«Μα, κύριε πρύτανη, ο νόμος είσαστε εσείς!». Αυτή είναι για πολλούς καθηγητές AEI η ιστορία των ελληνικών πανεπιστημίων σε επτά λέξεις. Τις χρησιμοποίησε καθηγητής που ήθελε να εκδηλώσει σε όλους τους τόνους την υποταγή του στην «πρυτανική αρχή» και τις αναπαράγουν καθημερινά πολλοί συνάδελφοί του σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας. Δεν είναι να απορεί κανείς που μόνο ένα πανεπιστήμιο (το Εθνικό και Καποδιστριακό της Αθήνας) βρισκόταν εφέτος στον κατάλογο του Ινστιτούτου της Σανγκάης με τα πρώτα πανεπιστήμια στον κόσμο σε επίπεδο ερευνητικής παρουσίας. Στην Ελλάδα οι καθηγητές πανεπιστημίου που θέλουν να εξελιχθούν δεν φροντίζουν να έχουν ικανοποιητικό αριθμό επιστημονικών δημοσιεύσεων και να εκτελούν τακτικά τα διδακτικά τους καθήκοντα. Φροντίζουν, όπως λένε και οι ίδιοι, να καλλιεργούν τις σχέσεις τους με τα κατάλληλα κέντρα εξουσίας…
Καθηγητές που μίλησαν στο «Βήμα» για το νέο κύμα καταγγελιών περί «ανεξέλεγκτων καταστάσεων» στο εσωτερικό των AEI δεν στάθηκαν σε ένα μόνο παράπονο: έλλειψη αξιοκρατίας, καψόνια και μπλοκάρισμα προαγωγών, φεουδαρχικές αντιλήψεις, «βέτο» σε επιστημονικές και διοικητικές αποφάσεις από φοιτητές που ελέγχουν τα εκλεκτορικά σώματα στις εκλογές πρυτανικών αρχών. Ως και καθηγητές χωρίς διδακτορικά διπλώματα. Ενα κλειστό δίκτυο επιρροής και ισχύος. Ενα καφκικό ακαδημαϊκό σύμπαν με «τιμονιέρηδες», «στρατηγούς» και «μεγάλους». Αλλά και με «πληβείους», «μπλεγμένους» και «θεσμικούς». Οταν καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης χρησιμοποίησε σε πρόσφατη γενική συνέλευση του τμήματός του τη φράση «Εδώ μέσα είμαστε Φαρ Ουέστ» κανείς από τους συναδέλφους του δεν φάνηκε να προσβάλλεται…
Τα πανεπιστήμια της χώρας δεν είναι βεβαίως όλα προβληματικά ούτε μαστίζονται όλα από κακοδιαχείριση. Σχεδόν σε όλα όμως, όπως λένε πανεπιστημιακοί με πείρα χρόνων, δεν μπορείς να καταλάβεις μια θέση διδακτικού ερευνητικού προσωπικού και στη συνέχεια να προαχθείς αν δεν ανήκεις σε μια «κλίκα». Τα μεγαλύτερα προβλήματα μάλιστα καταγράφονται στα πανεπιστήμια της περιφέρειας. «Στην Ελλάδα έχουμε τη διεθνή πρωτοτυπία να δημιουργούνται τα προγράμματα σπουδών βάσει των ανθρώπων και όχι το αντίθετο» λέει ο επίκουρος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Δημ. Χασάπης. «Δεν υπάρχει καμία ακαδημαϊκή δεοντολογία ή εγγύηση για νομιμότητα. Με το πρόσχημα της αυτοδιοίκησης ένα δίκτυο πελατειακών σχέσεων ελέγχει σε καθημερινή βάση τα πάντα. Τα πανεπιστήμιά μας είναι διαδικτυωμένα». Γιατί; Οπως εξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Αθ. Γκότοβος, «η ανομία και τα πελατειακά δίκτυα είναι ανεξέλεγκτα γιατί οι πανεπιστημιακοί «ηγέτες» κρατούν στα χέρια τους και τις τρεις εξουσίες: τη νομοθετική, τη δικαστική και την εκτελεστική. Δεν μπορούμε να καταφεύγουμε διαρκώς στον εισαγγελέα…».
* Οι συνεντεύξεις
Ο κ. Γκότοβος επιχείρησε να προσεγγίσει… επιστημονικά το φαινόμενο σε έρευνά του που στηρίχθηκε σε 24 προσωπικές συνεντεύξεις καθηγητών πανεπιστημίου. Οι καθηγητές που συμμετείχαν στην έρευνα αναφέρονται στον τρόπο λειτουργίας των ιδρυμάτων της ανώτατης εκπαίδευσης σήμερα. Οπως διηγείται ο ίδιος ο κ. Γκότοβος: «Γίνονται και παρακολουθήσεις καθηγητών για λογαριασμό «κυκλωμάτων» στα πανεπιστήμια. Οπως με έπεισε με σκληρά τεκμήρια μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας σε συνέντευξη που του πήρα, παρακολουθήσεις γίνονται όταν υπάρχει πιεστικός λόγος να εκβιαστεί κάποιος, είτε από βοηθητικό προσωπικό είτε από συνεργάτες σε ερευνητικά προγράμματα, ακόμη και από μέλη του διδακτικού προσωπικού».
«H μεγαλύτερη απογοήτευση που έχω πάρει στη ζωή μου ήταν η λογική που αντίκρισα και οι «πρακτικές» που αντιμετώπισα ασκώντας διοίκηση στο πανεπιστήμιο» λέει ο καθηγητής κ. Ιω. Μαυρομμάτης. «Βλέπεις εικοσάχρονους νέους να οδηγούν πανάκριβα αυτοκίνητα και να διαμορφώνουν τις εξελίξεις στο εσωτερικό των πανεπιστημίων, ενώ άξιοι συνάδελφοι δεν προάγονται ποτέ. Αλλους, που έτυχε ο πατέρας τους να ήταν πανεπιστημιακός, να φτάνουν στην πρώτη βαθμίδα μέσα σε λίγα χρόνια» προσθέτει ανώνυμα συνάδελφός του από πανεπιστήμιο της πρωτεύουσας.
«H κατάσταση σήμερα είναι έκρυθμη» λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Π. Παπακωνσταντίνου. «H διαπλοκή των φοιτητών είναι απύθμενη. Αιτία του κακού είναι το γεγονός ότι οι φοιτητικές παρατάξεις δεν είναι αυτό που ήταν τη δεκαετία του 1980, όταν θεσπίστηκε η συμμετοχή τους σε μεγάλα ποσοστά στα εκλεκτορικά σώματα για τις πρυτανικές εκλογές. Σήμερα οι νέοι που εκλέγονται και κρατούν στα χέρια τους το κλειδί για την εκλογή του νέου πρύτανη ανταλλάσσουν οποιαδήποτε υπηρεσία. Μπαίνουν στα μεταπτυχιακά προγράμματα με ανορθόδοξες διαδικασίες. Παίρνουν διδακτορικά χωρίς διαφανείς μεθόδους. Συμμετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα με μεγάλα κέρδη. Το υπουργείο Παιδείας πρέπει να μειώσει άμεσα το ποσοστό συμμετοχής τους στις πρυτανικές εκλογές. Δεν γίνεται να βγάζουν πρυτάνεις η ΔΑΠ και η ΠΑΣΠ. Για να το κάνει όμως η υπουργός Παιδείας θα πρέπει πραγματικά να υπερβεί εαυτήν».
* Οι εκλογές
«H συζήτηση περί σκανδάλων πρέπει να ξεκινήσει από τους διδάσκοντες και όχι από τους διδασκομένους» δηλώνει από την πλευρά του στο «Βήμα» ο κ. Γ. Παπανικολάου, στέλεχος της ΔΑΠ, πετώντας το «μπαλάκι» στους καθηγητές πανεπιστημίου για τις καταγγελίες περί ύποπτων συναλλαγών στις εκλογές πρυτάνεων και στις προαγωγές καθηγητών στα AEI. «Ας μας δείξουν οι καθηγητές πώς συνεννοούνται μεταξύ τους για το ποιοι θα ψηφιστούν από τις γενικές συνελεύσεις και ποιοι θα εκλεγούν στην επόμενη βαθμίδα» συνεχίζει.
«Τα δίκτυα επιρροής των πανεπιστημίων έχουν απολήξεις στο υπουργείο Παιδείας, που λειτουργεί ως διεκπεραιωτής των αιτημάτων των πανεπιστημίων» συνεχίζει ο κ. Παπακωνσταντίνου. «Είναι αντιφατικό από τη μια να ζητάς μεγαλύτερη αυτοτέλεια και από την άλλη να ζητάς έρευνες σε «κυκλώματα» που δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις με τους μηχανισμούς ελέγχου τους οποίους έχεις θεσπίσει. Σήμερα στα πανεπιστήμια κανείς δεν ρωτάει πόσο καλός είναι ένας επιστήμονας, αλλά ποιες διασυνδέσεις έχει. Κατά τη γνώμη μου, αξιοκρατικά δεν μπαίνει στο πανεπιστήμιο κανένας. Υπάρχει καθεστώς αταξίας. Κάνουμε άγονη μεταβίβαση γνώσεων, πολλές φορές από το ψυγείο».
«Νομίζω ότι στα περισσότερα πανεπιστήμια η ερευνητική δραστηριότητα έχει βαλτώσει» λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Στ. Χιωτάκης. «Οι εξελίξεις με ρουσφέτια και η έλλειψη αξιοκρατίας είναι ένα γενικότερο φαινόμενο της ελληνικής κοινωνίας. Υπάρχει προσωποκεντρισμός. Παρέες που θέλουν απλώς να έχουν στα κατάλληλα πόστα τους κατάλληλους ανθρώπους».
Και αυτά βεβαίως χωρίς καν να τίθενται στη συζήτηση οι περιπτώσεις όπου συγκεκριμένοι πανεπιστημιακοί αναγκάστηκαν να συνομιλήσουν με τον… εισαγγελέα. Στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο περίπου 1,5 εκατ. ευρώ ήταν το ποσό που είχε χαθεί προ ετών από κακοδιαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων έρευνας, ενώ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο η γνωστή υπόθεση της «μαύρης τρύπας» ύψους 6 εκατ. ευρώ έχει «στοιχειώσει» τους καθηγητές του. Από την άλλη πλευρά, δεν έχει εκκαθαριστεί ακόμη δικαστικά η υπόθεση των φοιτητών-«μαϊμούδων» που έφερε στο εδώλιο του κατηγορουμένου συγκεκριμένους διοικητικούς υπαλλήλους του Παντείου. H υπόθεση έχει αναβληθεί 11 φορές και εισάγεται στο δικαστήριο για δωδέκατη στις αρχές Δεκεμβρίου… Στον Πειραιά ολόκληρο σχεδόν το καλοκαίρι που πέρασε βρισκόταν σε εξέλιξη οξύτατη διαμάχη μεταξύ φοιτητών και πρυτανικών αρχών με θέμα την εκλογή νέου αντιπρύτανη, η οποία και καθυστερούσε επί μήνες.
* Οι παραβιάσεις
«Προσωπικά περιμένω την εξέλιξή μου από τον Φεβρουάριο του 2004 και δεν έχει προχωρήσει όχι γιατί δεν είχα τα επιστημονικά προσόντα» συνεχίζει ο κ. Χασάπης. «Εμεινε επί μήνες στο γραφείο της υπουργού Παιδείας. Μπορώ να πω ότι η πρυτανεία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης παραβλέπει καταφανείς παραβιάσεις της νομιμότητας μέσα στο ίδρυμά μας».
«Καταγράφονται συχνά αντιακαδημαϊκές συμπεριφορές και όσες φορές μπορούμε προσπαθούμε να προστατεύσουμε τους συναδέλφους» λέει ο πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ (ομοσπονδία πανεπιστημιακών) κ. Λάζ. Απέκης, που προέρχεται όμως από ένα ίδρυμα το οποίο κρίνεται ως αδιάφθορο από τους συναδέλφους του: το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, που μαζί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και άλλα κεντρικά ιδρύματα επιδεικνύουν τα τελευταία χρόνια τα «λαμπερά δόντια» τους στην ακαδημαϊκή κοινότητα. «Τέτοια φαινόμενα σίγουρα υπάρχουν στην καθημερινότητά μας» καταλήγει ο κ. Απέκης.
Στην έρευνα που έκανε με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών από την πλειονότητα των ελληνικών AEI ο κ. Γκότοβος συγκέντρωσε πλούσιο υλικό. «H νεκρανάσταση πρακτικών της επταετίας 1967-74 σε σημερινά ελληνικά πανεπιστήμια είναι ενδεχόμενο να εμπνέεται και να συντονίζεται από πρόσωπα που και τότε είχαν αφοσιωθεί στο ίδιο έργο και είχαν διακριθεί για τις επιδόσεις τους σε αυτό» λέει ο ίδιος. «Κάτω από ορισμένες συνθήκες αναδύεται μέσα από τη δυναμική αυτή ένα σύστημα συσχετιζόμενων προσώπων των οποίων τα συμφέροντα, οι στρατηγικές και οι πρακτικές συγκλίνουν» συνεχίζει.
* Το επεισόδιο
Πρώην πρύτανης ελληνικού πανεπιστημίου – επιστήμονας αναγνωρισμένος, με διεθνείς διακρίσεις και μη ευλύγιστος σε θέματα ακαδημαϊκής ηθικής – στο πλαίσιο μιας από τις συνεντεύξεις για το παρόν και το μέλλον των ελληνικών πανεπιστημίων αφηγήθηκε στον ερευνητή πανεπιστημιακό ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο. Μέλος του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που μόλις είχε εκλεγεί στην επόμενη βαθμίδα ζήτησε από τον πρύτανη να μεταφέρει προσωπικά τον σχετικό φάκελο στην αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Παιδείας, αντί αυτό να γίνει, όπως προβλέπεται, μέσω της υπηρεσιακής οδού, δηλαδή από τις υπηρεσίες του πανεπιστημίου.
Ο πρύτανης – ο οποίος ήταν πρύτανης μιας θητείας, χωρίς προηγούμενη εμπειρία – ρώτησε τότε το αρμόδιο συμβουλευτικό όργανο, κατά τεκμήριο ικανό υπάλληλο με μακρά θητεία και πλούσια πείρα στη θέση αυτή, αν κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει, δηλαδή αν η διακίνηση υπηρεσιακών εγγράφων από τον ενδιαφερόμενο είναι συμβατή με τον νόμο. H απάντηση που πήρε από τον υφιστάμενό του ήταν αφοπλιστική: «Κύριε πρύτανη, τον νόμο τον κανονίζετε εσείς»...
* Οι μέθοδοι
Τι μεθόδους χρησιμοποιούν οι εκάστοτε «νομοθέτες» για να πείσουν τους συναδέλφους τους; Οπως λένε οι ίδιοι οι πανεπιστημιακοί που συμμετείχαν στην έρευνα:
* Την προετοιμασία της εξέλιξης στην επόμενη βαθμίδα μέσω της καλλιέργειας συμπεριφορών και στάσεων υποταγής. Μελλοντικοί εκλέκτορες αφήνουν να εννοηθεί ή ρητά διαμηνύουν ότι η στάση τους δεν θα εξαρτηθεί από τα κριτήρια που έχει θεσπίσει ο νομοθέτης, αλλά από την πολιτικά ορθή συμπεριφορά του μέλους.
* Το φλερτ με ερευνητικά προγράμματα, όταν η έγκρισή τους εξαρτάται από αποφάσεις τρίτων οι οποίοι δεν έχουν μεν αρμοδιότητα ή ικανότητα να εξετάσουν το περιεχόμενο, αλλά έχουν δικαίωμα υπογραφής για τη γραφειοκρατική προώθηση του αιτήματος.
Σε μια από τις συνεντεύξεις γίνεται αναφορά στην έκφραση «θεσμικές προϋποθέσεις» ως κωδικό για αυτού του είδους τους εκβιασμούς: το μέλος του «κυκλώματος» που ταυτόχρονα είναι π.χ. και πρόεδρος τμήματος θα μιλήσει για «θεσμικές προϋποθέσεις» υλοποίησης ενός ερευνητικού προγράμματος, εννοώντας την έγκριση του αιτήματος από ένα ελεγχόμενο σώμα (Γενική Συνέλευση τμήματος) ή πρόσωπο.
Οι φυλές των πανεπιστημιακών
Τέσσερις κατηγορίες πανεπιστημιακών εργάζονται σήμερα στα ελληνικά AEI, όπως προκύπτει από την έρευνα:
* Οι «ενεργοί». Πρόκειται για εκείνους που συγκροτούν τα «κυκλώματα» των πελατειακών σχέσεων, οι οποίοι εκδηλώνουν δράση είτε σε ρόλο πρωταγωνιστή (πυρήνας, κεντρική περιοχή του «κυκλώματος») είτε σε ρόλο ενεργού μετέχοντος (περιφερειακοί και ιεραρχικά κατώτεροι συνεργάτες). Ανάλογα με τη θέση και ταυτόχρονα στο θεσμικό πεδίο (π.χ. μέλος της Συγκλήτου, πρόεδρος τμήματος, εκπρόσωπος φοιτητών σε όργανο διοίκησης κτλ.) τα ενεργά μέλη συμμετέχουν τόσο στη διαμόρφωση της γνώμης τρίτων – π.χ. της πλειοψηφίας ενός οργάνου – όσο και στη διαμόρφωση και λήψη των σχετικών αποφάσεων.
* Οι «συνοδοιπόροι». Τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που είναι φιλικά διακείμενα απέναντι στο παραπάνω σύστημα αξιών. Οι συνοδοιπόροι συντονίζουν τη συμπεριφορά τους στη βούληση και στις απαιτήσεις του, χωρίς όμως να μετέχουν οργανικά. Τα κίνητρά τους δεν διαφέρουν από τα αντίστοιχα όσων μετέχουν οργανικά σε αυτό: πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους, επαγγελματική ανέλιξη, νεποτισμός, εξασφάλιση προστασίας μέσω της αναχαίτισης ελέγχων, ατιμωρησία, μειωμένη ανταπόκριση στις απαιτήσεις του θεσμικού ρόλου. H μέθοδος όμως που επιλέγουν κατά κανόνα δεν τους επιτρέπει να παίξουν κεντρικό ρόλο στο δίκτυο.
* Οι «παραιτημένοι». Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που έχουν υποστεί τις αρνητικές επιπτώσεις από τη λειτουργία του δικτύου των πελατειακών σχέσεων, άρα γνωρίζουν από πρώτο χέρι την ύπαρξή του, αλλά ούτε ευθυγραμμίζονται ούτε και προβάλλουν κάποια ιδιαίτερη αντίσταση σ’ αυτό. Τα κίνητρα των παραιτημένων δεν είναι μονοσήμαντα. Μπορεί να ξεκινούν από την κόπωση ή να περιλαμβάνουν την απογοήτευση από τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις του δικτύου αυτού.
* Οι «αντικαθεστωτικοί» Στην κατηγορία αυτή ανήκουν εκείνα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας που αντιτίθενται στην ύπαρξη και λειτουργία των «κυκλωμάτων» τόσο σε επίπεδο λόγου όσο και σε επίπεδο αλληλεπίδρασης. Ανάλογα με το σθένος των προσώπων που ανήκουν στην κατηγορία αυτή και σε συνδυασμό με το θεσμικό τους πόστο, προκύπτει κάθε φορά και το είδος της αντίστασης που προβάλλουν.
Καθημερινά και παράδοξα
* H οικογενειοκρατία. Στη Θεσσαλονίκη και οι δύο κόρες του καθηγητή Ιατρικής και ευρωβουλευτή της ΝΔ κ. Αντώνη Τρακατέλλη επιθυμούν να μπουν στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, του οποίου και ο μπαμπάς τους είχε ηγηθεί στο παρελθόν από τη θέση του πρύτανη. Οι δύο κόρες του κ. Τρακατέλλη, επίσης γιατροί, ακούγεται ότι προσπαθούν από διαφορετικούς δρόμους να μπουν στο πανεπιστήμιο (η μία σε προκηρυχθείσα θέση Δερματολογίας). Πολλοί στο πανεπιστήμιο σχολιάζουν ότι η «πίεση» που ασκείται από άλλοτε «κραταιούς» στο ίδρυμα για το θέμα είναι ασθενής, καθώς ο πρωθυπουργός κ. K. Καραμανλής έχει εγκαταλείψει τελείως την επίβλεψη των οργάνων της Νέας Δημοκρατίας στην πόλη, με αποτέλεσμα να μην προσφέρονται σοβαρά «ανταλλάγματα». Πάντως γιατροί είναι και οι δύο γαμπροί του κ. Τρακατέλλη. Θα πρέπει να αρχίσουν και αυτοί να ετοιμάζονται, καθώς το Αριστοτέλειο έχει μία θέση για όλους τους καλούς επιστήμονες…
* H αναξιοκρατία. Στο ίδιο πανεπιστήμιο καθηγητές καταγγέλλουν ότι υπάρχει διδάσκων ο οποίος έχει ανεβεί όλες τις καθηγητικές βαθμίδες και έχει φθάσει στη θέση του αναπληρωτή καθηγητή χωρίς καν διδακτορικό τίτλο. Οπως λένε συνάδελφοί του, σε όλες τις περιπτώσεις υπήρχε αντίθετη γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας του Πανεπιστημίου. Το 1994 έγινε επίκουρος καθηγητής και το 1999 αναπληρωτής. Εφέτος κρίθηκε και για την πρώτη καθηγητική βαθμίδα και την κέρδισε. Ο ίδιος διδάσκων, όπως καταγγέλλουν συνάδελφοί του, δεν έχει ούτε επιστημονικές δημοσιεύσεις (σε περιοδικά διεθνούς κύρους) παρά μόνο μικρά περιφερειακά δημοσιεύματα.
* H διαπλοκή. Σε άλλο περιφερειακό πανεπιστήμιο, «αιώνιος» φοιτητής (με 14ετή παρουσία στο ίδρυμα και συμμετοχή στο Πρυτανικό Συμβούλιό του) διοργάνωσε διαγωνισμό μεταξύ εταιρειών για την ανάληψη μεγάλου συνεδρίου Χημείας. Χωρίς να γίνει επίσημη προκήρυξη και με τη συμμετοχή τριών μόνον υποψηφιοτήτων, τη διοργάνωση του συνεδρίου – και φυσικά όλο το οικονομικό «πακέτο» – ανέλαβε εταιρεία στην οποία φέρεται ως ιδιοκτήτης. Οι καθηγητές του δηλώνουν ότι ο ίδιος φοιτητής αυτοαποκαλείται «επιχειρηματίας» και δικαιολογεί με την ιδιότητα αυτή τη διαχείριση κονδυλίων που κατά καιρούς αναλαμβάνει εντός ή εκτός του πανεπιστημίου…
Τα όργια με τις παρατάξεις
Τι προκύπτει από την έρευνα του κ. Γκότοβου για τις φοιτητικές παρατάξεις στα AEI; Πρόσφατη εξέλιξη είναι η συνεργασία της ΔΑΠ (Νέα Δημοκρατία) και της ΠΑΣΠ (ΠαΣοΚ) σε πολλά πανεπιστήμια για την εξυπηρέτηση «ενδοπανεπιστημιακών» στόχων. Οπως λένε πανεπιστημιακοί «η κομματική ταυτότητα χάνει τη σημασία της μέσα στο Πανεπιστήμιο, όπου τα προβλεπόμενα ποσοστά συμμετοχής εκπροσώπων των φοιτητών στα εκλεκτορικά σώματα για την ανάδειξη προέδρων, κοσμητόρων, πρυτάνεων και αντιπρυτάνεων είναι εξαιρετικά υψηλά. Είναι επίσης γνωστό ότι οι φοιτητές που τελικά συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες για την ανάδειξη των οργάνων διοίκησης αλλά και στα ίδια τα όργανα διοίκησης ορίζονται με διαδικασίες αδιαφανείς και ελάχιστα δημοκρατικές, με άλλα λόγια δεν εκπροσωπούν τους φοιτητές με την κλασική πολιτική έννοια της ανάδειξης εκπροσώπων μέσω της δημόσιας έκφρασης γνώμης (ψηφοφορίας) των εκπροσωπούμενων φοιτητών».
«Συνήθως ορίζονται με εντελώς διαφορετικές διαδικασίες, και κυρίως με κριτήριο την αφοσίωσή τους σε συγκεκριμένο πρόσωπο-κομματάρχη, το οποίο έχει καθιερωθεί ως ηγέτης μιας συγκεκριμένης πολιτικής παράταξης» λέει ο κ. Γκότοβος. «Στην προσπάθεια των υποψηφίων για εκλογή μελών του ΔΕΠ σε θέσεις της διοίκησης ενεργοποιούνται σχέσεις με πρόσωπα της κεντρικής, της περιφερειακής – αν το Πανεπιστήμιο δεν είναι κεντρικό – και της ενδοπανεπιστημιακής πολιτικής σκηνής. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις πρυτανικές εκλογές, η αξιοποίηση του πολιτικού και κοινωνικού κεφαλαίου των υποψηφίων για τις αντίστοιχες θέσεις όχι μόνο δεν θεωρείται πλέον παράδοξο, αλλά ανήκει στα αυτονόητα της πανεπιστημιακής ζωής».
Παράλληλα καθηγητές δηλώνουν ότι οι πόροι που έχουν δοθεί την τελευταία δεκαετία στα πανεπιστήμια με τη μορφή του τακτικού προϋπολογισμού ή ερευνητικών και άλλων εκπαιδευτικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων, κατανέμονται συχνά στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας κατά τρόπο που ευνοεί χειροπιαστά όσους μετέχουν σε «κυκλώματα» ελέγχου των αποφάσεων.
H βίβλος των πελατειακών σχέσεων
α) H συνείδηση του προσώπου ότι αποτελεί άτυπο μέλος μιας ομάδας συμφερόντων μέσα στα οποία εντάσσονται δικά του συμφέροντα και επιδιώξεις και η αναγνώριση κοινών αντιπάλων («εμείς»/«αυτοί»).
β) H υποχρέωση συντονισμού και αλληλεγγύης ανάμεσα στα μέλη του δικτύου.
γ) H αναγνώριση κάποιου υποκειμένου (ατομικού ή συλλογικού) με ηγετικό ρόλο στο δίκτυο των πελατειακών σχέσεων, απέναντι στη βούληση του οποίου υπάρχει σεβασμός και υποχρέωση ευθυγράμμισης.
δ) H προσδοκία ότι η πολιτικά ορθή στάση και η αντίστοιχη πρακτική του μέλους συνδέονται με την πρόσβαση σε κάποια μορφή κεφαλαίου (ανθρώπινου, ακαδημαϊκού, οικονομικού κτλ.).
ε) H αίσθηση ότι η ομάδα διαθέτει, εκτός από τη βούληση, τα απαραίτητα μέσα για την επιβολή της (εξουσία) – και γενικά η αίσθηση ότι η ηγεσία της ομάδας «κάνει κουμάντο» στο πανεπιστήμιο. Το σημαντικό αυτό έργο της παρουσίασης μιας συγκεκριμένης (αθέμιτης) επιλογής ως νόμιμης αναλαμβάνουν κατά κανόνα μέλη του δικτύου που κατέχουν νευραλγικές θέσεις στη θεσμική δομή του πανεπιστημίου. Τα άτομα αυτά κατά κάποιον τρόπο είναι υπεύθυνα για το νομικό «μακιγιάζ» των δράσεων του δικτύου, είτε με τη θεσμική τους ιδιότητα (εισηγητές, νομικοί σύμβουλοι, γραμματείς) είτε με κάποια άλλη (π.χ. μέλη ΔΕΠ σε ρόλο άτυπου νομικού συμβούλου, δηλαδή «νομοκάνονες» κτλ.).
