Απρόσκλητος επισκέπτης χτυπάει την πόρτα μας. Ή μάλλον δεν μπαίνει καν στον κόπο να χτυπήσει, γλιστράει από τη χαραμάδα. Ονομάζεται ψηφιακή τηλεόραση και θα κάνει τη ζωή μας αγνώριστη. Δεν πρόκειται απλώς για μια βελτιωμένη συσκευή με κάποιες καινοτομίες ή ακόμη και αμφίβολης αξίας δυνατότητες της νέας τεχνολογίας· πρόκειται για μια ανεπανάληπτη επιστημονική εφαρμογή για το ευρύ κοινό. Αναγγέλλει και από εδώ και πέρα θα χαρακτηρίζει τη νέα εποχή, που έχει ήδη ανατείλει και που προτού καλά καλά το αντιληφθούμε θα φωτίζει τον κόσμο γύρω μας.
Ο κυρίαρχος είναι πολυμήχανος. Καταναλωτισμός και παγκοσμιοποίηση συγκροτούν το ιδεώδες πεδίο για τη διείσδυση και την ανάπτυξη. Αν για τη διάδοση του φαξ απαιτήθηκαν είκοσι χρόνια, για την κινητή τηλεφωνία δέκα, για τον Παγκόσμιο Ιστό του Διαδικτύου (Internet) πέντε, θα ήταν σφάλμα να υποθέσει κανείς ότι θα παρέλθουν δυόμισι χρόνια προτού η ψηφιακή τηλεόραση αξιώσει περίοπτη θέση στα νοικοκυριά. Εχουμε να κάνουμε με δίκτυο και η εμπειρία έχει διδάξει την ανάγκη της διάχυσης, που μειώνει πολλαπλασιαστικά το αρχικό κόστος της μιας συσκευής με μηδενική αξία: π.χ., η πρώτη συσκευή φαξ περί το 1965 απορρόφησε εκατομμύρια δολάρια και όλη τη δυνατή ευρηματικότητα, αλλά είχε μηδενική αξία αφού δεν υπήρχε δεύτερη συσκευή για να επικοινωνήσουν. Με τη δεύτερη συσκευή ενεργοποιήθηκε αυτόματα ο συγγενής μηχανισμός των δικτύων που πολλαπλασιάζει την αξία με κάθε νέα συσκευή και εκμηδενίζει το κόστος εκτός από τον άμεσα ενδιαφερόμενο, οιονεί πωλητής καθίσταται κάθε νέο μέλος του δικτύου, γιατί έτσι αποκτά αξία η δική του συμμετοχή· μέχρις ότου αισθανθεί ξένος όποιος δεν είναι μέλος του δικτύου.
Στους νόμους των δικτύων υπακούει και η διάδοση της ψηφιακής τηλεόρασης. Γιατί η ψηφιακή τηλεόραση είναι δίκτυο και μάλιστα το ευρύτερο, πολυπληθέστερο και δυναμικότερο όλων όσα γνωρίζαμε ως σήμερα. Με την ψηφιακή τηλεόραση ο καθένας μας βλέπει τις ειδήσεις συνολικά ή επιλεκτικά. Οι ειδήσεις αποστέλλονται στη συσκευή μας με συνεχή ανανέωση και αποθηκεύονται εκεί για να προβληθούν όποτε το ζητήσουμε. Στις ενημερωτικές εκπομπές μπορούμε να φέρνουμε εμείς σε πρώτο πλάνο το «παράθυρο» που μας ενδιαφέρει περισσότερο. Αλλά και από το υπόλοιπο πρόγραμμα επιλέγει κανείς τι θα παρακολουθήσει, σε ποια εκδοχή και πότε, ανεξάρτητα από την ώρα που ήταν προγραμματισμένο. Οι προτιμήσεις μας περιμένουν στην οθόνη όποτε μας βολεύει. Σε μετάδοση συναυλιών μπορούμε να απομονώσουμε συγκεκριμένα όργανα για να ακούσουμε καλύτερα αυτό που μας ελκύει ή να παίξουμε εμείς το όργανο της επιλογής μας συνοδεύοντας την ορχήστρα. Μαζί με την εικόνα και τον ήχο παρέχονται κατά βούληση συμπληρωματικές πληροφορίες, όπως πολύγλωσσος υποτιτλισμός.
Τα παραπάνω είναι μια πρώτη γεύση της ψηφιακής τηλεόρασης. Ο Μπάρνεϊ είναι ένας παιδικός κούκλος που συνδέεται με τη συσκευή για να μιλάει και να κινείται ανάλογα με το σενάριο της εκπομπής του, χωρίς βέβαια να δεσμεύει την οθόνη, που ταυτοχρόνως έχει επιλεγεί από τον τηλεθεατή για κάποιο άλλο πρόγραμμα. Η σύνδεσή του με την ψηφιακή τηλεόραση του παρέχει λεξιλόγιο 14.000 λέξεων και πλήθος κινήσεων που προκύπτουν από το κάθε σενάριο. Ο Μπάρνεϊ ήδη κάνει θραύση στις ΗΠΑ, αποφέροντας τεράστια κέρδη στη Microsoft. Και είναι μόνον η αρχή. Οι δυνατότητες είναι άπειρες και, για να χαριτολογήσουμε, η ψηφιακή τηλεόραση στο τέλος θα κλείνει τα φώτα και θα εύχεται «καληνύχτα».
Τίποτε από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατόν και εν τέλει τίποτε από όλα αυτά δεν ακούγεται εδώ που τα λέμε ιδιαίτερα εντυπωσιακό, τόσο που να υπόσχεται μια επανάσταση ικανή να αλλάξει τη ζωή μας, αν δεν υπήρχε το Διαδίκτυο, ο Παγκόσμιος Ιστός, το Internet. Το κλειδί εδώ είναι η αμφίδρομη επικοινωνία, περιβάλλον στο οποίο η ψηφιακή τηλεόραση δραπετεύει από τη σφαίρα του «έξυπνου βίντεο» και διεκδικεί ανεπανάληπτες επικοινωνιακές δυνατότητες: άπειρη ποσότητα πληροφοριών σε συνεχή ροή και σε όλες τις νοητές εκφραστικές μορφές που παρέχει η τεχνολογία των πολυμέσων (γραφή, ήχος, εικόνα, φωτογραφία, κινηματογράφος, βίντεο κτλ.) και κυρίως αλληλενεργός επικοινωνία. Προϋπόθεση η ύπαρξη μιας τηλεφωνικής γραμμής, στόχος στον ορίζοντα η κοινωνική συμμετοχικότητα (π.χ. με τη διεξαγωγή δημοσκοπήσεων που θα εμπλουτίζουν το περιεχόμενο το ίδιο άμεσα όσο και δημοκρατικά).
Ας μη βιαστεί κανείς να συμπεράνει ότι έχουμε να κάνουμε με αποκυήματα της φαντασίας κάποιων τεχνοκρατών. Είναι λύσεις που λειτουργούν ήδη σε πολλά νοικοκυριά σε αρκετές χώρες. Εχουν διεξαχθεί και έρευνες με αξιοσημείωτα συμπεράσματα από τη χρήση της ψηφιακής τηλεόρασης. Εχει καταγραφεί από το BBC, λόγου χάρη, η ανασφάλεια που νιώθει ο μέσος Ευρωπαίος για την ύπαρξη τηλεφωνικής σύνδεσης στην τηλεόρασή του, φοβούμενος ότι σε ανύποπτο χρόνο η ίδια η συσκευή θα αρχίσει να καλεί τηλέφωνα εν αγνοία του φορτώνοντας τον λογαριασμό του ή ότι θα στέλνει σε κάποιο κέντρο με «ανοιχτή συνομιλία» τους πιο προσωπικούς διαλόγους του! Μάλιστα πολλοί από τους χρήστες έβγαζαν, καλού κακού, το καλώδιο τηλεφωνικής σύνδεσης της προηγμένης συσκευής τους κάθε βράδυ για να το επανατοποθετήσουν το πρωί! Σε άλλη πειραματική έρευνα σε αντιπροσωπευτικό χωριό της Βορειοδυτικής Αγγλίας, η τηλεόραση της Granada μοίρασε μερικούς από όλους τους πιθανούς τύπους τηλεοράσεων στους κατοίκους, μαζί με τη δυνατότητα να παράγουν το δικό τους πρόγραμμα. Οι κάτοικοι ενδιαφέρθηκαν έντονα για τα προγράμματα που παρήγαν οι συχωριανοί τους, εξαντλώντας μάλιστα όλα τα μέσα για τη διακρίβωση των πληροφοριών στο πρόγραμμα του γείτονα, ενώ η συντριπτική πλειονότητα αδιαφόρησε παντελώς για τις μεγάλες οθόνες, την εικόνα και τον ήχο άριστης ποιότητας που προσέφεραν κάποιες από τις νέες συσκευές. Στο πιο πρόσφατο συμπόσιο που διοργάνωσε για το θέμα της ψηφιακής τηλεόρασης στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ το Βρετανικό Ιδρυμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών τα δείγματα των ερευνών είχαν αποφορτισθεί από τον τοπικό χαρακτήρα εξαιτίας της δύναμης του Μέσου.
Εξίσου μεγαλόπνοους στόχους είχε και το καθαυτό Διαδίκτυο, αλλά η αποδοχή του, ακόμη και στους κόλπους της μορφωμένης μεσαίας τάξης, προσέκρουε σε παράγοντες όπως η επίφαση επιστημονικότητας, που γεννούσε φόβους σχετικά με την ευκολία χρήσης, καθώς και στο οικονομικό κόστος πρόσβασης, απομακρύνοντας το Μέσο από τον κόσμο. Επίσης, η συνεχής τροφοδοσία με πληροφορίες αλλά και οι ακατάπαυτες τεχνολογικές αλλαγές που συντελούνται, σχεδόν σε καθημερινή βάση, προκαλούν σύγχυση σε δυνητικούς και πραγματικούς χρήστες.
Είναι προφανής η τεράστια σημασία της σχέσης του χρόνου και του χρονισμού της κοινωνίας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μέσω του σταθερού προγράμματος της τηλεόρασης ή της περιοδικής και με αυστηρή συνέπεια έκδοσης των εντύπων. Σε μια κοινωνία όμως που αλλάζει και εκσυγχρονίζεται, που απαιτεί ευέλικτες σχέσεις απ’ όλους και με όλους και τις απαιτεί «τώρα!» , ο χρονισμός που προσφέρουν τα ΜΜΕ έχει καταστεί ζημιογόνος στα ίδια αλλά και στην ίδια την κοινωνία. Η αλλαγή πρωτοφάνηκε στα δελτία ειδήσεων: νωπό στη μνήμη όλων από την εποχή της μονοκρατορίας της κρατικής τηλεόρασης είναι το ρολόι που εμφανιζόταν πριν από τις ειδήσεις των εννέα. Ολοι περιμέναμε, ρυθμίζοντας και τα δικά μας ρολόγια με βάση το ρολόι της ΕΡΤ, να πάει η ώρα «εννέα ακριβώς» για να δούμε τις ειδήσεις. Μπορεί η ΕΡΤ πότε πότε να αδυνατούσε να ξεκινήσει τις ειδήσεις της ακριβώς στις εννέα, αλλά η «ακρίβεια» του ρολογιού της στο μυαλό όλων μας ήταν ασυνείδητα ένα εχέγγυο για την «ακρίβεια» των ειδήσεων που θα μετέδιδε.
Με την εμφάνιση των ιδιωτικών καναλιών, όπου οι απαντήσεις στις ανάγκες των πολιτών ισοδυναμούν με κέρδη, παρατηρούμε τη συνεχή μεταβολή της ώρας των ειδήσεων. Η σταθερότητα της εμφάνισής τους παύει να επηρεάζει πλέον ένα κοινό που ονειρεύεται για τους άλλους όλο και λιγότερο και αρκείται στο να λαμβάνει δόσεις εντυπωσιασμού αφού έχει χαλαρώσει αρκετά επιστρέφοντας από την εργασία του. Με την ψηφιακή τηλεόραση ο καθένας μας θα βλέπει τις ειδήσεις αλλά και όλο το πρόγραμμα που θέλει την ώρα που μπορεί. Αυτό βέβαια ίσως σημαίνει ότι στα αρχικά στάδια της υλοποίησης της ψηφιακής τηλεόρασης ο γλυκός αντίλαλος που ακούμε σε μια γειτονιά όπου κάθε σπίτι παρακολουθεί έναν τελικό οποιουδήποτε κυπέλλου θα αρχίσει να ηχεί παράφωνος. Από παρόμοιους φόβους διακατέχονται πολλοί διανοούμενοι οι οποίοι μέσα στην αγχωτική και ανεξέλεγκτη αναμονή για την εποχή που έρχεται ξεχνούν και αυτήν ακόμη την πίστη τους στη νομοτελειακή αρμονία.
Η ψηφιακή τηλεόραση έρχεται σαν ολοκληρωμένη λύση. Λύση με δύο προίκες: τη συμβατική τηλεόραση και την ψηφιακή τεχνολογία του Διαδικτύου. Η πρώτη θα της εξασφαλίσει την ομαλή μετάβαση στη νέα εποχή. Θα μας διορθώσει το ρολόι, όπως παλαιότερα έκανε στις εννέα η ΕΡΤ με τις ειδήσεις, αλλά αυτή τη φορά με μεγαλύτερη ακρίβεια και αξιοπιστία. Η δεύτερη προίκα, το Διαδίκτυο, θα της προσδώσει την ανεπανάληπτη ώθηση της επικοινωνιακής έκρηξης που συγκλονίζει την εποχή μας. Χάρη στο Διαδίκτυο δεν θα μας διορθώσει απλώς το ρολόι, αλλά και θα μας αλλάξει την όλη αντίληψη του 24ώρου, μετατρέποντας σε παραγωγική όποια ώρα ήταν ως τώρα «ώρα νεκρή» ή χαμένη θα σπάσει για τον επόμενο αιώνα τις τελευταίες αλυσίδες του 24ώρου, βάζοντας τελεία στη διαδικασία που ξεκίνησε τον προηγούμενο αιώνα ο ηλεκτρικός λαμπτήρας. Η επανάσταση αρχίζει. Τηλεθεατές όλου του κόσμου δικτυωθείτε!
