Μπορεί να είχε αργήσει, αλλά η συζήτηση τελικά ξεκίνησε… Τι σημαίνει «μη κρατικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα»; Τι ορίζει το ελληνικό Σύνταγμα; Τι αποτέλεσμα θα έχει αυτό στις τσέπες των Ελλήνων; Πώς θα ενταχθούμε τελικά στον περίφημο Ενιαίο Χάρτη Ανώτατης Εκπαίδευσης που διαμορφώνεται στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης; Κύκλοι του υπουργείου Παιδείας σημείωναν χθες ότι η Διακήρυξη της Πράγας που επιβεβαιώθηκε στην Μπολόνια και στο Βερολίνο δεν αναφέρεται καν στο τρόπο λειτουργίας των πανεπιστημίων για να ορίσει αν αυτά θα είναι ιδιωτικά ή μη ιδιωτικά. «Στην υπόλοιπη Ευρώπη αυτός ο προβληματισμός έχει απαντηθεί. Κανένας δεν ασχολείται πια με τέτοια ζητήματα» έλεγε μιλώντας στο «Βήμα» πολιτικός και πανεπιστημιακός που ασχολείται με το θέμα επί σειρά ετών. «Τους ενδιαφέρει μόνο πώς θα λειτουργούν τα πανεπιστήμια στο εσωτερικό τους. Πώς διαμορφώνονται τα προγράμματα σπουδών τους. Πώς τα πανεπιστήμια θα έχουν επαρκείς πόρους για να λειτουργήσουν και πώς θα δίνουν πτυχία που θα οδηγούν σε μια επαγγελματική εξασφάλιση χωρίς άλλες επιστήμες να υποτιμώνται και άλλες να ενισχύονται. Πώς η ακαδημαϊκή ταυτότητα των πανεπιστημίων δεν θα πνιγεί από την αναγκαστική σχέση τους με την αγορά και την κοινωνία γύρω τους…». Προβληματισμοί που μοιάζουν μακρινοί για τη χώρα μας.
Συμμετέχοντας στην κουβέντα που ξεκίνησε τις προηγούμενες ημέρες με αφορμή την επαναφορά από τον κ. Γ. Παπανδρέου των θέσεών του περί ίδρυσης μη ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, οι εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας δηλώνουν ότι η μόνη λύση στο πρόβλημα των AEI είναι να ενισχυθούν οικονομικά από την πολιτεία. Οπως τονίζουν βέβαια συνταγματολόγοι αναφερόμενοι στο θέμα, οι προϋποθέσεις για την ίδρυση ενός μοντέλου μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων είναι να μην ιδρυθούν αυτά από ιδιώτες αλλά από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και να μην έχουν δίδακτρα τουλάχιστον στον πρώτο κύκλο σπουδών τους. Στην Ελλάδα όμως, όπου δεν έχει θεσπιστεί αποδεκτό σύστημα αξιολόγησης των AEI και TEI, ποιος θα ελέγχει την ποιότητα αντίστοιχων ιδρυμάτων;
Εκ μέρους του υπουργείου Παιδείας, ο υφυπουργός του κ. N. Γκεσούλης τονίζει ότι: «Οι σοσιαλιστικές κυβερνήσεις οφείλουν να εξασφαλίζουν δωρεάν πρόσβαση στην εκπαίδευση στον κάθε πολίτη, ανεξάρτητα από την οικονομική του δυνατότητα, την κοινωνική του προέλευση και την ηλικία του. Τη θέση αυτή, της δωρεάν εκπαίδευσης, το ΠαΣοΚ την υπερασπίστηκε και τη διασφάλισε ως τώρα μέσω των δημόσιων πανεπιστημίων και γενικά με τη δημόσια εκπαίδευση. Αν αυτή τη δωρεάν πρόσβαση στο εκπαιδευτικό αγαθό την εξασφαλίζουμε και με άλλους τρόπους και αν αυτοί οι τρόποι δίνουν και άλλα πλεονεκτήματα, όπως ακόμη καλύτερη ποιότητα και περισσότερες επιλογές, νομίζω όχι μόνο αξίζει, αλλά επιβάλλεται να τη δούμε χωρίς προκαταλήψεις και αγκυλώσεις».
Από την πλευρά των πανεπιστημιακών, ο πρύτανης του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κ. A. Ανδρεόπουλος δηλώνει χαρακτηριστικά: «Αιφνιδιαστήκαμε ακούγοντας αυτή την πρόταση. Τα πανεπιστήμιά μας δεν απειλούνται από τη σύγκρισή τους με άλλα ιδρύματα του εξωτερικού αλλά από την υποχρηματοδότησή τους. Πάντα το επίπεδό τους ήταν υψηλό. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η στήριξη των δημόσιων πανεπιστημίων. H ανώτατη εκπαίδευση δεν μπορεί να γίνει εμπόρευμα».
Από την πλευρά του ο πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου κ. A. Καραμάνος δηλώνει μιλώντας στο «Βήμα»: «Εχει αλλάξει ριζικά η πολιτική του κυβερνώντος κόμματος στο θέμα της λειτουργίας των πανεπιστημίων. Ο κ. Γ. Παπανδρέου βέβαια είναι συνεπής στις απόψεις του και αυτό είναι προς τιμήν του. Το Σύνταγμα πράγματι επιτρέπει την ίδρυση πανεπιστημίων από δήμους, νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις κτλ. Το ερώτημα όμως είναι πώς οι Δήμοι με τη σημερινή οικονομική τους δυνατότητα θα αναλάβουν τέτοιες ασύλληπτου κόστους επενδύσεις. Το πανεπιστήμιο έχει μια συγκεκριμένη δομή. Είναι χώρος έρευνας και παραγωγής γνώσης. Δεν αρκεί να φανταζόμαστε ότι θα φτιάξουμε μια αιθουσούλα και εκεί μέσα θα χωρέσουν όλες οι καλές προθέσεις…».
Αντίθετη άποψη εκφράζει ο πρύτανης του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου κ. Μιχ. Καραμπατζός. Οπως τονίζει: «Κατά τη γνώμη μου το ερώτημα έχει ξεπεραστεί ήδη από τις εξελίξεις. Το 2010 όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα πρέπει να λειτουργούν σε έναν ενιαίο χώρο με κοινούς κανόνες και προγράμματα. Σύντομα οι δομές της ανώτατης εκπαίδευσης, τα συστήματα αξιολόγησης και πιστοποίησης των ιδρυμάτων τους θα εναρμονιστούν. Θα υποχρεωθούμε εκ των πραγμάτων να τα δούμε όλα αυτά και να τα εφαρμόσουμε. Και δεν μιλάμε για σενάρια που αποτελούν το μακρινό μέλλον αλλά το άμεσο αύριο».
Την ίδια στιγμή όμως και ενώ η συζήτηση συνεχίζεται στο εσωτερικό της χώρας μας για τον τρόπο λειτουργίας των πανεπιστημίων, στις καλένδες παραπέμπεται το θέμα της αξιολόγησης των ιδρυμάτων των ανώτατης εκπαίδευσης. Υπουργείο Παιδείας και πανεπιστημιακοί δεν συμφώνησαν εγκαίρως στο περιεχόμενό του, με αποτέλεσμα το νομοσχέδιο να κατατίθεται στη Βουλή χωρίς όμως να αναμένεται να ψηφιστεί πριν από τις εκλογές του Μαρτίου.
Τα συν και τα πλην των AEI Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών
Τι λέει ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γ. Μπαμπινιώτης για τα «συν» και τα «πλην» των ελληνικών πανεπιστημίων απαντώντας σε σχετική ερώτηση του «Βήματος».
«Στις αδύνατες πλευρές των ελληνικών πανεπιστημίων, στα πλην, πρέπει κυρίως να θεωρηθούν τα εξής:
* H διαρκής υποχρηματοδότηση των πανεπιστημίων σε σχέση με τις ανάγκες τους σε υλικοτεχνική υποδομή και σε αριθμό εκπαιδευομένων φοιτητών.
* H περιορισμένη αυτοτέλεια των πανεπιστημίων, θεσμική, οικονομική, αναπτυξιακή.
* Οι μεγάλοι αριθμοί εισαγομένων φοιτητών, οι οποίοι αποτελούν αποφάσεις τής εκάστοτε κυβέρνησης ερήμην των πανεπιστημίων, που δεν έχουν καμία συμμετοχή σε αυτές, ούτε ως προς την επιλογή των φοιτητών τους ούτε ως προς τους αριθμούς των νέων που μπορούν να εκπαιδεύσουν.
* H θεσμοποίηση του ενός συγγράμματος στις προπτυχιακές σπουδές.
* H καταχρηστική εκμετάλλευση της εννοίας του ασύλου από εξωπανεπιστημιακά κυρίως άτομα.
* H περιορισμένη δυνατότητα των πανεπιστημίων για επιστημονική ανάπτυξη (δημιουργία νέων τμημάτων, διεύρυνση διδακτικού προσωπικού κτλ.).
Στις θετικές πλευρές, στα συν, των ελληνικών πανεπιστημίων, πρέπει να πιστωθούν τα εξής:
* H ύπαρξη ισχυρού επιστημονικού δυναμικού, το οποίο αξιολογείται πολλαπλώς.
* H αφιέρωση μεγάλου χρόνου των πανεπιστημιακών στη διδασκαλία των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών.
* H ανάπτυξη της έρευνας στα πανεπιστήμια, ιδίως με τις οικονομικές δυνατότητες που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και η διεθνής παρουσία και δράση των ελλήνων πανεπιστημιακών ερευνητών.
* H ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου που συντελείται στην ανώτατη παιδεία, με αποτέλεσμα να διαπρέπουν οι πτυχιούχοι των ελληνικών πανεπιστημίων σε μεταπτυχιακές σπουδές και σε έρευνα στο εξωτερικό.
* H ύπαρξη επιλεγμένου (με απαιτητικές γενικές εξετάσεις) φοιτητικού δυναμικού στα ελληνικά πανεπιστήμια.
* H λειτουργία των ελληνικών πανεπιστημίων ως δημοσίων πανεπιστημίων που αίρει ενδεχόμενες οικονομικές ή άλλες εξαρτήσεις των πανεπιστημίων και των πανεπιστημιακών».
Ο κ. Μπαμπινιώτης καταλήγει: «Γενικά, τα ελληνικά πανεπιστήμια με τον «πατριωτισμό» των πανεπιστημιακών, παρά τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες, επιτελούν σημαντικό εκπαιδευτικό έργο, που έχει εξασφαλίσει ένα διεθνές κύρος στις πανεπιστημιακές σπουδές, στα πτυχία και στους τίτλους που προσφέρουν».
