H κυριότερη αιτία για την εμφάνιση υψηλών θερμοκρασιών στη χώρα μας είναι η μεταφορά θερμών αερίων μαζών από τις ακτές της Αφρικής. Μετεωρολογικά το φαινόμενο παρατηρείται όταν στις κατώτερες στάθμες της ατμόσφαιρας (στα 850 mb) πνέουν νοτιοδυτικοί άνεμοι ενώ στις ανώτερες στάθμες (στα 500 mb) παρατηρούνται υψηλές πιέσεις, που προκαλούν κατολισθήσεις και οι οποίες προσθέτουν περισσότερη θερμότητα στα κατώτερα στρώματα. Αν και οι υψηλότερες θερμοκρασίες παρατηρούνται συνήθως το τρίτο δεκαήμερο του Ιουλίου, σε ορισμένες περιοχές, όπως η Αττική, έχουν εμφανιστεί και το πρώτο δεκαήμερο, με μέγιστη τιμή τους 48 βαθμούς στο Τατόι στις 10.7.1977.
Στη διεθνή ορολογία δεν υπάρχει κοινός ορισμός του καύσωνα, ενώ τα κριτήρια για τον ορισμό του διαφοροποιούνται ανάλογα με τη γεωγραφική θέση και τις κλιματικές συνθήκες μιας περιοχής. Για παράδειγμα, ενώ στις Σκανδιναβικές χώρες τιμές της θερμοκρασίας περί τους 35 βαθμούς θεωρούνται ότι αγγίζουν τα όρια του «καύσωνα», για την περιοχή μας χαρακτηρίζονται φυσιολογικές. Αντίθετα, τιμές περί τους 40 βαθμούς, ενώ για τους κατοίκους της Σαχάρας ή της Σαουδικής Αραβίας θεωρούνται μάλλον κανονικές, για τη χώρα μας χαρακτηρίζονται ως τιμές «καύσωνα».
Πάντως, σύμφωνα με την ελληνική μετεωρολογική πρακτική, χαρακτηρίζουμε ως «καύσωνα» τις περιπτώσεις υψηλών θερμοκρασιών όταν συνυπάρχουν τα παρακάτω κριτήρια:
1. H μέγιστη θερμοκρασία σε συνοπτικούς ή αεροναυτικούς μετεωρολογικούς σταθμούς είναι μεγαλύτερη ή ίση των 39 βαθμών Κελσίου.
2. H ελάχιστη θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη των 26 βαθμών Κελσίου.
3. Επικρατεί άπνοια ή ασθενείς άνεμοι και το θερμοκρασιακό εύρος είναι μικρό.
4. Οι υψηλές θερμοκρασίες παρατηρούνται σε ευρεία γεωγραφική έκταση και η διάρκειά τους υπερβαίνει τις τρεις ημέρες.
Στη χώρα μας τον Ιούλιο του 1987 είχαμε τη χειρότερη περίοδο καύσωνα των τελευταίων δεκαετιών, όπου από τις 19 ως και τις 27 του μηνός ο υδράργυρος ξεπέρασε σε πολλές περιοχές τους 39 βαθμούς και παρέμεινε για οκτώ ημέρες σε πολύ υψηλές τιμές και με μικρό ημερήσιο θερμοκρασιακό εύρος. Ανάλογο «θερμό επεισόδιο» επαναλήφθηκε στις αρχές Ιουλίου του 1988, με επίσης μεγάλη διάρκεια θερμών ημερών – έξι τον αριθμό.
Τα νέα που αφορούν την εξέλιξη του καιρού για τις ημέρες που θα ακολουθήσουν δυστυχώς δεν είναι καλά. Σύμφωνα με τα τελευταία προγνωστικά δεδομένα που χρησιμοποιούμε στην EMY, όλη η ερχόμενη εβδομάδα θα κυλήσει με τιμές πάνω από τους 39 βαθμούς, δηλαδή θα έχουμε παρατεταμένη διάρκεια του φαινομένου του καύσωνα. Ως πλέον θερμότερη περίοδος για την ερχόμενη εβδομάδα χαρακτηρίζεται το τετραήμερο Πέμπτης – Κυριακής (3.7.2003 – 6.7.2003), όπου η θερμοκρασία θα ανέλθει περί τους 42 βαθμούς Κελσίου. Τάση για έξοδο από τον καύσωνα υπάρχει από τα μέσα της ερχόμενης εβδομάδος και εντεύθεν.
Ο κ. Θεόδωρος Κολυδάς είναι μετεωρολόγος.
