Για να ασκήσετε και να διεκδικήσετε τα δικαιώματά σας πρέπει πρώτα να τα μάθετε. Ρίξτε μια ματιά στην καταγραφή που ακολουθεί και μπορεί να αποφύγετε την άσκοπη ταλαιπωρία και τους καβγάδες στις δημόσιες υπηρεσίες.
* Οι δημόσιες υπηρεσίες είναι υποχρεωμένες να γνωστοποιούν οποιοδήποτε διοικητικό έγγραφο, χωρίς να υποχρεώνουν τον πολίτη να αποδείξει ότι τον αφορά προσωπικά ή ότι έχει έννομο συμφέρον. Ο πολίτης μπορεί να λάβει γνώση για εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκυκλίους και οδηγίες, απαντήσεις της διοίκησης, γνωμοδοτήσεις, αποφάσεις κτλ. με απλή αίτησή του.
* Αν ο πολίτης έχει ειδικό έννομο συμφέρον, δικαιούται με αίτησή του να λαμβάνει γνώση των ιδιωτικών εγγράφων που φυλάσσονται στις δημόσιες υπηρεσίες και είναι σχετικά με υπόθεσή του που εκκρεμεί σε αυτές ή έχει διεκπεραιωθεί από αυτές.
* Ο πολίτης μπορεί να λάβει γνώση των διοικητικών εγγράφων είτε με επιτόπια μελέτη στον χώρο της δημόσιας υπηρεσίας είτε με τη χορήγηση αντιγράφων πληρώνοντας ένα χαρτόσημο για κάθε σελίδα.
* Δεν επιτρέπεται να δίνονται πληροφορίες: για έγγραφα που αφορούν την ιδιωτική ή την οικογενειακή ζωή τρίτων· όταν παραβλάπτεται το απόρρητο που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις· όταν δυσχεραίνεται η έρευνα δικαστικών, αστυνομικών, στρατιωτικών ή διοικητικών αρχών σχετικά με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής παράβασης· και όταν για την απαγόρευση σε συγκεκριμένη και μόνο περίπτωση έχει συνυπογραφεί προηγουμένως κοινή απόφαση των υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και του αρμόδιου υπουργού.
* Καμία δημόσια υπηρεσία δεν μπορεί να αρνηθεί τη γνώση διοικητικών εγγράφων επικαλούμενη το απόρρητο του ιδιωτικού βίου, το ιατρικό απόρρητο, καθώς και το βιομηχανικό ή το εμπορικό απόρρητο, εφόσον τα συγκεκριμένα έγγραφα αφορούν τον ίδιο τον πολίτη. Ειδικά οι πληροφορίες ιατρικού χαρακτήρα γνωστοποιούνται στον ενδιαφερόμενο πολίτη με τη βοήθεια γιατρού που θα ορισθεί για τον σκοπό αυτό.
* Το αίτημα θα πρέπει να ικανοποιηθεί από τη δημόσια υπηρεσία μέσα σε έναν μήνα.
* Αν η δημόσια υπηρεσία αρνηθεί να ικανοποιήσει το αίτημα, οφείλει να ενημερώσει τον πολίτη και να αιτιολογήσει τους λόγους της άρνησής της εγγράφως μέσα σε έναν μήνα το πολύ.
* Αν οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία δεν απαντήσει εγκαίρως σε αίτημα του πολίτη, οφείλει να τον αποζημιώσει.
* Κάθε δημόσια υπηρεσία είναι υποχρεωμένη να παραλάβει και να δώσει αριθμό πρωτοκόλλου σε οποιαδήποτε αίτηση οποιουδήποτε πολίτη, ακόμη και αν είναι αναρμόδια για το θέμα του.
* Καμία δημόσια υπηρεσία δεν μπορεί να επιβάλει οικονομική υποχρέωση και στη συνέχεια προσαυξήσεις και πρόστιμα στον πολίτη, αν δεν τον έχει ενημερώσει εγκαίρως και εγγράφως για την υποχρέωσή του.
* Σύμφωνα με τον νόμο 1599/86, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά πρέπει να περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα.
* Οι υπάλληλοι δεν πρέπει να ζητούν και άλλες αποδείξεις για τα στοιχεία που αναγράφονται στο δελτίο ταυτότητας ή στο διαβατήριο ή στη σχετική προσωρινή βεβαίωση της αρμόδιας αρχής.
* Γεγονότα ή στοιχεία που δεν αποδεικνύονται από το δελτίο ταυτότητας ή αντίστοιχο έγγραφο γίνονται δεκτά βάσει υπεύθυνης δήλωσης (Ν. 1599/86) του ενδιαφερομένου, η οποία συντάσσεται σε ειδικό ασφράγιστο χαρτί, εκτός αν υπάρχει αντίθετη διάταξη. Ιδια δήλωση υποβάλλεται και όταν τα στοιχεία του δελτίου ταυτότητας για την οικογενειακή κατάσταση, για τη διεύθυνση κατοικίας και για το επάγγελμα έχουν αλλάξει.
* Οι υπηρεσίες είναι υποχρεωμένες να δέχονται τις αιτήσεις των πολιτών που αποστέλλονται με φαξ εφόσον συνοδεύονται από φύλλο αποστολής (προμετωπίδα) που περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:
Ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, αριθμό τηλεφώνου και τηλεομοιοτυπικής συσκευής και ημερομηνία έκδοσής του.
Αριθμό σελίδων του αποστελλομένου εγγράφου.
Υπογραφή του αποστολέα.
* Οι δημόσιες υπηρεσίες οφείλουν να εξυπηρετούν τους πολίτες είτε με αριθμό προτεραιότητας είτε με σύστημα εξυπηρέτησης από πολλαπλές θέσεις εργασίας.
* Οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να καθιερώνουν ώρες υποδοχής του κοινού, να διευκολύνουν στη συμπλήρωση των αιτήσεων, να εξυπηρετούν κατά προτεραιότητα τα άτομα με ειδικές ανάγκες και να φροντίζουν για την προσβασιμότητά τους στις υπηρεσίες.
* Οι δημόσιες υπηρεσίες είναι υποχρεωμένες να έχουν χαρτόσημα, ένσημα και υπεύθυνες δηλώσεις, να εξυπηρετούν τον πολίτη και να μην τον ταλαιπωρούν.
* Είναι υποχρεωμένες να έχουν επίσης φωτοτυπικά μηχανήματα για τα απαραίτητα φωτοαντίγραφα.
* Οι αιτήσεις ή οι αναφορές που υποβάλλονται σε δημόσιες υπηρεσίες, δημοτικές ή κοινοτικές, δεν χρειάζονται χαρτόσημα.
* Χαρτόσημα απαιτούνται στις αιτήσεις προς τα ληξιαρχεία και υποθηκοφυλακεία του κράτους.
* Κάθε δημόσιος υπάλληλος είναι υποχρεωμένος να δίνει τα στοιχεία του στον πολίτη που τα ζητεί.
* Τα έγγραφα και τα πιστοποιητικά που αφορούν τον πολίτη και έχουν ήδη κατατεθεί πρέπει να διακινούνται εσωτερικά στις υπηρεσίες και να μην υποχρεώνεται ο πολίτης να έχει μαζί του αντίγραφα και να τα καταθέτει εκ νέου.
* Δεν απαιτείται θεώρηση του γνήσιου της υπογραφής όταν πηγαίνει ο ίδιος ο πολίτης σε κάποια δημόσια υπηρεσία και έχει μαζί του την αστυνομική του ταυτότητα.
* Το γνήσιο της υπογραφής δεν βεβαιώνεται μόνο από τα αστυνομικά όργανα αλλά και από κάθε δημόσια, δημοτική ή κοινοτική αρχή.
* Η επικύρωση φωτοαντιγράφων ως αποδεικτικών ή δικαιολογητικών στοιχείων, είτε από το πρωτότυπο είτε από ακριβές αντίγραφο, μπορεί να γίνει από οποιαδήποτε κοντινή στον πολίτη δημόσια, δημοτική ή κοινοτική υπηρεσία.
* Ο ίδιος ο πολίτης μπορεί να επικυρώσει μόνος του την πιστότητα των φωτοαντιγράφων με υπεύθυνη δήλωσή του.
* Καμία δημόσια υπηρεσία δεν μπορεί να αρνηθεί την ισχύ των επικυρωμένων φωτοαντιγράφων.
* Αν κάποια δημόσια υπηρεσία ζητεί επίμονα το πρωτότυπο, είναι υποχρεωμένη να αναφέρει τη συγκεκριμένη διάταξη του νόμου που επιβάλλει αυτή τη διαφοροποίηση.
* Οι πολίτες έχουν δικαίωμα να υποβάλλουν τις αιτήσεις τους τηλεφωνικά στον αριθμό 1502 για την έκδοση και αποστολή με συστημένη επιστολή στη διεύθυνσή τους ορισμένα πιστοποιητικά (π.χ. γέννησης, ληξιαρχικών πράξεων, στρατολογικής κατάστασης, ποινικού μητρώου, φορολογικής ενημερότητας, σπουδών, πιστοποιητικών που εκδίδουν το ΤΣΜΕΔΕ και οι υπηρεσίες Αγροτικής Ανάπτυξης και Πρόνοιας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Η τηλεφωνική αίτηση κοστίζει 500 δρχ. και η επιστολή άλλες 500 δρχ.
* Με τηλεφωνική αίτηση εκδίδονται και τα διαβατήρια, η παραλαβή τους όμως γίνεται από τον ενδιαφερόμενο ύστερα από την υποβολή των αναγκαίων δικαιολογητικών.
* Οι διοικητικές αρχές, πριν από κάθε ενέργεια ή μέτρο σε βάρος των δικαιωμάτων ή συμφερόντων συγκεκριμένου προσώπου, οφείλουν να καλούν τον ενδιαφερόμενο να εκφράσει τις απόψεις του εγγράφως ή προφορικώς. Αυτό δεν ισχύει σε περίπτωση κινδύνου ή επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος.
Πώς να πάρετε αποζημίωση από το Δημόσιο
Αν οι υπηρεσίες του Δημοσίου δεν απαντήσουν σε αίτημα του πολίτη ή δεν του παρέξουν πληροφόρηση και δεν έχουν καθοριστεί άλλες προθεσμίες από ειδικές διατάξεις:
* Μέσα σε 60 ημέρες, όταν πρόκειται για τη διεκπεραίωση μιας υπόθεσης.
* Αμέσως ή το πολύ μέσα σε 10 ημέρες, όταν πρόκειται για την παροχή απλών πληροφοριών ή για την παράδοση πιστοποιητικών.
* Σε πέντε ημέρες, αν πρέπει να διαβιβαστεί η υπόθεση στην υπηρεσία που είναι αρμόδια.
* Μέσα σε 75 ημέρες, όταν είναι συναρμόδιες περισσότερες υπηρεσίες.
Τότε ο πολίτης δικαιούται να ζητήσει αποζημίωση, η οποία ξεκινά από 5.000 δρχ. και φθάνει ως και 200.000 δρχ. Η εξέταση του αιτήματος για αποζημίωση και η καταβολή της πρέπει να ολοκληρώνονται εντός 60 ημερών από την υποβολή του σχετικού αιτήματος. Για να πάρει την αποζημίωση ο πολίτης:
* Πρέπει να υποβάλει την αίτηση μέσα σε 60 ημέρες από την παρέλευση της προθεσμίας εντός της οποίας όφειλε να απαντήσει η δημόσια υπηρεσία και δεν το έκανε.
* Το έντυπο αυτό ο πολίτης το προμηθεύεται από τις υπηρεσίες στις οποίες υποβάλλει την αίτηση, από τις Περιφέρειες και από το υπουργείο Εσωτερικών.
* Αν δεν υπάρχουν αιτήσεις, τότε ο υπάλληλος είναι υποχρεωμένος να συντάξει τη σχετική αίτηση, εφόσον το ζητήσει ο πολίτης.
* Στην αίτηση πρέπει να περιλαμβάνεται οπωσδήποτε ο αριθμός πρωτοκόλλου της υπόθεσης.
* Η καταβολή της αποζημίωσης γίνεται μέσα σε έναν μήνα από την κοινοποίηση της απόφασης της αρμόδιας επιτροπής, διαφορετικά το ποσό καταβάλλεται εντόκως και η είσπραξη γίνεται από το Δημόσιο Ταμείο της περιοχής όπου κατοικεί ο πολίτης.
Οι αρμόδιες επιτροπές στις οποίες μπορεί να απευθύνεται ο πολίτης για να ζητήσει αποζημίωση βρίσκονται σε καθεμία από τις 13 περιφέρειες της χώρας.
* Αττικής: (01) 3310.074
* Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης: 0531-33233, 33281, 28587, 22461
* Κεντρικής Μακεδονίας: (031) 422591, 422592
* Δυτικής Μακεδονίας: (0461) 50110-12 και 50118
* Ηπείρου: (0651) 72164
* Θεσσαλίας: (041) 552749
* Ιονίων Νήσων: (0661) 45245
* Δυτικής Ελλάδας: (061) 453347
* Στερεάς Ελλάδας: (0231) 32422, 38955, 32957, 32416
* Πελοποννήσου: (071) 237952, 237994
* Βορείου Αιγαίου: (0251) 28935, 27894, 27601
* Νοτίου Αιγαίου: (0281) 87000-4
* Κρήτης: (081) 346333-4
Αλλη μία επιτροπή, η οποία λειτουργεί ως δευτεροβάθμια ή επιλαμβάνεται θεμάτων στα οποία έχουν αρμοδιότητα τα υπουργεία, λειτουργεί στο υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Βασ. Σοφίας 25, Αθήνα, ΤΚ 10674, τηλέφωνο (01) 3393101-4.
* Πού να απευθυνθείτε
Οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να ζητούν διοικητικές πληροφορίες, καθώς και πληροφορίες για προσλήψεις στον δημόσιο τομέα από το Κέντρο Διοικητικών Πληροφοριών (01) 177 ή μέσω του Internet στη διεύθυνση www. gspa.gr.
Τι να κάνετε σε περίπτωση κακοδιοίκησης
Μπορεί ο πολίτης να προσφύγει στον Συνήγορο του Πολίτη υποβάλλοντας αναφορά με την υπογραφή του. Ο Συνήγορος του Πολίτη βρίσκεται στη διεύθυνση Σισίνη και Χ. Μέξη 5, ΤΚ 115 28, Αθήνα, τηλ. (01) 7289.600 και φαξ (01) 7292.129. Είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή και έχει ως αποστολή τη διαμεσολάβηση μεταξύ των πολιτών και της διοίκησης, όχι μεταξύ ιδιωτών για την επίλυση διαφορών τους, για την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας. Επιλαμβάνεται κάθε θέματος που εμπίπτει στις αρμοδιότητές του, ύστερα από ενυπόγραφη αναφορά κάθε άμεσα ενδιαφερομένου φυσικού ή νομικού προσώπου ή ενώσεως προσώπων. Επίσης μπορεί να επιληφθεί αυτεπαγγέλτως υποθέσεων που έχουν προκαλέσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Για να επιληφθεί ο Συνήγορος του Πολίτη μιας υπόθεσης θα πρέπει η αναφορά να υποβληθεί μέσα σε έξι μήνες από τη στιγμή όπου ο ενδιαφερόμενος έμαθε για τις πράξεις ή τις παραλείψεις της διοίκησης.
Ο Συνήγορος του Πολίτη δεν επιλαμβάνεται περιπτώσεων κατά τις οποίες η διοικητική ενέργεια έχει δημιουργήσει δικαιώματα ή ευνοϊκές καταστάσεις υπέρ τρίτων που ανατρέπονται μόνο με δικαστική απόφαση, εκτός αν προφανώς συντρέχει παρανομία ή έχουν σχέση κατά το κύριο αντικείμενό τους με την προστασία του περιβάλλοντος.
Οταν δεν τηρούνται οι προθεσμίες για τη διεκπεραίωση των υποθέσεων, οι πολίτες έχουν δύο δυνατότητες: ή να προσφύγουν στον Συνήγορο του Πολίτη ή να υποβάλουν αίτηση για αποζημίωση στην αρμόδια επιτροπή της οικείας Περιφέρειας ή του υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.
Πότε εργάζονται οι υπηρεσίες
Είναι χρήσιμο να γνωρίζετε ποιες ώρες λειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες.
* Το κανονικό ωράριο εργασίας ξεκινά το καλοκαίρι από τις 7 ή τις 7.30 το πρωί και τελειώνει στις 2.30 ή στις 3 το μεσημέρι. Τον χειμώνα οι δημόσιες υπηρεσίες ανοίγουν στις 7.30 ή στις 8 το πρωί και κλείνουν στις 3 ή στις 3.30.
Δεν μπορείτε να επισκέπτεσθε τις δημόσιες υπηρεσίες όλες τις εργάσιμες ώρες, παρά μόνο στις ώρες που δέχονται κοινό. Συνήθως αυτό συμβαίνει μεταξύ 12 και 2.30 το μεσημέρι.
Αργίες στον δημόσιο τομέα είναι (μόνο) οι ακόλουθες:
η 25η Μαρτίου
η 28η Οκτωβρίου
η 1η Φεβρουαρίου
τα Θεοφάνια
η Καθαρή Δευτέρα
η Μ. Παρασκευή
το Μ. Σάββατο
η δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων
η δεύτερη ημέρα του Πάσχα
η 1η Μαΐου
του Αγίου Πνεύματος (Δευτέρα της Πεντηκοστής)
η 15η Αυγούστου (της Κοιμήσεως της Θεοτόκου)
Εκτός από τις ημέρες της υποχρεωτικής αργίας υπάρχουν και οι ημιαργίες. Η μία είναι η παραμονή των Χριστουγέννων και η άλλη η παραμονή του νέου έτους.
Σε ορισμένους κλάδους του Δημοσίου μπορεί να ορισθούν και άλλες ημέρες αργίας, όπως π.χ. στους εκπαιδευτικούς η εορτή των Τριών Ιεραρχών στις 30 Ιανουαρίου. Γενικά καλό θα ήταν προτού ξεκινήσετε για κάποια συναλλαγή με δημόσια υπηρεσία να τηλεφωνήσετε προηγουμένως ώστε να μη βρεθείτε μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις και ταλαιπωρηθείτε. Πώς να προστατεύσετε τα δικαιώματά σας
Οι υπάλληλοι σε κάθε δημόσια υπηρεσία έχουν υποχρέωση να σας πληροφορούν για τα δικαιώματά σας και για το ποιες ενέργειες πρέπει να κάνετε αν χρειασθεί να τα διεκδικήσετε. Επίσης πρέπει να δίνουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για να γνωρίζετε τους λόγους για τους οποίους πήραν τη μία ή την άλλη απόφαση.
Οι υπηρεσίες όχι μόνο του στενού αλλά και του ευρύτερου δημόσιου τομέα είναι υποχρεωμένες να εξηγούν σε κάθε πολίτη τους λόγους για τους οποίους πήραν μια απόφαση βλαπτική για τα δικαιώματά του (π.χ. άρνηση έκδοσης διαβατηρίου, αφαίρεση άδειας οδήγησης κτλ.). Η αιτιολόγηση θα πρέπει να συνοδεύει την απόφαση και παράλληλα να ενημερώνεται ο πολίτης για τις προθεσμίες και τα μέσα (αίτηση θεραπείας, ιεραρχική προσφυγή, ενδικοφανής προσφυγή, προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια) με τα οποία μπορεί να υπερασπισθεί τα δικαιώματά του.
Οταν μια υπηρεσία δεν απαντά σε κάποιο αίτημά σας ενώ έχει περάσει η προθεσμία εντός της οποίας θα έπρεπε να το είχε κάνει ή, αν δεν υπάρχει τέτοια προθεσμία, μέσα σε τρεις μήνες από την υποβολή του αιτήματος, τότε αυτό σημαίνει ότι το αίτημά σας έχει απορριφθεί σιωπηρώς. Στις περιπτώσεις αυτές έχετε το δικαίωμα να ζητήσετε από τη συγκεκριμένη υπηρεσία να σας εξηγήσει τους λόγους της απόρριψης. Αν οι εξηγήσεις δεν σας ικανοποιήσουν μπορείτε να προσφύγετε στα διοικητικά δικαστήρια ζητώντας να ακυρωθεί η άρνηση της διοίκησης να ικανοποιήσει το αίτημά σας.
