Μεγάλες δίκες, μικρές ποινές
Τριάντα εννέα χρόνια μετά το ναυάγιο του φέρι μπόουτ «Ηράκλειον», ο 66χρονος κ. Σταύρος Λαγωνικάκης από τα Χανιά θυμάται ακόμη την αδικία που είχε νιώσει τη στιγμή που το Κακουργιοδικείο Πειραιά ανακοίνωσε τις ποινές για τον θάνατο των 226 επιβαινόντων. Σήμερα, μαυροφορεμένες γυναίκες, κατηφείς συγγενείς νεκρών και ψυχολογικά «διαλυμένοι» επιζώντες από το πλέον πρόσφατο ναυάγιο του επιβατηγού πλοίου «Εξπρές Σαμίνα» δημιουργούν μια βαριά ατμόσφαιρα από την πρώτη ημέρα της δίκης, η οποία θα επιμερίσει τις ευθύνες για τον θάνατο 81 ανθρώπων. Τα τελευταία 40 χρόνια σχεδόν όλες οι δίκες για πολύνεκρα δυστυχήματα προκάλεσαν την κοινή γνώμη. Κυρίως διότι οι ποινές οι οποίες επεβλήθησαν στους καταδικασθέντες κρίθηκαν επιεικείς, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ουδείς ενοχοποιήθηκε. H αίσθηση που έχει δημιουργηθεί στη συλλογική συνείδηση είναι ότι «δεν την πληρώνει κανένας». Παρά τις διαχρονικές παρεμβάσεις των εκάστοτε ηγεσιών του υπουργείου Δικαιοσύνης ή και του Αρείου Πάγου, που προχωρούν σε αυστηρές παραινέσεις για τη διαφύλαξη του «περί Δικαίου αισθήματος», σπανίως τα δικαστήρια επιβάλλουν μεγάλες ποινές. Μάλιστα η πλειονότητα παρόμοιων δικών πολύ συχνά «κολλάει» στη διαδικασία, καθώς οι αναιρέσεις και τα νομικά όπλα που έχουν στη διάθεσή τους οι κατηγορούμενοι μπορεί να καθυστερήσουν την έναρξη της διαδικασίας ακόμη και πέντε χρόνια. «Το Βήμα» παρουσιάζει σήμερα τις δίκες των σημαντικότερων δυστυχημάτων της τελευταίας τεσσαρακονταετίας.
* Υπόθεση «Ηράκλειον»
Τα ξημερώματα της 8ης Δεκεμβρίου 1966 το «Ηράκλειον» – το οποίο είχε αποπλεύσει από τη Σούδα με προορισμό τον Πειραιά – βυθίζεται στη θαλάσσια περιοχή της Φαλκονέρας, παίρνοντας μαζί του 226 από τους 270 επιβάτες και μέλη του πληρώματος. Επειτα από σειρά αποκαλύψεων σχετικά με βαρύτατες ευθύνες του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας στην έκδοση πλαστογραφημένων πιστοποιητικών αξιοπλοΐας του σκάφους, η δίκη αρχίζει στις 19 Φεβρουαρίου 1968 στο Κακουργιοδικείο Πειραιά. «Ηρχισεν με μικροεπεισόδια η δίκη διά το «Ηράκλειον». Αόριστοι απαντήσεις μάρτυρος ναυπηγού διά τα αίτια που επροκάλεσαν το ναυάγιον της Φαλκονέρας» γράφει στην πρώτη σελίδα του «Το Βήμα» της 20ής Φεβρουαρίου 1968. H απόφαση του Κακουργιοδικείου εξεδόθη στις 21 Μαρτίου του ιδίου έτους. Με ποινές φυλάκισης από πέντε ως και επτά έτη τιμωρήθηκαν ο ιδιοκτήτης του «Ηράκλειον» X. Τυπάλδος, ο διευθυντής της εταιρείας Π. Κόκκινος και δύο αξιωματικοί του πλοίου. Οι ποινές ξεσήκωσαν αντιδράσεις από την πλευρά των συγγενών, οι οποίοι τις θεώρησαν πολύ επιεικείς. Στις 9 Ιανουαρίου 1969 ο δικαστικός φάκελος της υπόθεσης έκλεισε οριστικώς, καθώς ο Αρειος Πάγος απέρριψε την αίτηση αναίρεσης των τεσσάρων οι οποίοι είχαν καταδικασθεί και σε δεύτερο βαθμό για το δυστύχημα.
* Υπόθεση C-130 στο όρος Οθρυς
Την Τρίτη 5 Φεβρουαρίου 1991 μεταγωγικό αεροσκάφος τύπου C-130 της Πολεμικής Αεροπορίας απογειώνεται από το αεροδρόμιο της Ελευσίνας με προορισμό τη Νέα Αγχίαλο. Είκοσι λεπτά μετά την απογείωση το στίγμα του αεροσκάφους χάνεται από το ραντάρ. Επειτα από τρεις ημέρες έρευνας, το πρωί της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου κυβερνήτης στρατιωτικού ελικοπτέρου που συμμετείχε στις έρευνες αναγνωρίζει τα συντρίμμια του C-130 στην κορυφή Τσατάλι του όρους Οθρυς σε υψόμετρο 1.520. Κανένας από τους 63 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και σμηνίτες επέζησε της πρόσκρουσης. H δίκη άρχισε έπειτα από τρία χρόνια και εννέα μήνες, στις 4 Νοεμβρίου 1994 στο Αεροδικείο Αθηνών, με μοναδικό κατηγορούμενο – για παράβαση στρατιωτικού καθήκοντος εν καιρώ μερικής επιστράτευσης, για ανθρωποκτονία κατά συρροήν και εξ αμελείας και για καταστροφή αεροπλάνου – τον επισμηναγό Στέφανο Τίγκα, ο οποίος ήταν υπεύθυνος εναέριας κυκλοφορίας στο αεροδρόμιο της Νέας Αγχιάλου την ημέρα του δυστυχήματος. Υστερα από μια σύντομη – αλλά γεμάτη ένταση – δίκη μόλις δύο εβδομάδων, το Αεροδικείο επέβαλε στον – απόστρατο πλέον – επισμηναγό φυλάκιση δύο ετών με τριετή αναστολή. Ο κ. Τίγκας πάντως έπειτα από έναν χρόνο και δύο μήνες, στις 19 Ιανουαρίου 1996, κρίθηκε παμψηφεί αθώος από το Διαρκές Αναθεωρητικό Αεροδικείο. Οι συγγενείς των θυμάτων είχαν μιλήσει για δίκη-παρωδία και κατηγόρησαν το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας για απόκρυψη εγγράφων.
* Υπόθεση «Δύστος»
Στις 28 Δεκεμβρίου 1996 το φορτηγό πλοίο «Δύστος» (που ανήκε στην ΑΓΕΤ-Ηρακλής) βυθίζεται στις ακτές της Κύμης στην Εύβοια και μαζί του παίρνει 20 ζωές. Διεσώθη μόνο ο δόκιμος πλοίαρχος κ. Χρ. Αναγνώστου. H δίκη άρχισε με σχεδόν πενταετή καθυστέρηση, καθώς η διαδικασία διεκόπη πολλές φορές λόγω των συνεχιζόμενων αιτημάτων των κατηγορουμένων για αναβολή. Τον Απρίλιο του 2001, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Πειραιά με δεύτερο βούλευμά του παραπέμπει σε δίκη 15 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων το προεδρείο της ΑΓΕΤ-Ηρακλής και της ANE-Ηρακλής καθώς και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Νηογνώμονα. H δίκη στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πειραιά αρχίζει τον Ιούνιο σε κλίμα συναισθηματικής φόρτισης. Τελικώς, τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους το δικαστήριο έκρινε ενόχους για τις κατηγορίες της ανθρωποκτονίας κατά συρροήν από αμέλεια, της πρόκλησης ναυαγίου κατά συρροήν από αμέλεια και της πρόκλησης σωματικών βλαβών από αμέλεια, έξι μέλη του διοικητικού συμβουλίου της ΑΝΕ-Ηρακλής, τους Χ. Μετζελόπουλο, Ν. Μαύρο, Κ. Ριτσώνη, Σ. Παπασπηλιωτόπουλο, Γ. Νικολόπουλο και Κ. Σιαβέρη. Παράλληλα ο τότε πρόεδρος του Ελληνικού Νηογνώμονα Τριαντάφυλλος Λυσιμάχου και ο διευθύνων σύμβουλός του Διονύσιος Μελισσηνός κρίθηκαν ένοχοι για το σύνολο των παραπάνω κατηγοριών, ενώ ο επιθεωρητής του Νηογνώμονα Δημήτριος Τόλης βρέθηκε ένοχος για την έκδοση ψευδούς βεβαίωσης από αμέλεια. Οι ποινές που επέβαλε το δικαστήριο είναι οι εξής: στους Χ. Μετζελόπουλο, Ν. Μαύρο και Δ. Μελισσηνό ποινή φυλάκισης επτά ετών στον καθένα, ενώ οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε πέντε χρόνια φυλάκισης έκαστος. Οι ποινές όμως κρίθηκαν ως μετατρέψιμες προς 3.000 δραχμές (περίπου 9 ευρώ) την ημέρα. H υπόθεση εν συνεχεία έφθασε στο Τριμελές Εφετείο Πειραιά, το οποίο τελικώς έκρινε στις 16 Ιουλίου 2002 ενόχους τρεις από τους κατηγορουμένους. Συγκεκριμένα, επέβαλε φυλάκιση πέντε ετών στους Νικόλαο Μαύρο, Δημήτρη Τόλη και Διονύση Μελισσηνό. Με την ίδια απόφαση το δικαστήριο αθώωσε τους υπόλοιπους κατηγορουμένους. H υπόθεση έκλεισε οριστικώς τον Ιούνιο του 2003, όταν ο Αρειος Πάγος απέρριψε τις προτάσεις αναίρεσης των τριών καταδικασθέντων σε εξαγοράσιμες ποινές και επικύρωσε την απόφαση του Εφετείου κρίνοντας ότι αυτή «έχει ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, όπως απαιτεί το Σύνταγμα».
* Υπόθεση «Γιάκοβλεφ»
Το βράδυ της 17ης Δεκεμβρίου 1997 αεροσκάφος ουκρανικής αεροπορικής εταιρείας τύπου «Γιάκοβλεφ», το οποίο είχε απογειωθεί από την Οδησσό με προορισμό τη Θεσσαλονίκη, αποπροσανατολίζεται και συντρίβεται στα Πιέρια Ορη, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 74 επιβάτες και μέλη του πληρώματος. Αυτή η υπόθεση έκλεισε οριστικώς μόλις πριν από λίγες ημέρες έπειτα από απόφαση του ποινικού τμήματος του Αρείου Πάγου, με την οποία επικυρώθηκαν οι ποινές φυλάκισης 4 ετών, 4 μηνών και 15 ημερών σε καθέναν από τους δύο ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας του αεροδρομίου «Μακεδονία» για παραλείψεις στην εκτέλεση των καθηκόντων τους, τη νύχτα της πτώσης του αεροσκάφους. Πρόκειται για τους υπαλλήλους της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) Ιωάννη E. Γιαννακόπουλο και Αδαμάντιο I. Φραγκιαδούλη, οι οποίοι είχαν τιμωρηθεί – τρία χρόνια νωρίτερα – με τριετή αναστολή από το Εφετείο Θεσσαλονίκης. Οι δύο ελεγκτές είχαν τιμωρηθεί πρωτοδίκως (το 2000) σε φυλάκιση πέντε ετών ο καθένας, με τις κατηγορίες της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροήν και της παραβίασης ασφάλειας πτήσεων. Από τα πορίσματα των ερευνών που διενεργήθηκαν μετά την πτώση είχαν κριθεί συνυπεύθυνοι οι δύο υπάλληλοι της ΥΠΑ και ο νεκρός πιλότος του «Γιάκοβλεφ».
* Υπόθεση «Σινούκ»
Στις 11 Σεπτεμβρίου 2004 ελικόπτερο τύπου «Σινούκ» εκρήγνυται και στη συνέχεια πέφτει στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 17 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος. H Δικαιοσύνη κινήθηκε στις 2 Ιουνίου 2005, μέσω του εισαγγελέα του Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης ο οποίος άσκησε ποινική δίωξη κατά παντός υπευθύνου για τα κακουργήματα της έκθεσης, της διατάραξης ασφάλειας της αεροπλοΐας και της λανθασμένης συντήρησης ελικοπτέρου, που προκάλεσε τον θάνατο επιβατών. Επίσης, ασκήθηκε δίωξη για τα πλημμελήματα της καθυστέρησης ενημέρωσης, της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροήν και της παράβασης στρατιωτικής εντολής. Ωστόσο, το πόρισμα των πραγματογνωμόνων, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν θα είναι έτοιμο συντόμως.
* Υπόθεση Τεμπών
Είναι 13 Απριλίου 2003, επτά και μισή το βράδυ και οι μαθητές της A’ τάξης Λυκείου του Μακροχωρίου Ημαθίας βρίσκονται στον δρόμο της επιστροφής, ύστερα από τριήμερη εκδρομή στην Αθήνα. Βρίσκονται στην κοιλάδα των Τεμπών όταν τα νοβοπάν και οι μελαμίνες της υπερφορτωμένης νταλίκας που οδηγεί ο 43χρονος Δημήτρης Ντόλας πέφτουν στον δρόμο αλλά και στο λεωφορείο που διασχίζει την αντίθετη κατεύθυνση. Σε λίγα λεπτά η τραγωδία επέρχεται. Τα νοβοπάν «θερίζουν» όλη την αριστερή πτέρυγα του λεωφορείου, η νταλίκα μπαίνει στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας και διπλώνει. Οι τραυματίες απεγκλωβίζονται και μεταφέρονται σε νοσοκομεία, ενώ οι νεκροί φθάνουν τους 21.
Δύο χρόνια μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, τον περασμένο Απρίλιο, και αφού οι έξι κατηγορούμενοι εξήντλησαν όλα τα δικονομικά μέσα που τους παρέχει η νομοθεσία, τελικώς βρέθηκαν στο εδώλιο του Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Βόλου αντιμέτωποι με κακουργηματικές κατηγορίες.
H δίκη άρχισε, ολοκληρώθηκαν οι μαρτυρικές καταθέσεις και την προσεχή Τρίτη ξεκινούν οι απολογίες των κατηγορουμένων. Τόσο οι διασωθέντες μαθητές όσο και οι τραγικοί γονείς των μαθητών που τόσο άδικα χάθηκαν, περιμένουν με αγωνία την κρίση του δικαστηρίου.
* Υπόθεση Καμένων Βούρλων
– Ενάμιση μόλις χρόνο από το δυστύχημα στα Τέμπη, μια τραγική επανάληψη ήρθε να ταυτίσει οδυνηρά την τύχη του Λυκείου Μακροχωρίου Ημαθίας με το Λύκειο της Φαρκαδόνας Τρικάλων.
Είναι 27 Σεπτεμβρίου 2004. Μεταξύ 173ου και 174ου χιλιόμετρου στην Εθνική Οδό Αθηνών – Λαμίας, ανάμεσα στον Αγιο Κωνσταντίνο και στα Καμένα Βούρλα, ένα πούλμαν με μαθητές που λίγες ώρες πριν ξεκίνησε από το Λύκειο Φαρκαδόνας Τρικάλων κινείται προς την Αθήνα. Τα παιδιά θα παρακολουθήσουν τους Παραολυμπιακούς. Στο πέταλο του Μαλιακού το λεωφορείο συγκρούεται με νταλίκα. Επτά από τους μαθητές χάνουν τη ζωή τους και ένας ακρωτηριάζεται. Σύμφωνα με όσα προέκυψαν από την προανάκριση, ο 60χρονος οδηγός της νταλίκας Αντώνης Παρδαλάκης – λόγω μετατόπισης φορτίου με υαλοπίνακες – έχασε τον έλεγχο και πέρασε στο αντίθετο ρεύμα σκορπώντας τον θάνατο. Τόσο εκείνος όσο και ο 21χρονος οδηγός του λεωφορείου Δημήτρης Πεσλής ο οποίος δεν πληρούσε τις τυπικές προϋποθέσεις για να το οδηγεί διώκονται για κακούργημα. H δικαστική έρευνα για την υπόθεση δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΛΑΓΩΝΙΚΑΚΗΣ Επιζήσας από το ναυάγιο του «Ηράκλειον»
Ο κ. Σταύρος Λαγωνικάκης είναι από τους λίγους επιζήσαντες του ναυαγίου του πλοίου «Ηράκλειον», το 1966. Σήμερα, είναι 66 ετών και ασχολείται με τον εμπόριο και τον τουρισμό στα Χανιά. Τη νύχτα του μοιραίου για εκατοντάδες επιβάτες ναυαγίου, ο κ. Λαγωνικάκης, 27 ετών τότε, είχε πέσει για ύπνο στην καμπίνα του. «Τα θυμάμαι όλα λεπτό προς λεπτό» δηλώνει.
Συνεχίζοντας τη διήγησή του ο κ. Λαγωνικάκης αναφέρει ότι «υπήρχε ένα φορτηγό ψυγείο το οποίο καθυστέρησε την αναχώρηση για μισή ώρα. Και προκειμένου να μη φορτωθεί στο «Φαιστός», το οποίο ήταν ανταγωνιστικό πλοίο, έβαλαν μέσα το φορτηγό βιαστικά ανάμεσα στις δύο πόρτες και δεν το έδεσαν καλά. Με τα παλαντζαρίσματα που έκανε το πλοίο λόγω των πολλών μποφόρ, κάποια στιγμή μετατοπίστηκαν οι τάκοι και άρχισε το φορτηγό να χτυπάει τις πόρτες». Προσθέτει δε ότι «η μεγάλη εγκληματική παράλειψη του καπετάνιου ήταν ότι δεν είχε ενημερώσει τους επιβάτες. Κανείς δεν είχε προετοιμασθεί. Εγώ αν και άκουγα χτυπήματα στο υπόγειο, δεν έδωσα σημασία. Σε κάποια στιγμή ακούω ένα καμπανάκι και νόμιζα ότι ήταν αλλαγή βάρδιας. Ταυτόχρονα όμως αντιλήφθηκα ότι το κεφάλι μου ήταν χαμηλά και τα πόδια ψηλά».
Ο κ. Λαγωνικάκης βρισκόταν για περίπου 12 ώρες στη θάλασσα. Οπως περιγράφει: «κάποια στιγμή συναντήθηκα με τη γυναίκα ενός ναυτικού, η οποία κρατιόταν από ένα κασόνι, μαζί με κάποιον από το πλήρωμα. Μείναμε στη θάλασσα ως τη μία – μιάμιση το μεσημέρι. H γυναίκα αυτή μισή ώρα προτού μας βγάλουν από τη θάλασσα πνίγηκε μπροστά στα μάτια μου».
Ο κ. Λαγωνικάκης κλήθηκε στο δικαστήριο «τρεις – τέσσερις φορές» όπως θυμάται. «Εν συγκρίσει με αυτό που συνέβη, η ποινή ήταν άνευ αξίας. Δεν εξαγοράζονται με καμία ποινή τόσο πολλές ζωές. Εκείνη τη στιγμή αισθάνεσαι ότι αδικείσαι, αλλά δεν μπορείς να κάνεις τίποτα» παραδέχεται.
