γερμανία, όπου άρχισε ο Πόλεμος των Χωρικών, τα καταπιεστικά αυτά μέτρα δεν ήταν έργο τόσο των εντόπιων ευγενών όσο ήταν των ηγεμόνων, κοσμικών και κληρικών, που κατείχαν κτήματα σε περιοχές απομακρυσμένες από την έδρα τους. Στα καταπιεστικά μέτρα ήλθαν να προστεθούν και άλλες προκλήσεις, όπως ήταν η εφαρμογή του απολυταρχικού ρωμαϊκού δικαίου στη θέση του κατά τόπους εθιμικού δικαίου και η αύξηση των φόρων και της δεκάτης.
Τα μέτρα είχαν οδηγήσει σε σποραδικές εξεγέρσεις των χωρικών στην Ελβετία και στη Γερμανία κατά τον 15ο αι., αλλά ο Πόλεμος των Χωρικών αποδείχθηκε ένα τεράστιο μαζικό κίνημα. Υποβοηθήθηκε από την ελευθερία της σκέψης και του λόγου που είχε φέρει η διδασκαλία του Λούθηρου, και μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν κινήσεις, όπως των αναβαπτιστών, που προσδοκούσαν από τη Δευτέρα Παρουσία να φέρει την κοινωνική δικαιοσύνη. Ο ίδιος ο Λούθηρος ωστόσο καταδίκασε βίαια την επανάσταση, και σε εγκύκλιό του τού 1525 χαρακτήρισε τους εξεγερμένους χωρικούς «ορδές από κλέφτες και δολοφόνους».
Στο μαρτυρολόγιο της Αριστεράς
H εξέγερση άρχισε στη Νοτιοδυτική Γερμανία και εξαπλώθηκε ως την Αυστρία και την Κεντρική και τη Βόρεια Γερμανία. Οι χωρικοί κατέλυσαν τις κοσμικές και εκκλησιαστικές αρχές, και τον Απρίλιο-Μάιο του 1525 πόλεις ολόκληρες αλλά και τοπικοί ευγενείς είχαν προσχωρήσει στην εξέγερση. Ο Μύντσερ, έχοντας επιστρέψει στο Μύλχαουζεν, που είχε γίνει το κέντρο της εξέγερσης στην Κεντρική Γερμανία, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθοδήγηση των χωρικών επιδεικνύοντας μεγάλη αποφασιστικότητα και συνέπεια. Προσπάθησε να τους διαπαιδαγωγήσει θρησκευτικά και ηθικά και να τους μεταδώσει την πεποίθησή του για την αξία που είχε το καλό της κοινότητας απέναντι στο ατομικό συμφέρον.
H μεγάλη αδυναμία των εξεγερμένων, η ηγεσία τους, αποτελούμενη από χωρικούς και τεχνίτες, δεν μπορούσε παρά να παίξει μοιραίο ρόλο στην έκβαση της εξέγερσης, που ήταν μαζική και ηρωική αλλά ασυντόνιστη.
H επίθεση που εξαπέλυσαν οι ευγενείς, όπως ο Φίλιππος της Εσσης, για την καταστολή της εξέγερσης ήταν τρομερή. Οι χωρικοί σφαγιάστηκαν κατά χιλιάδες, και το ίδιο συνέβη με το κύριο σώμα των εξεγερμένων στη μάχη του Φρανκενχάουζεν της Σαξονίας στις 15 Μαΐου 1525. Ο Πόλεμος των Χωρικών έληξε μέσα σε λουτρό αίματος. Ο Μύντσερ συνελήφθη και αφού βασανίστηκε φρικτά, στις 27 Μαΐου 1525, στο στρατόπεδο των ηγεμόνων στο Μύλχαουζεν, δικάστηκε και εκτελέστηκε.
Ο Μύντσερ κατέχει εξέχουσα θέση στο μαρτυρολόγιο της Αριστεράς θεωρούμενος πρόδρομος της ιδέας της αταξικής κοινωνίας. Ο Φρειδερίκος Ενγκελς του έχει πλέξει το εγκώμιο χαρακτηρίζοντας το κοινωνικοπολιτικό πρόγραμμα του Μύντσερ συγγενές προς τον κομμουνισμό.
KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ
