mpitsi@dolnet.gr
Ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων (ΡΜ), από τους πιο επικίνδυνους ρύπους της ατμόσφαιρας, καταγράφηκαν στη Θεσσαλονίκη. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι στη συμπρωτεύουσα δυστυχώς αιωρούνται στα… ψηλά των μετρήσεων. Οι τιμές των 24ωρων συγκεντρώσεων εισπνεύσιμων σωματιδίων ΡΜ10 (δηλαδή, με διάμετρο μικρότερη από 10 μικρά) ξεπερνούν σε ποσοστό 80% το ημερήσιο όριο των 50 μg/m³! Οι μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις ΡΜ10 επίσης υπερβαίνουν το ετήσιο όριο των 40 μg/m³ που βάσει της κοινοτικής νομοθεσίας πρέπει να ισχύσει από το 2005. Ακόμη στις αστικές περιοχές της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης ανιχνεύθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου, βρωμίου, αντιμονίου και χαλκού, ενώ στις βιομηχανικές ζώνες βρέθηκαν αυξημένες συγκεντρώσεις αρσενικού και καδμίου.
Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πόλη είναι ιδιαίτερα σοβαρό και τείνει να γίνει ακόμη σοβαρότερο. Σύμφωνα με μετρήσεις του Εργαστηρίου Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος του Τμήματος Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (υπεύθυνοι καθηγητές Θ. Κουιμτζής, Κ. Σαμαρά), οι κύριες πηγές που είναι υπεύθυνες για τη σωματιδιακή ρύπανση της ατμόσφαιρας στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης είναι τα αυτοκίνητα με συνολική συμμετοχή 47%-64%, η σκόνη δρόμου (19%-22%) και η καύση πετρελαίου (8%-27%). Το ερευνητικό πρόγραμμα του ΑΠΘ υλοποιήθηκε σε τρεις περιοχές: στην πλατεία Δημοκρατίας στο κέντρο της πόλης (κύριος συγκοινωνιακός κόμβος), στο Ελευθέριο – Κορδελιό, μια αστική – βιομηχανική περιοχή στη Δυτική Θεσσαλονίκη, και στη Μαρτίου, μια αστική περιοχή της Ανατολικής Θεσσαλονίκης.
Αναλυτικότερα στο Ελευθέριο – Κορδελιό τη μεγαλύτερη συνεισφορά στα εισπνεύσιμα αιωρούμενα σωματίδια έχει η καύση πετρελαίου (27%) και ακολουθούν η σκόνη δρόμου (19%), τα πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα (19%), τα συμβατικά (15%) και τα καταλυτικά (13%). Ο ατμοσφαιρικός μόλυβδος (Pb), ως τοξικό χημικό συστατικό των ΡΜ10, προέρχεται κυρίως από τα συμβατικά αυτοκίνητα (44%), ενώ ένα σημαντικό ποσοστό του στο Ελευθέριο – Κορδελιό προέρχεται και από μεταλλουργικές δραστηριότητες (20%). Οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (ΡΑΗ) με καρκινογόνο δράση προέρχονται από την καύση πετρελαίου και τα αυτοκίνητα (47% και 44% αντιστοίχως).
Στην πλατεία Δημοκρατίας, στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, τη μεγαλύτερη συνεισφορά στα ΡΜ10 έχουν τα πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα (39%) και ακολουθούν κατά σειρά η σκόνη δρόμου (21%), τα συμβατικά (13%) και τα καταλυτικά αυτοκίνητα (11%) και η καύση πετρελαίου (9%). Μικρή συμμετοχή διαπιστώθηκε και από τις τσιμεντοβιομηχανίες και τα λατομεία (7%) που βρίσκονται σε μικρή απόσταση από την πόλη – οι ρύποι μεταφέρονται με τον άνεμο. Ο Pb προέρχεται κατά 52% από συμβατικά αυτοκίνητα και κατά 33% από καταλυτικά, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των ΡΑΗ (43%) εκπέμπουν τα πετρελαιοκίνητα οχήματα.
Στη Μαρτίου τα αποτελέσματα των μετρήσεων είναι παρόμοια με εκείνα της πλατείας Δημοκρατίας με μικρές διαφοροποιήσεις.
Οι μετρήσεις των σωματιδίων ΡΜ10 αποτελούν υποχρέωση της χώρας μας ως κράτους-μέλους της ΕΕ, ενώ στη σχετική κοινοτική οδηγία διατυπώνεται και σύσταση για παρακολούθηση και των εισπνεύσιμων σωματιδίων ΡΜ2,5, τα οποία θεωρούνται πιο επικίνδυνα από τα ΡΜ10 αφού έχουν διάμετρο μικρότερη (2,5 μικρά) και άρα διεισδύουν ευκολότερα διά της αναπνευστικής οδού στον ανθρώπινο οργανισμό. Το 2000 για πρώτη φορά η Διεύθυνση Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης του ΥΠΕΧΩΔΕ ξεκίνησε μετρήσεις ΡΜ10 στην Αθήνα. Οι συγκεντρώσεις που προέκυψαν από τις μετρήσεις τους είναι ιδιαίτερα υψηλές. Σε άλλες χώρες γίνεται εδώ και χρόνια συστηματική καταγραφή. Υψηλές συγκεντρώσεις ΡΜ10 παρατηρούνται στο Τουρίνο, στη Ρώμη και στη Φλωρεντία.
Οι συγκεντρώσεις των ΡΜ στη χώρα μας βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης! Πολλές επιδημιολογικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί την τελευταία δεκαετία σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική υποδηλώνουν υψηλή συσχέτιση μεταξύ των συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα και της δημόσιας υγείας (εκδήλωση καρκίνου και καρδιαγγειακών παθήσεων). Σε ημερήσια βάση έχει παρατηρηθεί αύξηση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας του πληθυσμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) δεν προτείνει κατώτερα όρια για τα μικροσωματίδια διότι, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες της ΠΟΥ, δεν υπάρχουν κατώτερα όρια κάτω από τα οποία οι συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων δεν δημιουργούν προβλήματα στη δημόσια υγεία!
