ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, 31 Οκτωβρίου.
Ο νέος αγοραστής του περίφημου παλίμψηστου του Αρχιμήδη δεν είναι, όπως αρχικά φημολογήθηκε, ο δισεκατομμυριούχος ιδρυτής της Microsoft Μπιλ Γκέιτς, ήδη κάτοχος αρκετών αξιόλογων κειμηλίων. Αυτό υποστηρίζει με δηλώσεις του προς «Το Βήμα» ο διευθυντής του Τμήματος Χειρογράφων του οίκου δημοπρασιών Christie’s Φελίξ ντε Μαρέζ Ονιενς, τονίζοντας ότι «ο νέος αγοραστής δεν πρόκειται να κρατήσει το χειρόγραφο σε αφάνεια, όπως οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες του». Αρνείται να αποκαλύψει το όνομά του αλλά αναφέρει ότι είναι «αμερικανός συλλέκτης».
Γνωστοποιώντας τη στάση που θα κρατήσει ο οίκος Christie’s σε μια πιθανή δίκη, τονίζει με έμφαση ότι «για μας η υπόθεση τελείωσε από τη στιγμή που πωλήσαμε το χειρόγραφο». Ο δικηγόρος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων Σίμος Δήμας επισημαίνει ότι, «σύμφωνα με τη νομοθεσία της Νέας Υόρκης, τα κλοπιμαία δεν μπορούν να πωληθούν, ακόμη και αν ο πωλητής δεν είναι ο ίδιος κλέφτης». Ο ελληνοαμερικανός δικηγόρος δηλώνει προς «Το Βήμα» από την πλευρά του: «Θα προχωρήσουμε σε αγωγή διεκδίκησης του παλίμψηστου. Εχουμε τα ονόματα των Γάλλων που κατείχαν το χειρόγραφο και όταν γίνει η δίκη θα αποκαλυφθεί και το όνομα του αμερικανού αγοραστή».
Φιλότεχνοι που παρακολούθησαν τη δημοπρασία της περασμένης Πέμπτης στον φημισμένο οίκο Christie’s της Νέας Υόρκης και είδαν το χειρόγραφο τις προηγούμενες ημέρες ομολογούν ότι «πράγματι δεν είναι σε καλή κατάσταση και η ανάγνωση των κειμένων γίνεται με πολύ μεγάλη δυσκολία».
Ο Κρις Ρόρις, καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Ντρέξελ στη Φιλαδέλφεια (όπου πρόεδρος είναι ο Ελληνας Κωνσταντίνος Παπαδάκης), ο οποίος είναι μελετητής του Αρχιμήδη, λέγει: «Ανεξάρτητα από το σε ποια κατάσταση βρίσκεται το χειρόγραφο, το αποτέλεσμα της δημοπρασίας με απογοήτευσε. Και ο λόγος είναι απλός: αυτό το ανεκτίμητης αξίας έργο μπορεί να χαθεί πάλι στο σκοτάδι και οι ενδιαφερόμενοι επιστήμονες να μην έχουν τη δυνατότητα να το μελετούν».
Ο βιβλιοπώλης από το Λονδίνο Σάιμον Φιντς, που εκπροσώπησε τον άγνωστο αμερικανό αγοραστή, θεωρείται τακτικός επισκέπτης του οίκου Christie’s, που βρίσκεται στη γωνία του 59ου δρόμου και της λεωφόρου Παρκ του Μανχάταν. Μερικοί από τους παρευρεθέντες στη δημοπρασία τον γνωρίζουν, χωρίς όμως να είναι σε θέση να πουν ποιον αντιπροσωπεύει.
Η τελική τιμή της αγοράς, σύμφωνα με το δελτίο Τύπου του Christie’s, που φέρει τον τίτλο «Εξαίσιο αποτέλεσμα», ανήλθε σε 2.202.500 δολάρια (συμπεριλαμβάνονται η προμήθεια και οι πολιτειακοί φόροι). Η αξία του πριν από τη δημοπρασία είχε εκτιμηθεί από 800.000 δολάρια ως 1.200.000 δολάρια.
«Ενα δευτερόλεπτο» ζητεί ο γενικός πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη Χαράλαμπος Μάνεσης από τον συντονιστή της δημοπρασίας του γνωστού οίκου Christie’s της Νέας Υόρκης. Η αγωνία των περίπου 150 θεατών βρίσκεται στο αποκορύφωμά της. Ο αγέλαστος Αμερικανός που κατευθύνει τη διαδικασία, ενώ επαναλαμβάνει το χρηματικό ποσό, φαίνεται ότι προσπαθεί να δώσει κάποια περιθώρια χρόνου στον έλληνα πρόξενο. «Μιλά με εξωτερικό» αναφέρει σε μια στιγμή και στην αίθουσα ξεσπούν αυθόρμητα γέλια.
Τα χρονικά περιθώρια όμως όλο και στενεύουν. Στη δεξιά οθόνη της αίθουσας αναγράφεται η τιμή των δύο εκατομμυρίων δολαρίων που προσφέρεται ως αυτή τη στιγμή όπως αντιστοιχεί στα νομίσματα της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ελβετίας, της Γερμανίας, της Ιαπωνίας και της Ιταλίας. Τα άτομα που αποτελούν το προσωπικό του οίκου Christie’s κινούνται με τέτοιον τρόπο οργάνωσης και συντονισμού που δίνουν την εντύπωση ότι κατευθύνονται από κινήσεις ανθρώπινου χεριού πάνω στο πληκτρολόγιο ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Στην καλαίσθητη, γεμάτη γούστο και φαντασία, αίθουσα, μόλις ακούγεται ο χαρακτηριστικός ήχος που σηματοδοτεί το τέλος μιας δημοπρασίας, το κοινό χειροκροτεί. Ο Βρετανός Σάιμον Φιντς, κρατώντας στο χέρι του τον αριθμό συμμετοχής 169, είναι ο αγοραστής του παλίμψηστου περγαμηνού χειρογράφου του Αρχιμήδη, που είναι τοποθετημένο μέσα σε γυάλινη θήκη, ακριβώς δίπλα από τον λαλίστατο δέκτη των προσφορών.
«Δεν είναι εύκολο σε αυτά τα μεγάλα ποσά να κινηθούμε με τις ίδιες δυνατότητες. Οπως θα διαπιστώσατε, ο αντίπαλός μας είχε άνεση κινήσεων, δεν είχε όρια και ήταν επιθετικότατος» δηλώνει προς «Το Βήμα» ο κ. Μάνεσης, ο άνθρωπος που επωμίστηκε το βαρύ φορτίο εκπροσώπησης της Ελλάδας σε μια τέτοια αγχώδη αλλά ενδιαφέρουσα δημοπρασία. Καθισμένος στην πρώτη σειρά, στο ένα χέρι κρατούσε το φορητό τηλέφωνο και στο άλλο τον αριθμό 176, τον οποίο έδειχνε κάθε φορά που έκανε προσφορά για ένα χρηματικό ποσό. Η πρώτη προσφορά ήταν 400.000 δολάρια και ανέβαινε κατά 100.000 δολάρια. Εκτός από τον κ. Φιντς και τον έλληνα αντιπρόσωπο, στην πώληση του σπάνιου αυτού παλίμψηστου συμμετείχε ακόμη ένα άτομο, ασιατικής καταγωγής.
«Ημουν σε συνεχή επαφή με το υπουργείο Πολιτισμού στην Αθήνα. Η Ελλάδα με εντιμότητα και αποφασιστικότητα, έχοντας υπόψη της και την οικονομική παράμετρο, κινήθηκε πολιτισμένα και διακριτικά για ένα θέμα που έχει ιστορική αλλά και ηθική σημασία» αναφέρει ο γενικός πρόξενος της χώρας μας στη Νέα Υόρκη.
Διαφορά στους νόμους
Το προηγούμενο βράδυ το ομοσπονδιακό δικαστήριο, μετά από μήνυση που είχε υποβάλει ο δικηγόρος Σίμος Δήμας (ενεργό μέλος της ομογένειας αλλά και γνωστός για τις μηνύσεις του κατά της Αρχιεπισκοπής Αμερικής τόσο επί εποχής Ιακώβου όσο και επί εποχής Σπυρίδωνα) για λογαριασμό του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, αποφάσισε ότι δεν είναι αποδεκτή η προσφυγή για να ακυρωθεί η δημοπρασία για το παλίμψηστο του Αρχιμήδη. Ο δικαστής τόνισε ότι, «σύμφωνα με τον υπάρχοντα νόμο, ο ιδιοκτήτης έχει καθαρό τίτλο για να πωλήσει το χειρόγραφο και η πώληση θα γίνει κανονικά, όπως έχει προγραμματισθεί».
Στη μήνυση που κατέθεσε ο κ. Δήμας το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων υποστηρίζει ότι το περγαμηνό χειρόγραφο βιβλίο των 174 σελίδων κλάπηκε από το Μετόχιό του στην Κωνσταντινούπολη και πωλήθηκε ή δόθηκε παράνομα. «Θα προχωρήσουμε τον δικαστικό μας αγώνα κατά του οίκου Christie’s και του νέου αγοραστή. Στόχος μας είναι η υπόθεση να εκδικασθεί σύμφωνα με τους αμερικανικούς και όχι τους γαλλικούς νόμους» αναφέρει στην εφημερίδα μας ο κ. Δήμας (σ.σ.: ο οίκος Christie’s ισχυρίζεται ότι το χειρόγραφο του Αρχιμήδη ανήκε σε γαλλική οικογένεια και αρχικά είχε αγορασθεί από μοναχούς στην Κωνσταντινούπολη), προσθέτοντας ότι «η ελληνική κυβέρνηση χειρίστηκε το θέμα με δυναμισμό και τόλμη και δεν θεωρείται αποτυχία η μη αγορά του παλίμψηστου. Αλλωστε διεφάνη ότι ο αγοραστής ήταν διατεθειμένος να ανεβάσει κατά πολύ το χρηματικό ποσό».
Μετά την αποδοχή της προσφοράς του ούτε καν χαμογέλασε και αρνήθηκε να κάνει οποιαδήποτε δήλωση στους δημοσιογράφους. Σε ερώτησή μας αν εκπροσωπεί εταιρεία ή ιδιώτη, απέφυγε να απαντήσει, συνεχίζοντας να κοιτάζει τον κατάλογο.
Η δημοπρασία για το ελληνικό παλίμψηστο περγαμηνό χειρόγραφο ξεκίνησε ακριβώς στις δύο το απόγευμα της Πέμπτης (τοπική ώρα), όπως ήταν προκαθορισμένο, και κράτησε μόνο τέσσερα λεπτά. Ο κ. Φιντς, όμως, όπως και μερικοί άλλοι έμποροι, επενδυτές και φιλότεχνοι, έμεινε στην αίθουσα για να αγοράσει και άλλα αντικείμενα.
Ανάμεσα στους θεατές ήταν και ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΗΕ, πρέσβης Χρήστος Ζαχαράκις, ο οποίος είναι λάτρης αυθεντικών συλλογών. Το όλο θέμα συγκέντρωσε το ενδιαφέρον αρκετών αμερικανικών μέσων ενημέρωσης. Ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί κάλυψαν το γεγονός ενώ ειδικοί στον χώρο της τέχνης αναμένεται να γράψουν εντός των ημερών σχετικά κείμενα σε μεγάλες εφημερίδες και περιοδικά.
Στην αίθουσα δημοπρασιών του οίκου Christie’s, εκτός από τους άμεσα ενδιαφερομένους, τους «τακτικούς θεατές» και τους δημοσιογράφους, υπήρχαν πανεπιστημιακοί και διανοούμενοι, μελετητές του ελληνικού και βυζαντινού πολιτισμού. Εκπρόσωπος του Γραφείου Τύπου του Christie’s μάς είπε ότι δέχθηκε αρκετά τηλεφωνήματα από πολλές περιοχές της Αμερικής αλλά και του εξωτερικού τα οποία ζητούσαν πληροφορίες για το χειρόγραφο.
Πάντως, αν και πέρασαν τόσοι αιώνες, ο γίγαντας της φυσικής επιστήμης που είπε «δώστε μου γη για να σταθώ και θα κινήσω τη Γη», έστω και μέσα από το παλίμψηστο, κατάφερε να κινήσει το τεράστιο ενδιαφέρον της παγκόσμιας εικαστικής κοινής γνώμης και μαζί με αυτό δύο εκατομμύρια δολάρια από την τσέπη του μυστηριώδους αγοραστή.
