Οχι εδώ. Εχει αχινούς!
Σήμερα όμως, που τα πράγματα άλλαξαν καλό θα είναι να έχουμε υπόψη μας κάποια χαρακτηριστικά της «καθαρής» παραλίας. Σαφέστατα στις ακτές με τις «μπλε σημαίες» της Ευρωπαϊκής Ενωσης μπορείτε να βουτήξτε άφοβα. Από την άλλη, έχοντας υπόψη την τεράστια «ακτογραμμή» της χώρας μας, καλό θα είναι να ξεχωρίζουμε από μόνοι μας την ακτή που θα κολυμπήσουμε. Κάποιες απλές παρατηρήσεις θα μας βοηθήσουν. Για παράδειγμα οι αχινοί, είναι ένας σχετικός δείκτης καθαρών νερών. Φορέστε τα βατραχοπέδιλα για να μην σας τσιμπήσουν και κάντε το μπάνιο σας.
Μερικοί μόλις μπουν στη θάλασσα και πατήσουν «φύκια» αρχίζουν τις φωνές.
Φοβάμαι, είναι βρώμικα γεμάτα φύκια!
Κατ’ αρχήν οι μακρόστενες πράσινες λουρίδες που λέμε φύκια δεν ανήκουν σε αυτή την κατώτερη ομάδα φυτών. Είναι ανώτερα φυτά (τα λέμε αγγειόσπερμα) με λουλούδια και καρπούς! που συνήθως έχουν το επιστημονικό όνομα Ποσειδωνία. Επειδή είναι ανώτερα φυτά έχουν ρίζες, κάτι που απουσιάζει στα πραγματικά φύκια που άλλωστε θα το δούμε παρακάτω δεν τις χρειάζονται. Οι Ποσειδωνίες, λοιπόν, επειδή έχουν ρίζες μπορούν να διαβιούν στους αμμώδεις παραλίες στις οποίες δημιουργούν τα λεγόμενα «λιβάδια της Ποσειδωνίας». Η παρουσία τους δεν σημαίνει, επομένως ρύπανση. Αντιθέτως λειτουργούν αναζωογονητικά μια και εμπλουτίζουν τα νερά της παραλίας με οξυγόνο ως πραγματικοί «πνεύμονες πρασίνου».
Τα πραγματικά φύκια και γενικότερα οι φυτικοί οργανισμοί που ζουν μέσα στο νερό δεν χρειάζονται τις ρίζες πέρα από την ανάγκη της στήριξης. Μια και οι ρίζες προσφέρουν εκτός από τη στήριξη στο φυτό που ζει στη χέρσο τη δυνατότητα να πάρει το απαραίτητο νερό και τις ανόργανες ενώσεις της θρέψης είναι άχρηστες για κάποιο όπως τα φύκια που ζουν μέσα στο νερό. Για αυτό επομένως τα πραγματικά φύκια απλώς κολλάνε κάπου. Πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζονται ένα «σκληρό υπόστρωμα» για να στηριχθούν. Αρα στις ακτές που ο βυθός έχει άμμο βρίσκουμε ποσειδωνίες ενώ όπου υπάρχουν βότσαλα και βράχοι τα πραγματικά φύκια.
Το καταπράσινο μαρούλι της θάλασσας είναι από τα συνηθέστερα φύκια των ακτών μας. Το οποίο, όμως, όταν έχει υπεραυξηθεί είναι δείκτης υπερτροφισμού και ρύπανσης. Οταν το βλέπετε να κυριαρχεί αποφύγετε αυτή την παραλία. Το ίδιο πρέπει να κάνετε και στην περίπτωση που τα νερά είναι πράσινα και όχι ανοιχτά μπλε. Το πράσινο χρώμα προέρχεται από τη χλωροφύλλη που περιέχουν τα μικροσκοπικά συχνά μονοκύτταρα φύκια του πλαγκτού. Των οποίων η υπεραύξηση συνήθως παρατηρείται σε κλειστούς κόλπους και οφείλεται κατά κύριο λόγο στις φερτές ύλες κυρίως λιπάσματα που καταφθάνουν από τις γεωργικές καλλιέργειες που υπάρχουν στη λεγόμενη λεκάνη απορροής.
Από την άλλη, αν δείτε το φαιοφύκος Padina pavomia με την κυματιστή του καφέ μορφή κολυμπήστε άφοβα. Οταν μια ακτή ρυπανθεί η Padina εξαφανίζεται. Οπως έχω διαπιστώσει εμπειρικά το μικρό σχετικά φύκος που όταν το βλέπω πάντα η παραλία είναι καθαρή (χωρίς η απουσία του να σημαίνει ότι η ακτή είναι ακάθαρτη!) είναι το Acetabulania medeterranea. Εχει ένα λεπτό και μικρό «στέλεχος», συνήθως μικρότερο από οκτώ εκατοστά πάνω στο οποίο υπάρχει ένα στρογγυλό «καπελάκι» διαμέτρου ενός περίπου εκατοστού. Στις πρώτες φάσεις της ανάπτυξης του μάλιστα όλο το φύκος είναι ένα μόνον κύτταρο. Από τα μεγαλύτερα κύτταρα που έχουν παρατηρηθεί στον κόσμο! Από την άλλη πρέπει να σας προειδοποιήσω: Από έξω είναι δύσκολα να το δείτε!
Κλείνοντας τις οδηγίες θα σας τονίσω το γεγονός ότι όσο καθαρότερο είναι ένα θαλάσσιο περιβάλον τόσο μεγαλύτερη ποικιλομορφία έχει τις μορφές ζωής που απαντούν σε αυτό. Μια ακτή στην οποία βλέπετε διάφορα είδη ψαριών, κοχυλιών, φυκιών, θαλασσίων ανεμώνων είναι σαφέστατα καθαρότερη από μια άλλη που έχει ελάχιστα είδη. Η ρύπανση είναι γνωστό ότι ενώ εμποδίζει την ανάπτυξη των περισσότερων οργανισμών ελάχιστους τους ευνοεί οπότε καρακυριεύουν την ακτή. Κάτι τέτοιο συχνά γίνεται (θυμηθείτε την αρχή!) με το μαρούλι της θάλασσας!
Ο κ. Ν. Μάργαρης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αιγαίου.
