«Παναγιώτατε, ευλογείτε
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών μάς αναγκάζουν να σας ξαναγράψουμε και να διαμαρτυρηθούμε έντονα διά την δήθεν παραίτηση του αγαπητού μας π. Γεωργίου Πασσιά, πρωτοσύγκελου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, και διά την αναμενόμενη παραίτηση του τόσο σεβαστού μας Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνα. Και σαν να μη φθάνουν όλα αυτά, εκτίθεται και το πρόσωπό σας όταν οι εφημερίδες γράφουν ότι παίρνετε μεγάλα ποσά από ανθρώπους που δυστυχώς ανήκουν σε παρασυναγωγές και, αντί να αποβλέπουν στην προβολή της Ορθοδοξίας και στη δόξα της, αντίθετα την κατάντησαν σαν ένα παζάρι και επειδή έχουν μερικά χρήματα νομίζουν ότι μπορούν να αγοράζουν ανθρώπους και συνειδήσεις. Ευχόμεθα να πράξετε αυτό που σας επιβάλλει το Χριστιανικό καθήκον, προς δόξαν του τριαδικού μας Θεού, προς ειρήνευση της Εκκλησίας και επαναφορά της τάξης. Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου.
Μετά σεβασμού, φιλούμεν την δεξιά σας».
Πρόκειται για μία από τις δεκάδες και σχεδόν πανομοιότυπες επιστολές που λαμβάνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος από… «αγανακτισμένους» ομογενείς. Του ιδίου τύπου επιστολές κατακλύζουν τα δημοσιογραφικά γραφεία. Οι κινήσεις αυτές δεν είναι τυχαίες αφού τις προηγούμενες ημέρες κυκλοφόρησαν προκηρύξεις σε ναούς της Αμερικής με τις οποίες καλούνταν οι ομογενείς να στηρίξουν τον Αρχιεπίσκοπο και τον π. Γ. Πασσιά. Στις προκηρύξεις αυτές οι ομογενείς είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν για τους αριθμούς κλήσης των φαξ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των ελληνικών εφημερίδων.
Τι συμβαίνει λοιπόν; Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Σπυρίδων βρίσκεται υπό αμφισβήτηση. Ποιοι είναι αυτοί που τον αμφισβητούν; Για ποιους λόγους; Και από την άλλη, δεν έχει καθόλου υποστηρικτές;
Η Αρχιεπισκοπή Αμερικής ανήκει σε εκείνες τις εκκλησίες που κυρίως λόγω της σπουδαιότητας της περιοχής απασχολούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στο οποίο υπάγεται, και βέβαια το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, αφού οι πιστοί είναι ελληνικής καταγωγής. Μια σειρά προβλήματα που ανέκυψαν την τελευταία δεκαετία και τα οποία εντάθηκαν το τελευταίο χρονικό διάστημα δείχνουν, όπως δηλώνεται από όλες τις πλευρές, ότι πρέπει να ληφθούν το συντομότερο δυνατόν αποφάσεις.
Στις γραμμές που ακολουθούν «Το Βήμα» περιγράφει όλη την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην Αμερική, τα ανοιχτά μέτωπα, τις επιθέσεις που δέχεται ο κ. Σπυρίδων και τις αντεπιθέσεις που εξαπολύει, καθώς και τους στόχους που έχουν θέσει όλες οι πλευρές στη μεταβατική, όπως όλα δείχνουν, περίοδο που διανύουμε για την ορθόδοξη κοινότητα των ΗΠΑ.
Οι εφραιμίτες: πρώην μοναχός του Αγίου Ορους, ο Εφραίμ έχει μαζέψει γύρω του μια ομάδα πιστών που πίνουν στην κυριολεξία «νερό στο όνομά του». Οταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης το 1997 επισκέφθηκε την Αριζόνα των Ηνωμένων Πολιτειών, δοκίμασε μια απροσδόκητη έκπληξη. Η μεγαλειώδης υποδοχή που του επεφύλαξε στο μοναστήρι του ο ηγούμενος Εφραίμ φαίνεται ότι περισσότερο σόκαρε τον Οικουμενικό Πατριάρχη παρά τον ευχαρίστησε καθώς οι εκατοντάδες γυναίκες που είχαν συγκεντρωθεί για να τον υποδεχθούν φορούσαν στην κοσμοπολίτικη Αμερική μαντίλες στο κεφάλι. Οπως μαντίλες φορούσαν και όλα τα κορίτσια που είχαν αποφοιτήσει από το δημοτικό σχολείο. Για τον κ. Βαρθολομαίο, που δίνει μάχη κατά του φονταμενταλισμού, το θέαμα ήταν απροσδόκητα δυσάρεστο.
Το πρόβλημα ήταν γνωστό από παλιά. Ο μοναχός Εφραίμ, που είχε σχέσεις με τη Ρωσική σχισματική Εκκλησία της Αμερικής, προκαλούσε και προκαλεί μόνιμο πονοκέφαλο στο Φανάρι. Οταν ο κ. Βαρθολομαίος διαπίστωσε τα όσα συνέβαιναν από κοντά, ζήτησε από τον κ. Σπυρίδωνα την άμεση απομάκρυνση του π. Γεωργίου Πασσιά (ο οποίος φέρεται προερχόμενος από την ομάδα των εφραιμιτών) από τη θέση που κατείχε στην Αρχιεπισκοπή.
Επρεπε να περάσουν δύο χρόνια για να υλοποιηθεί η «προτροπή» του Πατριάρχη από έναν Αρχιεπίσκοπο που οι επιλογές του δεν έχουν καμία σχέση με την τακτική των εφραιμιτών.
Leadership 100: ένα από τα μεγαλόπνοα σχέδια του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου που υλοποιήθηκε από τον π. Αλέξανδρο Καρλούτσο. Πρόκειται για έναν «οργανισμό» στον οποίο συμμετέχει η πλειονότητα των επιφανών ελλήνων ομογενών.
Τσακόπουλος, Σπανός, Τζαχάρης, Κατσιματίδης και Αντριου Αθενς είναι μερικά από τα ονόματα των «leaders» της ομογένειας, εκ διαμέτρου αντιθέτων πολιτικών θέσεων. Κάποιοι, όπως ο Τζον Κατσιματίδης, στηρίζουν τον σημερινό Αρχιεπίσκοπο, η συντριπτική πλειονότητα όμως προτιμά να ενισχύει απευθείας το Φανάρι.
Οι πρώην παλαιοημερολογίτες: ο Τιτουλάριος Μητροπολίτης Τυάνων Παΐσιος και ο βοηθός Επίσκοπος Απαμείας Βικέντιος είναι οι δύο Αρχιερείς που εντάχθηκαν στις τάξεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου μόλις πριν από δύο χρόνια. Ανήκαν στο παλαιό ημερολόγιο και ύστερα από πολλές διαπραγματεύσεις εντάχθηκαν στο κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ζουν στη Νέα Υόρκη, στην Αστόρια. Το Μοναστήρι της Οσίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου κατακλύζουν χιλιάδες πιστοί από όλη την Αμερική. Στήριξαν σε πολύ δύσκολες στιγμές τον Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα. Ενδεχόμενη απομάκρυνση του κ. Σπυρίδωνα δεν θα τους ενοχλούσε ιδιαίτερα, αφού υπάγονται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ωστόσο ένας νέος, μη φιλικός στους ίδιους, Αρχιεπίσκοπος ενδεχομένως να τους δημιουργούσε προβλήματα στο μέλλον.
Οι κληρικοί: όλοι οι κληρικοί, είτε ανήκουν στις τάξεις των αγάμων είτε των εγγάμων, δείχνουν να παρακολουθούν και να έχουν άποψη για τα όσα συμβαίνουν στην Αρχιεπισκοπή. Ωστόσο δύο είναι αυτοί που μπορούν να κινούν τα νήματα.
Father Αλεξ Καρλούτσος: όταν ο κ. Σπυρίδων εξελέγη Αρχιεπίσκοπος, ορισμένοι κακεντρεχείς διερωτήθηκαν: «Τελικά ποιος είναι ο Αρχιεπίσκοπος, ο Father Αλεξ ή ο Σπυρίδωνας;».
Ανεξάρτητα πάντως από τα όσα έλεγαν ή εννοούσαν οι κακεντρεχείς, η σύγκρουση Σπυρίδωνος και Α. Καρλούτσου ήταν σφοδρή. Η προσφορά του π. Καρλούτσου στην ομογένεια είναι μεγάλη. Θεωρείται ο στενότερος φίλος που διαθέτει στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Πατήρ Ρόμπερτ Στεφανόπουλος, πατέρας του Τζορτζ Στεφανόπουλου: ο father Ρόμπερτ ή Χαράλαμπος ήταν προϊστάμενος του Καθεδρικού Ναού της Αγίας Τριάδας. Ο ναός βρίσκεται στην 79η οδό, κοντά στην πολυθρύλητη 5η λεωφόρο της Νέας Υόρκης. Εκεί εκκλησιάζονται πρώην πρίγκιπες και γνωστοί επιχειρηματίες. Οταν ο κ. Σπυρίδων αποφάσισε ότι ο υπεύθυνος κληρικός του ναού πρέπει να είναι Αρχιμανδρίτης, ακολούθησε ιδιαίτερα σφοδρή σύγκρουση.
Οι οργανώσεις: από την ώρα που ο κ. Σπυρίδων εξελέγη Αρχιεπίσκοπος έκαναν την εμφάνισή τους οργανώσεις που από την πρώτη στιγμή είχαν συγκεκριμένους στόχους.
Creek Orthodox American Leaders (Ελληνες Ορθόδοξοι Ηγέτες): πρόκειται για μια ομάδα που έκανε την εμφάνισή της έναν χρόνο μετά την εκλογή του κ. Σπυρίδωνα. Κύριος στόχος τους, η απομάκρυνση του Αρχιεπισκόπου από τον Θρόνο του λόγω της ανεπάρκειάς του, όπως σημειώνεται.
Hellenic American Leaders & Organisations (Ελληνες Αμερικανοί Ηγέτες και Οργανώσεις): δημιουργήθηκε από τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα. Συνεδρίασε μόλις την προηγούμενη εβδομάδα με κύριο στόχο τη διοργάνωση των ειδικών εκδηλώσεων που θα γίνουν στη Νέα Υόρκη με αφορμή την 25η επέτειο κατοχής της Κύπρου, αλλά κυρίως σε αντιστάθμισμά της.
Αθηναγόρας: η προτομή του Πατριάρχη δεσπόζει στην είσοδο της Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Εκεί δείχνει να είναι το σπίτι του. Ο από Κερκύρας Αρχιεπίσκοπος Αμερικής και αργότερα Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας ήταν ο Αρχιερέας που έβαλε τα θεμέλια για τη δημιουργία της πανίσχυρης, ως και σήμερα, Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Είχε πρωτοαφιχθεί στη Νέα Υόρκη σε μια δύσκολη για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία περίοδο, κατάφερε ωστόσο να ενώσει τη διασπασμένη ομογένεια.
Η Μικρασιατική Καταστροφή και τα αλλεπάλληλα δημοψηφίσματα για το πολιτειακό ζήτημα που διεξάγονταν στην Ελλάδα είχαν διχάσει και τους Ελληνες της Αμερικής· είχαν φθάσει μάλιστα στο σημείο να εκκλησιάζονται σε διαφορετικούς ναούς, χωρισμένους σε δύο κατηγορίες, τους βενιζελικούς και τους βασιλικούς.
Ο Αθηναγόρας ήταν ο Αρχιερέας που έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της ομογένειας και της καθιέρωσής της χρόνια αργότερα σε ένα από τα ισχυρότερα λόμπι των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι σχέσεις του με τους αμερικανούς πολιτικούς ήταν ο μεγάλος «άσος στο μανίκι του» όταν έβαλε υποψηφιότητα για τον Πατριαρχικό Θρόνο. Μάλιστα, όταν εξελέγη Πατριάρχης, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη με το αεροσκάφος του τότε αμερικανού προέδρου Χάρι Τρούμαν.
Ιάκωβος: από την πρώτη στιγμή της εκλογής του έδειξε το πόσο διορατικός ήταν. Εγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο όταν το αμερικανικό περιοδικό «Λάιφ» δημοσίευσε στο εξώφυλλό του τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ να ηγείται ενός τεράστιου πλήθους. Δίπλα στον μεγάλο ηγέτη των μαύρων της Αμερικής που δολοφονήθηκε βρισκόταν ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος.
Η εκλογή του στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο προήλθε κατόπιν προσωπικής επιλογής του τότε Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, ο οποίος δεν άκουσε τους φαναριώτες μητροπολίτες που υποστήριζαν ότι o πλέον κατάλληλος για τη θέση αυτή είναι ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων, πνευματικός πατέρας του σημερινού Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
Για πολλούς ο Ιάκωβος είχε την πολιτική στο αίμα του. Μεγάλου βεληνεκούς Αρχιεπίσκοπος, όπως σημειώνουν, αλλά κυρίως πολιτικός. Εφθασε να διαβάσει την καθιερωμένη προσευχή όταν ο Τζορτζ Μπους ορκίστηκε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Υπήρξε προσωπικός φίλος πολλών αμερικανών προέδρων και τακτικός επισκέπτης του Λευκού Οίκου.
Ως Αρχιερέας προσπάθησε να δώσει ώθηση στην Αρχιεπισκοπή και έφθασε να δημιουργήσει ορθόδοξους ναούς και φιλόπτωχα ταμεία σε κάθε γωνιά της αμερικανικής γης. Σήμερα, στα 85 του χρόνια, ο κ. Ιάκωβος χαρακτηρίζει φληναφήματα όσα απαξιωτικά ακούστηκαν και γράφτηκαν στον ελληνικό Τύπο που συνέκλιναν στον πασίγνωστο χαρακτηρισμό «ΣΙΑ-κωβος».
Τα τελευταία χρόνια της θητείας του οι σχέσεις του με το Φανάρι, διαρκώς επιδεινούμενες, έφθασαν στο χειρότερο δυνατό σημείο. Προσπάθησε να εκλεγεί Οικουμενικός Πατριάρχης αλλά δεν τα κατάφερε. Πολύ αργότερα, τον Αύγουστο του 1995 και έπειτα από πολλές διεργασίες παρασκηνίων, υπέβαλε την παραίτησή του.
Οι υποστηρικτές του σημερινού Αρχιεπισκόπου τον κατηγορούν ότι είναι ένας από τους ανθρώπους που στηρίζουν τις επιθέσεις οι οποίες εξαπολύονται κατά του κ. Σπυρίδωνα.
Επί των ημερών του αναγνωρίστηκε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής ως μείζων θρησκεία από το αμερικανικό κράτος.
Σπυρίδων: όταν το 1996 ο τότε ορθόδοξος Μητροπολίτης Ιταλίας εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αμερικής, οι υποστηρικτές του δήλωναν ότι είχε τρία μεγάλα πλεονεκτήματα έναντι των άλλων υποψηφίων ιεραρχών: πρώτον, ήταν Ελληνοαμερικανός, δεύτερον ήταν απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και, τρίτον, ήταν απόλυτα πιστός στον Οικουμενικό Θρόνο.
Από τότε πέρασαν μόλις τρία χρόνια και ο φέρελπις Αρχιεπίσκοπος διανύει τις δυσκολότερες στιγμές της Αρχιερατείας του. Τα σενάρια περί αποπομπής του αποτελούν ένα από τα κύρια θέματα συζητήσεων των ορθοδόξων αλλά ακόμη και του αμερικανικού Τύπου.
Ολοι προσπαθούν να κατανοήσουν ποιες καταστάσεις αλλά και ποιοι λανθασμένοι χειρισμοί έφεραν τον κ. Σπυρίδωνα στη σημερινή δυσχερή θέση. Πολλοί λένε ότι δεν ταιριάζει με τη θέση του ο αυθόρμητος και λαϊκός χαρακτήρας του. Ανεξαρτήτως του χαρακτήρα του, πάντως, ο κ. Σπυρίδων μέσα στα τρία χρόνια στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο κατάφερε να δημιουργήσει προβλήματα στη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης επιβάλλοντας την απομάκρυνση καθηγητών γνωστών στην παγκόσμια ορθόδοξη κοινότητα. Δεν άκουσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο που του ζητούσε την άμεση απομάκρυνση του Γεωργίου Πασσιά, μέχρι πρότινος Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της Αρχιεπισκοπής. Συγκρούστηκε με τους πέντε μητροπολίτες της Αμερικής οι οποίοι έφθασαν να ζητήσουν την παραίτησή του. Και, τέλος, έφθασε στο σημείο να συγκρουστεί με τον πλέον στενό φίλο του Πατριάρχη στην Αμερική, τον πατέρα Αλέξανδρο Καρλούτσο.
Η δύναμη: η πρώτη ελληνική ορθόδοξη κοινότητα δημιουργήθηκε στη Νέα Ορλεάνη το 1865. Σήμερα, 134 χρόνια μετά, στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν 535 ενορίες, 250 τμήματα νέων (από 18 ως 35 ετών), 450 τμήματα εφήβων, 100 τμήματα για παιδιά ηλικίας 8 ως 12 χρόνων και 50 τμήματα για νήπια ηλικίας 6 ως 8 ετών. Στη «δύναμή» της η Αρχιεπισκοπή Αμερικής έχει ακόμη κολέγια και σχολεία καθώς και τη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης.
