Είμαι βέβαιος ότι έχετε ακούσει ή διαβάσει για την προσπάθεια δημιουργίας ενός «Μουσείου της Ευρώπης». Πρόκειται για ιδιωτική πρωτοβουλία μιας Εταιρείας που έγινε με σκοπό ακριβώς τη δημιουργία αυτού του μουσείου. Βέβαια, αν λάβουμε υπόψη ότι μεταξύ των μελών της Εταιρείας είναι σημαντικοί, πρώην και νυν, πολιτικοί (πρωθυπουργοί, βουλευτές, ευρωβουλευτές, κομισάριοι της Ευρωπαϊκής Ενωσης κτλ.), καταλαβαίνουμε ότι η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι και τόσο ιδιωτική.
Ορισμένα από τα στοιχεία που αναφέρονται στη σχετική ειδησεογραφία προκαλούν εύλογες απορίες, και στους καχύποπτους δημιουργούν υποψίες. Συγκεκριμένα, το «Μουσείο της Ευρώπης» θα καλύπτει την περίοδο από το 800 μ.Χ., το έτος της στέψης του Καρλομάγνου ως αυτοκράτορα από τον πάπα Λέοντα Γ’.
Η επιλογή αυτής της χρονιάς ως σημείου έναρξης είναι βέβαια αυθαίρετη, αλλά δεν είναι παράλογη. Ο Καρλομάγνος βασίλεψε επί 46 χρόνια, έκανε 55 πολεμικές εκστρατείες, διπλασίασε την έκταση του βασιλείου του και σύμφωνα με τον σύγχρονό του βιογράφο Einhard ήταν επιβλητικός, ευπαρουσίαστος και ερωτιάρης (με πέντε γάμους, αμέτρητες ερωμένες και μεγάλο αριθμό παιδιών). Κατά συνέπειαν, καλή ίσως αρχή για την Ευρώπη.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ο γεωγραφικός χώρος της Ευρώπης, για τον οποίο λαμβάνεται ο προσδιορισμός που έκανε ο πάπας Πίος Β’ σε μια επιστολή του προς τον Μωάμεθ Β’, όπου θεωρεί ως Ευρώπη την Ισπανία, τη Γαλλία, την Πολωνία, την Ιταλία, τη Γερμανία και την Αγγλία. Η επιστολή αυτή γράφτηκε λίγα χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι ο πάπας Πίος Β’ ήθελε να δώσει ένα συγκεκριμένο πολιτικό μήνυμα στον Σουλτάνο, δηλαδή να του υποδείξει την απαγορευμένη για εκείνον περιοχή, και όχι να ορίσει τα όρια της Ευρώπης με κάποιο κριτήριο.
Είμαι βέβαιος ότι η Εταιρεία του «Μουσείου της Ευρώπης» θα έχει τα επιχειρήματά της για τους χρονικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς που επέλεξε. Ο καχύποπτος όμως Ελληνας αμέσως θα σκεφθεί ότι έτσι αποκλείεται το Βυζάντιο και η Ρωσία (η οποία με τον Ιβάν τον Τρομερό είχε γίνει ισχυρή). Μήπως αυτό σημαίνει κάτι που δεν είναι αμέσως κατανοητό ή μήπως είναι απλή βλακεία;
Αυτά είναι δύσκολα ζητήματα για μας τους απλούς πολίτες και ελπίζω πως οι ιστορικοί θα μας αναλύσουν το ζήτημα. Εγώ πάντως χαίρομαι που θα γίνει αυτό το μουσείο γιατί έτσι θα μπορέσω να δω πράγματα που πάντα ήθελα αλλά δεν μπορούσα να δω. Θα ήθελα, για παράδειγμα, να δω την κούπα με την οποία ο δανός βασιλιάς Κανούτος ο Μέγας, κατακτητής της Νορβηγίας και της Αγγλίας, έπινε το κρασί του. Να δω αν ήταν από ξύλο, από σίδερο ή ήταν το κρανίο κάποιου φουκαρά αντιπάλου.
Επίσης θα ήθελα να δω το στιλέτο με το οποίο άνθρωποι του βασιλιά Ερρίκου της Αγγλίας δολοφόνησαν τον αρχιεπίσκοπο Θωμά Μπέκετ μέσα στον καθεδρικό ναό του Καντέρμπουρι. Ακόμη, είμαι περίεργος να δω το σπαθί του Ολιβερ Κρόμγουελ με το οποίο κατέσφαξε τους επαναστατημένους Ιρλανδούς και Σκώτους.
Τέλος, θα ‘θελα να δω τα λάφυρα που οι ευρωπαίοι χριστιανοί της Δ’ Σταυροφορίας άρπαξαν από την Κωνσταντινούπολη, η οποία, σύμφωνα με τον Παραρρηγόπουλο, «επί τέσσαρας δε όλας ημέρας και νύκτας (…) εληστεύετο, ηκρωτηριάζετο, εβιάζετο και εχλευάζετο (…) ότε επί τέλους τη 16 Απριλίου έκλειψις σελήνης εμπνεύσασα τρόμον εις τας ευτυχώς δεισιδαίμονας εκείνας ψυχάς επήγαγε την παύσιν της φοβεράς ταύτης τραγωδίας και επέτρεψεν εις τους ηγεμόνας να επιχειρήσωσι (…) την συλλογήν και την διανομήν των λαφύρων» (Ιστορία του Ελληνικού Εθνους, τόμ. 6, σελ. 335).
