«ΜΑ ΟΥΤΕ κάπνισα ποτέ μου ούτε υπάρχει καπνιστής ή καπνίστρια στο σπίτι ή στο γραφείο. Είχα πάντα χαμηλή πίεση, μια ζωή. Χαμηλό σάκχαρο και χαμηλή χοληστερίνη. Είμαι κανονική στην περίοδο, κάθε 28 ημέρες. Και οι γονείς μου, δόξα τω Θεώ, είναι γεροί και δυνατοί, χωρίς προβλήματα καρδιάς, ούτε έχω κανέναν στο σόι μου με εγκεφαλικό επεισόδιο. Πώς έγινε αυτό; Πώς το έπαθα;».
Αυτές οι ερωταπαντήσεις δεν είναι σπάνιες από γυναίκες και άνδρες με στενώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες (της καρδιάς), στις καρωτίδες ή στις αρτηρίες των ποδιών. Από παλαιά υπήρχαν ενδείξεις για φλεγμονώδεις κυτταρικές διεργασίες που προκαλούν αρτηριακές στενώσεις. Πρόσφατα και εμείς και άλλες ερευνητικές ομάδες χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της αθηρεκτομής δείξαμε την ύπαρξη μεγαλοκυτταρικών ιών CMV (CMV = Cyto Megalo Viruses) στο αθήρωμα ή στον επαναστενωτικό ιστό. Αθήρωμα (atheroma) είναι το βούλωμα της αρτηρίας, του αυλού της αρτηρίας, έχει δε χρώμα υπόξανθο, υποκίτρινο. Στη γλώσσα του Ιπποκράτη αθηρό σήμαινε υπόξανθο, υποκίτρινο, όπως το χρώμα του ξίγγους.
* Χλαμύδια
Μεγαλοκυτταρικοί ιοί, λοιπόν, ο ιός του έρπητα, πορφυρομονάδες και χλαμύδια (Chlamydia pneumoniae), βρέθηκαν μέσα στα φραξίματα που προκαλούν τη στένωση της στεφανιαίας αρτηρίας. Τα χλαμύδια είχαν ανάμεσά τους κύτταρα του αίματος που είχαν καταβροχθίσει χοληστερίνη και λιπίδια. Με την αθηρεκτομή εισάγουμε τον ευέλικτο καθετήρα (σωληνάκι) στη μηριαία αρτηρία, διαδερμικά, με τοπική αναισθησία για να μην υπάρχει πόνος. Εν συνεχεία υπό ακτινοσκοπικό έλεγχο οδηγούμε τον καθετήρα της αθηρεκτομής, που λέγεται και αθηροτόμος, μέσα στη στεφανιαία αρτηρία, στο σημείο ακριβώς της στένωσης, του αθηρώματος. Το άτομο, ο/η ασθενής, είναι ξύπνιο. Του μιλάμε, του λέμε τι κάνουμε και παρακολουθεί, αν θέλει, στις μεγάλες ακτινοσκοπικές οθόνες την πορεία του λεπτού αθηροτόμου όπως ανεβαίνει στην αορτή, τον στρίβουμε εξωτερικά από την εξωτερική του άκρη τηλεμετρικά με τηλεχειρισμό. Κατεβαίνει το αορτικό τόξο και εισέρχεται με προσοχή και δεξιοτεχνία μέσα στη στεφανιαία αρτηρία και ακριβώς στην περιοχή ευθύς μετά το αθήρωμα. Φθάσαμε στον στόχο μας. Εμείς μεν υπομειδιούμε κάτω από τη χειρουργική μάσκα. Ο ασθενής πολλές φορές γελάει και χαίρεται· ιδιαίτερα αν έχει πάρει πριν φάρμακο, όπως παράγωγο της διαλεπάμης που προκαλεί ψυχική ηρεμία και ευφορία. Χαίρεται ο ασθενής γιατί φθάσαμε στον στόχο μας, το βλέπει και ο ίδιος χωρίς να έχει καταλάβει (νιώσει) τίποτε. Ο αθηροτόμος στην άκρη του έχει μεταλλική εγκοπή, που έχει προεπιλεγεί σε μέγεθος και διαστάσεις για να ταιριάζει απόλυτα με την αρτηριακή στένωση. Οπως το πόδι στο σωστό νούμερο παπουτσιού και ακόμη καλύτερα. Είναι σημαντική αυτή η λεπτομέρεια. Η επιλογή του αθηροτόμου σε μέγεθος, διαμέτρημα, διαστάσεις της ακραίας εγκοπής κτλ. γίνεται από πριν με βάση την εκλεκτική στεφανιαία αγγειογραφία. Τώρα που τσακώσαμε το αθήρωμα μέσα στο άνοιγμα (παράθυρο) του αθηροτόμου κλείνουμε την οροφή του παραθύρου με ένα λεπτότατο έλασμα, που κόβει το αθήρωμα, πάλι με εξωτερικό τηλεκατευθυνόμενο χειρισμό. Ο ποντικός, εν προκειμένω το αθήρωμα, πιάστηκε στη φάκα. Σιγά σιγά αποσύρουμε (λέξη της μόδας) τον αθηροτόμο κάνοντας πίσω: στεφανιαία αρτηρία, δεξιά ή αριστερά ή κλάδου της, αορτικό τόξο, αορτή, λαγώνιος αρτηρία, μηριαία αρτηρία, δέρμα κι έξω. Ο ποντικός (το αθήρωμα) είναι στη φάκα του αθηροτόμου. Χαρά μεγάλη, όλοι. Πέφτουν οι μάσκες. Οι φοιτητές που παρακολουθούν πίσω από το δωμάτιο με μολυβδύαλο χειροκροτάνε. Ενας βοηθός πιέζει την πύλη εισόδου του αθηροτόμου για να μη βγει αίμα και ο ασθενής εκπέμπει ευχαριστίες. Εμείς δε βγάζουμε το αθήρωμα έξω από τη φάκα του αθηροτόμου με λεπτές άσηπτες βελόνες και το στέλνουμε στο εργαστήριο για καλλιέργεια και βιοψία. Με τη μέθοδο της αθηρεκτομής όχι μόνο εκτέμνουμε το αθήρωμα, τη στένωση, απελευθερώνοντας έτσι τον στενωμένο αυλό της αρτηρίας, αλλά με τη βιοψία και την καλλιέργεια που κάνουμε παίρνουμε και πολύτιμες επιστημονικές πληροφορίες.
* Υπερπλασία
Οι μεγαλοκυτταρικοί ιοί (CMV) μεταλλάσσουν το γονίδιο Ρ53 προκαλώντας τελικά υπερπλασία (αύξηση του αριθμού) των λείων μυϊκών κυττάρων του τοιχώματος της στεφανιαίας αρτηρίας. Η υπερπλασία αυτή των κυττάρων προκαλεί πάχυνση του τοιχώματος της αρτηρίας και στένωση του αυλού της. Μεγαλοκυτταρικοί ιοί, πορφυρομονάδες και χλαμύδια βρίσκονται τουλάχιστον στις μισές αρτηριακές στενώσεις (αθηρώματα) ενώ μικροοργανισμοί δεν βρέθηκαν στα υγιά τμήματα της αρτηρίας (χειρουργικά παρασκευάσματα). Χλαμύδια ανευρέθηκαν όχι μόνο στις στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών αλλά και των καρωτίδων και των αρτηριών των ποδιών. Τα χλαμύδια και οι πορφυρομονάδες (porphyromonas gingivalis) μπορούν να κυκλοφορήσουν στο αίμα και να καθήσουν εκλεκτικά πάνω σε μια μικρή προϋπάρχουσα αρτηριακή στένωση με αποτέλεσμα να αυξήσουν το μέγεθός της με ποικίλους τρόπους: τοπική υπερπλασία των κυττάρων, προσέλκυση χοληστερίνης, που κυκλοφορεί στο αίμα (όσο περισσότερη τόσο το χειρότερο), τριγλυκεριδίων κτλ.
Τα χλαμύδια όμως μπορούν να κάνουν και κάτι άλλο. Τα άτιμα! Να κάνουν την αθηρωματική πλάκα ασταθή και εύθραυστη. Ρήξη της αθηρωματικής πλάκας (γκρέμισμα σαν σεισμική δόνηση) μέσα στον αυλό της αρτηρίας προκαλεί απόφραξη, θρόμβωση και έμφραγμα.
Πύλη εισόδου τα ούλα
ΑΠΟ πού μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος αυτά τα διαβολοχλαμύδια; Αν υπάρχει εστία λοιμώξεως με χλαμύδια, π.χ. στον πνεύμονα, στο αναπνευστικό σύστημα, από εκεί. Ευτυχώς καταπολεμούνται με το σωστό αντιβιοτικό (ερυθρομυκίνη, κλαριθρομυκίνη κτλ.). Η συχνότερη όμως πύλη εισόδου για τα χλαμύδια και την Porphyromonas gingivalis είναι τα ούλα. Φωλιάζουν εκεί πολλά από αυτά. Στα σαθρά, βρώμικα ούλα. Και τι κάνουμε; Κρατάμε τα ούλα καθαρά και γερά. Εχουμε οδοντιατρική κλωστή (dental floss) σε ένα κουτάκι στην τσέπη μας. Μετά από κάθε γεύμα, πάμε σε μια βρύση και με την κλωστή αφαιρούμε τα υπολείμματα τροφών μεταξύ των δοντιών. Να μη σαπίζουν και μολύνονται τα ούλα. Και βουρτσίζουμε τα ούλα συχνά με μια μαλακιά (soft) οδοντόβουρτσα. Και πάμε και στον οδοντίατρο-περιοδοντολόγο. Πρέπει να κρατάμε τα ούλα μας καθαρά και γερά, χωρίς μικροοπές και ελλείμματα. Για να μην μπαίνουν μικροοργανισμοί στην κυκλοφορία του αίματος. Ούλα καθαρά, καρδία καθαρή.
Ο κ. Διονύσης Γ. Καραλής είναι καθηγητής και διευθυντής της Κλινικής Καρδιολογίας Rush-Presbyterian-St. Luke’s Medical Center του Σικάγου.
