Πάπας Ιωάννης Παύλος Β»

«Ο κομμουνισμός ήταν η απάντηση στον βίαιο, θηριώδη και αχαλίνωτο καπιταλισμό»

Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Β΄ ΔΙΝΕΙ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ στα «παιδιά των πέντε ηπείρων». Αφρικανάκια, λατινοαμερικανάκια, κινεζάκια, ρωσάκια, πιτσιρίκια από όλη την Ευρώπη και την Αυστραλία συγκεντρώθηκαν στις 5 Ιανουαρίου 2001 στο Βατικανό για να εορτάσουν μαζί με τον Ποντίφικα την είσοδο του χριστιανισμού στην τρίτη χιλιετία

Βατικανό. Τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ τον πρωτοσυνάντησα στην Κρακοβία την εποχή που εθεωρείτο «φαβορί» για τον παπικό θρόνο. Στο παρελθόν είχα την τύχη να τον συναντήσω αρκετές φορές και με διάφορες ευκαιρίες στη Ρώμη. Στη μνήμη μου όμως έχει εντυπωθεί εκείνη η βραδιά που τον είδα για πρώτη φορά μετά την ανάληψη των νέων καθηκόντων του, που τον συνάντησα ως Πάπα πλέον, σε ένα δείπνο. Εδειχνε να νιώθει άβολα. Φαινόταν σαστισμένος μέσα στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του Βατικανού. Πριν από λίγες ημέρες ζήτησα και πάλι ακρόαση. Ηθελα να τον συναντήσω ξανά γιατί συγκεντρώνω υλικό για ένα βιβλίο που γράφω με θέμα «Η Ευρώπη του Ιωάννη Παύλου Β΄». Δειπνήσαμε μαζί. Δεν μας διέκοψε κανείς. Μόνο το τηλέφωνο στο διπλανό δωμάτιο χτυπούσε ασταμάτητα, αλλά ο Πάπας δεν έδινε σημασία.

– Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με μια ερώτηση που αφορά το πιο «καυτό» θέμα των ημερών μας: τον πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Οταν μιλήσατε για «ανθρωπιστική επέμβαση» στα Βαλκάνια υπήρξαν κάποιοι που ερμήνευσαν τη δήλωσή σας ως «πράσινο φως», ως έμμεση συγκατάβαση, από την πλευρά σας, στη στρατιωτική επέμβαση. Ετσι είναι;

«Οχι! Κάθε άλλο. Αυτό που εννοούσα εγώ ήταν ότι σε περιπτώσεις απρόκλητης επίθεσης, σε περιπτώσεις εισβολής, πρέπει πάση θυσία να αποτρέψουμε τον εισβολέα από το να προκαλέσει μεγάλη ζημιά. Υπάρχει μια λεπτή διαφορά… Σύμφωνα πάντως με τις παραδοσιακές ηθικές αξίες της Εκκλησίας, δίκαιος πόλεμος είναι μόνον ο αμυντικός πόλεμος. Κάθε έθνος πρέπει να έχει δικαίωμα στην αυτοάμυνα. Αυτό το «δόγμα» διαμορφώθηκε επί Αγίου Αυγουστίνου και επαναδιατυπώθηκε στη δεύτερη Σύνοδο του Βατικανού το 1960».

– Από το Κουβέιτ ως τη Γιουγκοσλαβία, θέλετε να πείτε, δεν άλλαξε καθόλου η συλλογιστική του Πάπα;

«Πάντα διατράνωνα την αντίθεσή μου στον πόλεμο. Βεβαίως υπάρχουν αυτές οι λεπτές διαφορές, τα όρια για τα οποία σας μίλησα ήδη: ότι δηλαδή ένας πόλεμος γίνεται δίκαιος όταν διεξάγεται αποκλειστικά και μόνο για αμυντικούς σκοπούς. Διότι, επαναλαμβάνω, ο καθένας έχει το δικαίωμα στην αυτοάμυνα. Επομένως δεν μπορεί κανείς να μιλάει για εξέλιξη της σκέψης του Πάπα με την έννοια που θέσατε το θέμα εσείς. Βλέπετε, στον Πόλεμο του Κόλπου το θέμα προσέλαβε άλλες διαστάσεις. Κατά τη γνώμη μου, στη δεύτερη φάση του ο πόλεμος έχασε τον χαρακτήρα της αυτοάμυνας και πήρε περισσότερο τη μορφή ενός εκδικητικού πολέμου, ενός πολέμου κυρώσεων. Επιπλέον, η γενικότερη ατμόσφαιρα στην περιοχή ήταν ήδη πολύ τεταμένη. Εγινε προσπάθεια, λόγου χάριν, να δοθεί στη σύγκρουση ο χαρακτήρας θρησκευτικού πολέμου. Ολα αυτά εξηγούν τη θέση της Αγίας Εδρας ­ θέση η οποία παραμένει αμετάβλητη σε ό,τι αφορά τις παραπάνω αρχές και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την υψηλή αποστολή της στη διεθνή κοινότητα. Στα Βαλκάνια όμως η κατάσταση είναι διαφορετική. Εδώ ήλθαμε αντιμέτωποι με ένα συγκλονιστικό πρόβλημα. Βλέπουμε ότι στην πρώην Γιουγκοσλαβία η πτώση του κομμουνισμού συνέπεσε με την επαναφύπνιση του ριζοσπαστικού εθνικισμού ­ γεγονός που οδήγησε τον κόσμο σε πράξεις βίας και προκάλεσε ανήκουστα δεινά σε χιλιάδες αθώους ανθρώπους. Ανέκαθεν η θέση της Αγίας Εδρας ήταν να προσπαθεί να αποτρέπει αδελφοκτόνους συγκρούσεις. Ο ρόλος του Βατικανού είναι να προσπαθεί να αποσοβεί τους εμφύλιους πολέμους. Οταν αρχικά η Σλοβενία, η Κροατία και αργότερα η Βοσνία αποφάσισαν να διεξαγάγουν δημοψηφίσματα για την ανεξαρτησία τους και να τραβήξουν η καθεμιά τον δρόμο της, ενεργούσαν στο πλαίσιο των δικαιωμάτων τους. Είχαν κάθε δικαίωμα να το κάνουν αυτό. Αλλά τότε ακόμη μπορούσε να διαφυλαχθεί η ειρήνη μέσα από προσπάθειες για διαπραγμάτευση και εξεύρεση μιας άλλης λύσης, π.χ. ενός τύπου συνομοσπονδίας. Δυστυχώς όμως τα πράγματα πήραν άλλη τροπή και οδηγηθήκαμε στη βία».

ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΚΡΟΑΣΗ ΣΤΟ ΒΑΤΙΚΑΝΟ ΤΟ 1999. Ο Πάπας δέχεται τους πιστούς. Το πρόγραμμα μιας καθημερινής ημέρας του Ποντίφικα περιλαμβάνει: ακροάσεις στη Βιβλιοθήκη (11.30 π.μ.), γεύμα σε στενό κύκλο συνεργατών ή φίλων με λιτό μενού ­ μακαρόνια, ρύζι, κρέας, πολωνικό γλυκό με τυρί και ένα ποτήρι κόκκινο κρασί ­ (1.30 μ.μ.), προσευχή και ανάπαυση (2.30 μ.μ.), ενασχόληση με διοικητικά καθήκοντα, συναντήσεις με καρδιναλίους, υπουργούς και διπλωμάτες της Αγίας Εδρας (4.00 μ.μ.), περίπατο στους κήπους του Βατικανού και προσευχή στο παρεκκλήσι που βρίσκεται στην οροφή του Αποστολικού Ανακτόρου (8.30 μ.μ.) και ύπνο (11.30 μ.μ.) ύστερα από 16-17 ώρες εργασίας

– Αγιε Πατέρα, σήμερα είστε ίσως περισσότερο δημοφιλής από κάθε άλλη φορά, τουλάχιστον από τότε που ανήλθατε στον παπικό θρόνο. Δεν είναι σύνηθες αυτό για κάποιον που βρίσκεται «στην εξουσία» επί 15 ολόκληρα χρόνια. Παρ’ όλα αυτά ασκείται σκληρή κριτική στο πρόσωπό σας, ακόμη και από την «υμετέρα» Πολωνία. Γιατί σας κριτικάρουν ειδικά οι Πολωνοί;

«Είναι αλήθεια ότι κάποια συγκεκριμένης ιδεολογικής κατεύθυνσης πολωνικά ΜΜΕ προσπαθούν σήμερα να περιγράψουν τη μορφή του Πάπα με μάλλον μελανά χρώματα. Ωστόσο πρέπει να επισημάνω ότι αυτή η στρατηγική των μέσων μαζικής επικοινωνίας δεν αντανακλά τα βαθύτερα αισθήματα των Πολωνών στο σύνολό τους, ειδικά του Καθολικού πληθυσμού. Το θέμα είναι να καταλάβεις τι κρύβεται πίσω από την κριτική, ποια είναι τα βαθύτερα αίτια για τα οποία ασκείται. Κατ’ εμέ, η ρίζα του κακού βρίσκεται στη λανθασμένη ερμηνεία που δίνουν στην έννοια «ένταξη στην Ευρώπη». Το κατάλαβα αυτό κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου στην Πολωνία το 1991, αλλά και με άλλες αφορμές. Φυσικά δεν αντιτίθεμαι σε αυτό που λέμε «ένταξη της Πολωνίας στην Ευρώπη». Είμαι αντίθετος όμως με όλη αυτή την προσπάθεια που καταβάλλεται ώστε να γίνει η «ένταξη» αυτοσκοπός και είδωλο. Είναι ψεύτικο και παραμορφωμένο το είδωλο αυτό. Κατ’ ουσίαν η Πολωνία δεν χρειάζεται να ενταχθεί στην Ευρώπη, αφού… βρίσκεται ήδη στην Ευρώπη ­ ακριβώς στην «καρδιά» της! Σημασία έχει να αποτελείς τμήμα της Ευρώπης διατηρώντας τις δικές σου αξίες και όχι υιοθετώντας άκριτα και τυφλά τα ήθη και τα έθιμα της Δύσης ­ αφομοιώνοντας μάλιστα τα χειρότερα εξ αυτών».

– Πριν από πολλά χρόνια είχατε γράψει μια επιφυλλίδα με τον τίτλο «Η εσχατιά της Ευρώπης: Πού;». Υποστηρίζατε τότε ότι τα σύνορα μιας επικράτειας δεν τα διατρέχεις μέσω του εδάφους της αλλά μέσω των ανθρώπινων υπάρξεων. Ακόμη το πιστεύετε αυτό;

«Θα έλεγα ότι ήταν περισσότερο μια δεοντολογική εισήγηση, μια πρόταση ηθικών αρχών παρά στατιστική. Τα σύνορα του εδάφους, παραδείγματος χάριν, πρέπει να ορίζονται βάσει των αρχών της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας του ατόμου, και αυτό βεβαίως είναι απολύτως κατανοητό. Οπως και αν έχει, αυτό το άρθρο το έγραψα σε μια συγκυρία κατά την οποία ο κομμουνισμός υφίστατο ακόμη, οπότε το περιεχόμενό του θα πρέπει να ερμηνευθεί υπό το πρίσμα των εξελίξεων εκείνης της εποχής».

– Θεωρείτε ότι παίξατε ρόλο στην κατάρρευση του κομμουνισμού; Πολύς κόσμος, μηδέ του Λεχ Βαλέσα (με τον οποίο συνομίλησα προ εβδομάδων) εξαιρουμένου, πιστεύει ότι ναι. Και μάλιστα καθοριστικό ρόλο…

«Πιστεύω ότι, αν κάποιος έπαιξε ρόλο, ήταν η ίδια η χριστιανοσύνη, με τα δόγματά της, τις αρχές της, το θρησκευτικό και ηθικό μήνυμά της και την αυτονόητη υποχρέωσή της να υπερασπίζεται τον άνθρωπο και τα δικαιώματά του. Εγώ δεν έκανα τίποτε παραπάνω από το να υπενθυμίζω, να επαναλαμβάνω και να επιμένω ότι αυτές τις αρχές πρέπει να ακολουθεί κανείς. Πάνω από όλα δε, την αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας, αλλά όχι μόνον αυτήν. Ολων των ανθρωπίνων ελευθεριών, τις οποίες οφείλουμε να σεβόμαστε».

1 ΠΑΤΗΡ ΚΑΙ ΥΙΟΣ ΒΟΪΤΙΛΑ. Ο απόστρατος αξιωματικός δίδαξε στον μικρό Κάρολο πειθαρχία και αυτοσυγκράτηση. 2, 3 Ο «ΛΟΛΕΚ» ΜΕ ΤΟ ΕΞΥΠΝΟ ΚΑΙ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΚΟ ΒΛΕΜΜΑ. Τα παιδικά χρόνια του Καρόλου Ιωσήφ Βοϊτίλα («Λόλεκ», όπως τον φώναζαν τα παιδιά) δεν ήταν και τόσο ευτυχισμένα. Σε μικρή ηλικία έχασε τη μητέρα του. Ο πατέρας του έμεινε το στήριγμά του. Μαζί έπαιζαν ποδόσφαιρο με μπάλες από φλούδες πορτοκαλιών. 4 Ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΒΟΪΤΙΛΑ ΩΣ ΑΠΛΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ σε λατομείο, όταν τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην πατρίδα του, την Πολωνία. 5 ΩΣ ΚΑΡΔΙΝΑΛΙΟΣ το 1967. 6,7 Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ. Πανικός και σύγχυση επικράτησαν στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στις 13 Μαΐου 1981, όταν ο Τούρκος Αλί Αγκτσά πυροβόλησε τον πάπα Ιωάννη Παύλο. Στις φωτογραφίες, πιστοί σπεύδουν να βοηθήσουν τον Ποντίφικα, ο οποίος έχει δεχθεί σφαίρες στην κοιλιακή χώρα

– Γιατί είχε τόση επιτυχία στην Ιστορία ο κομμουνισμός; Και πώς εξηγείτε το γεγονός ότι οι κομμουνιστές αποτελούν υπολογίσιμη δύναμη σε ορισμένες χώρες της Δύσης; Γιατί σε χώρες όπως η Λιθουανία και η Πολωνία επανήλθαν στην εξουσία ακόμη και με τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών;

«Ο κομμουνισμός είχε τόσο μεγάλη επιτυχία στον αιώνα μας επειδή απετέλεσε την αντίδραση απέναντι σε έναν αχαλίνωτο, πρωτόγονο, θηριώδη και βίαιο καπιταλισμό, τον οποίο γνωρίσαμε πολύ καλά όλοι μας. Αρκεί να πάρει κανείς στα χέρια του και να διαβάσει τις παπικές εγκυκλίους… Και ειδικά, πρώτη και καλύτερη, τη «Rerum Novarum» (1893)* με την οποία ο Λέων ΙΓ’ περιγράφει τις συνθήκες υπό τις οποίες ζούσαν οι εργάτες στην εποχή του. Ο Μαρξ επίσης περιέγραψε την κατάσταση της εργατικής τάξης με τον δικό του τρόπο. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Αυτή ήταν η κοινωνική πραγματικότητα τότε. Σκληρή. Προϊόν του συστήματος, των αρχών του ακραίου φιλελεύθερου καπιταλισμού. Ετσι, η αντίδραση σ’ αυτή την ωμή πραγματικότητα ήλθε στην επιφάνεια, «φούντωσε» και απέκτησε υποστηρικτές ­ όχι μόνο από την εργατική τάξη, αλλά και από τις τάξεις των διανοουμένων. Πολλοί από αυτούς πίστεψαν ότι ο κομμουνισμός θα μπορούσε να βελτιώσει την ποιότητα ζωής. Παντού λοιπόν, και στην Πολωνία, πάρα πολλοί διανοούμενοι τάχθηκαν σ’ αυτόν τον αγώνα και συνεργάστηκαν με τις κομμουνιστικές αρχές. Από ένα σημείο όμως και μετά συνειδητοποίησαν ότι η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική από αυτά που φαντάστηκαν. Ορισμένοι δε από αυτούς, οι πιο θαρραλέοι και οι πιο ειλικρινείς, αποστασιοποιήθηκαν από την εξουσία, άλλαξαν στρατόπεδο και πέρασαν στην αντιπολίτευση».

– Και τι επανέφερε στην εξουσία τους κομμουνιστές σε ορισμένες πρώην κομμουνιστικές χώρες; Πώς το εξηγείτε αυτό;

«Εδώ πρέπει να γίνει μια διάκριση. Δεν πρόκειται τόσο για «επάνοδο» του κομμουνισμού όσο για αντίδραση στην αναποτελεσματικότητα των διαδόχων, νέων κυβερνήσεων, κάτι το οποίο δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε ότι η μόνη «πολιτική τάξη» που υπήρχε επί 50 χρόνια στην εξουσία ήταν οι κομμουνιστές. Κυρίως αυτοί έμαθαν τι σημαίνει πολιτική ζύμωση, πώς να «χειρίζονται» τις λειτουργίες του κοινοβουλίου κ.ά. Οι άλλοι ­ και μιλώ για αυτούς που ονομάστηκαν «Κέντρο» ή «Δεξιά» ­ ήσαν ανέτοιμοι να κυβερνήσουν τη χώρα. Δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία ούτε και ευκαιρίες «εξάσκησης». Ως αντιπολίτευση ήσαν ενωμένοι και δυνατοί, όπως στην Πολωνία την εποχή της «Αλληλεγγύης» (Solidarnos¨c). Τώρα όμως είναι διασπασμένοι. Επίσης, σε αρκετά μεγάλο βαθμό υπάρχει διαφθορά. Σε ό,τι αφορά τη διαφθορά στην Πολωνία, θα τη χαρακτήριζα κληρονομημένη εξαχρείωση, αταβιστική διαφθορά. Ο υπέρτατος ατομικισμός οδήγησε το πολιτικό σκηνικό σε κατακερματισμό και διχόνοια. Εκεί βρίσκεται η ρίζα του κακού και όχι στην έλλειψη πολιτικών προτάσεων που θα οδηγούσαν σε ορθή και αποτελεσματική διακυβέρνηση».

ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΛΑΤΡΕΥΟΥΝ ΤΟΝ ΠΑΠΑ. Στη φωτογραφία, ομάδα παιδιών πηγαίνει με λεωφορείο να προϋπαντήσει τον Ποντίφικα κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην περιοχή τον Μάρτιο του 2000

– Αγωνιστήκατε με πάθος κατά του κομμουνισμού. Τώρα όμως που οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης απελευθερώθηκαν από τα δεσμά τους παρατηρούμε έκλυση ηθών, διαφθορά, εξάπλωση των ναρκωτικών και της πορνείας. Η πρώην Γιουγκοσλαβία υποφέρει από έναν πόλεμο-παρωδία που βγάζει τη γλώσσα στον πολιτισμό. Αναρωτηθήκατε ποτέ αν τελικά άξιζε τον κόπο να συμβάλετε στην ήττα του κομμουνισμού;

«Είναι λάθος, νομίζω, να τοποθετούμε έτσι το ζήτημα. Από τη μια πλευρά, ο αγώνας κατά της αδικίας και του ολοκληρωτισμού ασφαλώς ήταν νόμιμος. Από την άλλη πλευρά, όμως, όσα γράφει ο Λέων ΙΓ΄ είναι αλήθεια. Οπως υπάρχουν ψήγματα αληθείας και στις διακηρύξεις των σοσιαλιστών. Ολα αυτά δεν μπορείς να τα πετάξεις, να τα καταστρέψεις, να τα σκορπίσεις στους πέντε ανέμους. Σήμερα χρειαζόμαστε μια αντικειμενική, ακριβή, σωστή αντιμετώπιση, διορατική και διεισδυτική ματιά. Οι υπέρμαχοι του καπιταλισμού, ειδικά οι εξτρεμιστές αμύντορές του, παραβλέπουν όσα καλά κατέκτησε ο σοσιαλισμός: τις προσπάθειες για αντιμετώπιση της ανεργίας, την πρόνοια για τους φτωχούς… Παρ’ όλα αυτά το σύστημα του υπαρκτού σοσιαλισμού, με τον υπερβολικό προστατευτισμό του κράτους, είχε και τα αρνητικά του. Η ιδιωτική πρωτοβουλία χάθηκε και τη θέση της πήραν η παθητικότητα και η αδράνεια. Τι συνέπειες είχε αυτό; Τώρα που άλλαξε το σύστημα, ο κόσμος βρέθηκε απροετοίμαστος, ανίκανος να προστατεύσει τον εαυτό του, ανήμπορος να αναλάβει οιουδήποτε είδους προσωπική ευθύνη. Ταυτόχρονα βεβαίως υπήρξαν ορισμένοι δραστήριοι άνθρωποι που ανέλαβαν αρχικά κάποιες οικονομικές και επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Αλλά αυτοί τι έκαναν; Εκμεταλλεύθηκαν τον αποπροσανατολισμό των πολλών για να πλουτίσουν οι ίδιοι. Και το κατάφεραν χρησιμοποιώντας όχι πάντα θεμιτές και ηθικές μεθόδους… Αρκετοί μάλιστα από αυτούς που προανέφερα υπήρξαν μέλη της πρώην νομενκλατούρας. Οπως βλέπετε, η μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο είναι πολύ δύσκολη. Εχει μεγάλα ρίσκα και υψηλό τίμημα: διόγκωση της ανεργίας, φτώχεια, εξαθλίωση του ανθρώπου…».

– Στη Ρίγα, κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής σας στις χώρες της Βαλτικής, είχατε πει ξανά ότι υπάρχουν «ψήγματα αληθείας» στον μαρξισμό και τον σοσιαλισμό ­ ή όπως αλλιώς θέλετε να χαρακτηρίσετε αυτές τις ιδέες. Οι δηλώσεις σας αυτές ορισμένους τους αιφνιδίασαν.

«Μα δεν είπα τίποτε καινούργιο. Οι θέσεις μου αυτές είναι συστατικό στοιχείο της κοινωνικής ηθικής της Εκκλησίας. Ο Λέων ΙΓ’ είχε πει επίσης τα ίδια πράγματα. Εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τα επιβεβαιώσουμε. Εξάλλου, τι νομίζετε; Ετσι σκέπτεται ο μέσος πολίτης σήμερα. Αυτά πιστεύει. Στον κομμουνισμό υπήρχε μέριμνα για την κοινότητα, ενώ ο καπιταλισμός είναι, ας το πούμε έτσι, ατομικιστικός. Η κοινωνική μέριμνα, η έγνοια για την κοινότητα στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, όπως είπα και πριν, είχε βέβαια και το μεγάλο κόστος της. Το τίμημα πληρώθηκε πολύ ακριβά με την υποβάθμιση άλλων τομέων της ζωής του πολίτη».

– Στο ίδιο ταξίδι σας στη Βαλτική, στη Βίλνα, είπατε σχετικά με τη σύγκρουση μεταξύ αντιπολίτευσης και κομμουνιστών: «Είθε να μην υπάρξουν ούτε νικημένοι ούτε νικητές» ­ υπό τον όρο ότι οι νικημένοι, οι κομμουνιστές π.χ., πρέπει να εξιλεωθούν για τα εγκλήματα που διέπραξαν και να δείξουν σημάδια ειλικρινούς μετανοίας. Μπορείτε να μου πείτε, στην πράξη, πού λέτε «όχι» στην «ανακύκλωση» των κομμουνιστών στην εξουσία;

«Ναι. Είπα ότι πρέπει να μετανοήσουν και να ξεκαθαρίσουν με το παρελθόν. Αλλά, ξέρετε, δεν είναι όλοι πρόθυμοι να το δεχθούν αυτό, ούτε στην Πολωνία ούτε σε άλλες χώρες».

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Β΄, Ο «ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΗΣ». Ο Πάπας αποστέλλει μήνυμα στους επισκόπους από το Βατικανό μέσω e-mail (22 Νοεμβρίου 2001). Ανοιχτός στα μηνύματα των καιρών και στην τεχνολογία, ο «ιερός άρχων των ΜΜΕ», όπως τον χαρακτηρίζουν οι Ιταλοί, ηγείται ενός μηχανισμού που έχει στην ιδιοκτησία του ραδιοφωνικούς σταθμούς, τηλεοπτικά κανάλια, εφημερίδες και επενδύει διαρκώς σε επιχειρήσεις μέσων μαζικής επικοινωνίας

– Με όλον τον σεβασμό, ακούγοντάς σας να μιλάτε αρχίζω να αναρωτιέμαι αν εναντιώνεστε περισσότερο στον καπιταλισμό παρά στον κομμουνισμό. Αυτή την εντύπωση θέλετε να δώσετε;

«Θα επαναλάβω ό,τι έλεγα ως τώρα και το οποίο συνοψίζεται σε έναν στίχο του μεγάλου πολωνού ποιητή Μίτσκεβιτς (σ.τ.μ.: Adam Mickiewicz, 1798-1855): «Μη ρίχνεις το φταίξιμο στο τυφλό σπαθί / αλλά στο χέρι (που το κρατάει)». Με άλλα λόγια, πρέπει να ανατρέχουμε στις αιτίες των φαινομένων των οποίων γινόμαστε μάρτυρες. Και, κατά τη γνώμη μου, η ρίζα του κακού για πάρα πολλά προβλήματα που ταλανίζουν σήμερα την Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο βρίσκεται στη στρεβλή εφαρμογή των αρχών του καπιταλισμού. Βεβαίως ο σημερινός καπιταλισμός δεν είναι πια ίδιος με τον καπιταλισμό της εποχής του Λέοντος ΙΓ΄. Εχει αλλάξει, και σε μεγάλο βαθμό έχει επηρεαστεί από τη σοσιαλιστική σκέψη. Ο καπιταλισμός τού σήμερα είναι διαφορετικός. Χάρη στις πιέσεις των συνδικάτων έχει εισαγάγει θεσμούς κοινωνικής μέριμνας και ασφάλειας. Εχει υιοθετήσει την κοινωνική πολιτική και υπόκειται σε έλεγχο, από την πολιτεία και τις διάφορες ενώσεις. Αλλά σε ορισμένα σημεία του κόσμου έχει παραμείνει στο «πρωτόγονο» στάδιο, με τη βία και την ωμότητά του, σχεδόν όπως έναν αιώνα πριν».

– Πώς εξελίσσεται ο διάλογος μεταξύ Καθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας; Στη Βίλνα υπό μιαν έννοια τείνατε συμβολικά χείρα φιλίας μιλώντας για «μεγαλόψυχη και ευγενή Ορθόδοξη Εκκλησία».

«Ο εκπρόσωπος του Πατριαρχείου της Μόσχας που μας συνόδευσε στην περιοδεία μας στις χώρες της Βαλτικής μού είπε: «Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι πρώτους από όλους εμάς έπληξε σκληρά ο κομμουνισμός». Και είναι αλήθεια αυτό. Διότι, παρ’ όλο που οι Καθολικοί επίσης υπέφεραν τα πάνδεινα, αναλογικά το πλήγμα ήταν μικρότερο, αφού κατ’ αρχήν σε εκείνες τις περιοχές οι Καθολικοί αποτελούσαν μικρή μειοψηφία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας υπέστη διωγμούς, υπήρξε θύμα αλγεινής μεταχείρισης στη Σοβιετική Ενωση. Και σήμερα πρέπει να αναζητήσει εκ νέου τρόπους για να επανεντάξει τους πιστούς στο ποίμνιό της. Η κατάσταση βεβαίως άλλαξε τώρα. Παλιά, το ρωσικό κράτος ήταν Ορθόδοξο. Η εθνική ταυτότητα των Ρώσων βασιζόταν στην Ορθοδοξία. Η ιστορία του ρωσικού λαού είναι εξ ολοκλήρου συνδεδεμένη με την ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία ­ πρώτα την ελληνική, μετά τη σλαβική και πάνω απ’ όλα βεβαίως τη ρωσική. Σήμερα αναπτύσσουμε αμοιβαίες σχέσεις με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ωστόσο υπάρχουν μερικά ζητήματα που πρέπει να προσπαθήσουμε να αποσαφηνίσουμε και να διευθετήσουμε σύμφωνα με τις αρχές του οικουμενικού διαλόγου. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνω μια σύντομη αναφορά σε δύο πολύ προσφιλή μου θέματα. Το πρώτο αφορά την εγκατάσταση λατινικών επισκοπών δικαιοδοσίας της Αγίας Εδρας στην επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Πρόκειται για επισκοπές που υπήρχαν στο παρελθόν αλλά τις κατήργησε το κομμουνιστικό καθεστώς. Ετσι, οι Καθολικοί που ασκούσαν το λατινικό (σ.τ.μ.: δυτικό) τελετουργικό και πίστευαν στο δυτικό δόγμα έμειναν επί δεκαετίες ολόκληρες χωρίς επισκόπους. Πρόκειται για μεγάλη αδικία, η οποία πρέπει σήμερα να αποκατασταθεί. Επειτα υπάρχει και το θέμα της Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας (σ.τ.μ.: το ανατολικό δόγμα), η οποία επίσης υπέστη σκληρές διώξεις από το κομμουνιστικό καθεστώς, ωστόσο κατάφερε να παραμείνει πιστή στην Αποστολική Εδρα και σήμερα, ύστερα από τόσα χρόνια παρανομίας, κτίζει ξανά τις εκκλησιαστικές δομές της».

– Αγιε Πατέρα, σας επηρέασε ­ και αν ναι, πώς; ­ στην άσκηση των καθηκόντων σας ως Πάπα το γεγονός ότι είστε Πολωνός;

«Μεγάλωσα εκεί. Ως εκ τούτου κουβαλώ μαζί μου την ιστορία, την κουλτούρα, τις εμπειρίες και τη γλώσσα της Πολωνίας. Ακόμη κα τώρα, όταν πρέπει να γράψω κάτι, το γράφω στα πολωνικά. Η μητρική γλώσσα είναι αναντικατάστατη. Ζώντας σε μια χώρα που έπρεπε να παλέψει για την ελευθερία της, μια χώρα εκτεθειμένη στον κίνδυνο στρατιωτικών εισβολών και στις επιθετικές ορέξεις των γειτόνων της, έμαθα να συμπονώ και να τάσσομαι στο πλευρό των φτωχών, του λεγομένου Τρίτου Κόσμου, ο οποίος υφίσταται άλλης μορφής ζυγό ­ τα ισχυρά δεσμά της οικονομικής εξάρτησης. Εχω συνομιλήσει πολλές φορές για αυτό το θέμα με ηγέτες αφρικανικών χωρών. Αυτό που κατάλαβα είναι ότι υπάρχει σκληρή εκμετάλλευση και τάχθηκα αναφανδόν υπέρ των φτωχών. Βρίσκομαι κατηγορηματικά στο πλευρό των απόκληρων, των καταπιεσμένων, των περιθωριοποιημένων και των ανυπεράσπιστων ανθρώπων όλης της γης. Οπως καταλαβαίνετε, οι ισχυροί αυτού του κόσμου δεν βλέπουν με καλό μάτι έναν πάπα που ασπάζεται τέτοιες απόψεις. Και μάλιστα πολλές φορές τον αποδοκιμάζουν για τη στάση του σε θέματα ηθικών αρχών. Για παράδειγμα, θα ήθελαν την άδειά του για τις αμβλώσεις, την αντισύλληψη, τα διαζύγια… Πράγματα στα οποία ένας πάπας δεν μπορεί να συγκατατεθεί, διότι το καθήκον που του έχει ανατεθεί από τον Θεό είναι η υπεράσπιση της ανθρώπινης ύπαρξης, της αξιοπρέπειας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου, ανάμεσα στα οποία είναι και το δικαίωμα στη ζωή».

– Ο κόσμος αναρωτιέται και ανησυχεί βαθύτατα: προς τι είδους Ευρώπη βαδίζουμε; Μπορείτε να τους καθησυχάσετε αυτούς τους ανθρώπους; Μπορείτε να απαντήσετε με σιγουριά;

«Ενας πολιτικός είπε μια φορά κάτι που με άφησε εμβρόντητο: ότι η πτώση του τείχους του Βερολίνου είναι πρόβλημα κυρίως για τη Δυτική Ευρώπη, διότι ως τώρα αυτό το τείχος μάς προστάτευε ­ ζούσαμε ήσυχα και ειρηνικά, μπορούσαμε να δουλεύουμε και να πλουτίζουμε χωρίς μπελάδες· τώρα πρέπει να κοιτάζουμε και «πέρα από την όχθη», να ενδιαφερόμαστε και για το τι συμβαίνει στην Ανατολική Ευρώπη, ειδάλλως το σύστημά μας θα καταρρεύσει. Ετσι είπε. Το θεώρησα πολύ εύστοχο και ενδιαφέρον αυτό το σχόλιο. Επιβεβαιώνεται άλλωστε και από την εξέλιξη του πολέμου στα Βαλκάνια. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, με την «εσωστρέφειά» της, είναι αδιάφορη και ατελέσφορη. Δεν μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα και αφήνει να υποφέρουν αθώοι. Ετσι, οι θερμές εκκλήσεις του Πάπα και της Αγίας Εδρας για ειρήνη μοιάζουν φωνή βοώντος εν τη ερήμω».

– Ποια μπορεί να είναι η συνεισφορά της Ανατολικής Ευρώπης στη διευρυμένη ΕΕ, υπέρ της οποίας έχετε ταχθεί;

«Πρωτίστως η συνεισφορά διά της ταυτότητας αυτών των εθνών. Πρόκειται για ευρωπαϊκά έθνη τα οποία, παρ’ όλες τις αλλαγές που τους επιβλήθηκαν από τα κομμουνιστικά καθεστώτα, κατάφεραν να διατηρήσουν την εθνική ταυτότητά τους. Ισως ακόμη και να την ενίσχυσαν, χάρη στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Αυτό είναι βέβαιο σε ό,τι αφορά την Πολωνία. Αλλά και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έτσι έγινε. Η ταυτότητα αυτών των εθνών ήλθε στην επιφάνεια με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικό βαθμό. Βασικά σε καθεμία από τις χώρες αυτές δόθηκε μάχη μεταξύ προλεταριακού διεθνισμού και εθνικής ταυτότητας και (σ.σ.: τα κομμουνιστικά καθεστώτα) κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια να καταπνίξουν την εθνική ταυτότητα. Είπαν: ο εργάτης δεν έχει πατρίδα, διότι πατρίδα του είναι η εργατική τάξη. Τελικά όμως αποδείχθηκε ότι η ιδεολογία των τάξεων, της ταξικής πάλης και της δικτατορίας του προλεταριάτου δεν νίκησε. Δεν κατάφερε να ξεριζώσει την εθνική συνείδηση και το θρησκευτικό συναίσθημα. Η αίσθηση της εθνικής ταυτότητας και η θρησκευτικότητα παρέμειναν ανέπαφες ­ σε μεγάλο βαθμό τονώθηκαν κιόλας, όπως ανέφερα προηγουμένως».

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «L’ OSSERVATORE ROMANO», το δημοσιογραφικό όργανο του Βατικανού, με πρωτοσέλιδη την είδηση της απόπειρας δολοφονίας του πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄ στις 13 Μαΐου 1981

– Από τη μια πλευρά έχουμε λοιπόν την ανεπτυγμένη Δύση, η οποία όμως είναι υπερβολικά επικεντρωμένη στα οικονομικά θέματα, όπως παρατηρήσατε προηγουμένως και εσείς. Και από την άλλη πλευρά έχουμε την πρώην κομμουνιστική Ευρώπη, η οποία κατάφερε να επιβιώσει χάρη στα… δεινά της και για την οποία ακόμη υπάρχουν ενδείξεις ότι είναι λιγότερο επιδερμική και επιπόλαιη στην αντιμετώπιση της ανθρώπινης ζωής. Εχουμε δηλαδή δύο «Ευρώπες». Με τη μεταξύ τους προσέγγιση, η οποία επιχειρείται τώρα και στην οποία εναποθέτουμε τις ελπίδες μας, ποια από τις δύο αυτές «Ευρώπες» θεωρείτε ότι θα βγει περισσότερο κερδισμένη;

«Ας αναλογιστούμε καλύτερα ποια από τις δύο πλευρές έχει να χάσει περισσότερα!.. Με όλη μου την ψυχή θα έλεγα ότι αυτή που θα χάσει περισσότερα είναι η Ανατολική Ευρώπη, με την έννοια της ταυτότητας. Διότι η Ανατολική Ευρώπη, μέσω των δυσάρεστων εμπειριών που απεκόμισε από το ολοκληρωτικό σύστημα, είναι πιο ώριμη».

– Δηλαδή… χάρη στον κομμουνισμό!

«Θα έλεγα μάλλον ότι ωρίμασε μέσω μιας πορείας αυτοάμυνας και αγώνων κατά του μαρξιστικού ολοκληρωτισμού. Στην Ανατολή παρέμεινε αναλλοίωτη αυτή η διαφορετική διάσταση του ανθρωπίνου πνεύματος. Και αυτός είναι ίσως ένας από τους λόγους για τους οποίους εξελέγη Πολωνός πάπας πριν από 15 χρόνια. Ορισμένες αξίες δεν υποτιμήθηκαν τόσο στην Ανατολή. Οταν ένας άνθρωπος ζει σε ένα σύστημα προγραμματικά αθεϊστικό, ακόμη και σε μια χώρα όπως η Πολωνία, συνειδητοποιεί καλύτερα τι σημαίνει θρησκεία. Αποκτά επίγνωση ορισμένων πραγμάτων τα οποία δεν έχουν συνειδητοποιήσει οι άνθρωποι στη Δύση. Οπως το ότι ο Θεός είναι η πηγή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ­ η υψίστη, μοναδική και απόλυτη πηγή. Ενας «Ανατολικός» γνώριζε πολύ καλά τι σημαίνει αυτό. Και ο κρατούμενος στα γκουλάγκ το γνώριζε. Και ο Σολζενίτσιν το γνώριζε. Ενας «Δυτικός» δεν μπορεί να το καταλάβει καλά. Η συνείδησή του σε μεγάλο βαθμό έχει «εκκοσμικευθεί» ­ ας το πούμε έτσι. Και συχνά αντιμετωπίζει τη θρησκεία σαν κάτι ξένο προς αυτόν».

– Συχνά αναφέρεστε στις μεγάλες μορφές, τους ιδρυτές της Ευρώπης, όπως ο Μονέ, ο Σουμάν, ο Ντε Γκάσπερι. Απ’ ό,τι φαίνεται, σήμερα δεν υπάρχουν ηγέτες αυτού του διαμετρήματος. Μόνον εσείς έχετε απομείνει. Πώς το εξηγείτε αυτό;

«Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω, αλλά νομίζω ότι είναι θέμα οράματος. Οι νέοι πολιτικοί έχουν κατεβάσει υπερβολικά τον πήχυ σε ό,τι αφορά τους στόχους τους. Οι ιδρυτές της Ευρώπης είχαν μεγαλόπνοα σχέδια, ολοκληρωμένο, σφαιρικό όραμα, αναπεπταμένους στόχους. Και, αν το θέλετε, ναι!.. Η αντιμετώπιση της Σοβιετικής Ενωσης τους έδινε ισχυρό κίνητρο. Οραματίζονταν την ένωση όχι μόνο με οικονομικούς και πολιτικούς, αλλά και με πολιτιστικούς και πνευματικούς όρους. Σήμερα έχω την εντύπωση ότι κατ’ ουσίαν τα πάντα έχουν συρρικνωθεί σε μια μονοσήμαντη οικονομική ­ ή «οικονομίστικη» ­ διάσταση. Σε αυτό το σημείο η Εκκλησία και ο πάπας με τους επισκόπους του έχουν να αναλάβουν τεράστιο καθήκον και να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη πρόκληση. Να υπερασπιστούν και να καλλιεργήσουν άλλες αξίες, ακόμη κι αν είναι ξεχασμένες. Πρόκειται για ένα μήνυμα με απαιτήσεις, που χρειάζεται υπομονή. Δεν είναι όλοι έτοιμοι να το αποδεχθούν ­ και ανάμεσα σ’ αυτούς που το ακούν πάλι υπάρχει μια μερίδα που δεν το παίρνει και πολύ στα σοβαρά».

«ΣΥΓΧΩΡΩ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΠΟΥ ΜΕ ΠΥΡΟΒΟΛΗΣΕ» είπε ο πάπας Ιωάννης Παύλος μόλις ανέρρωσε μετά τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του στις 13 Μαΐου 1981. Στη φωτογραφία, από την επίσκεψή του στη φυλακή όπου εκρατείτο ο Αλί Αγκτσά. Την ημέρα εκείνη έδωσε άφεση αμαρτιών στον επίδοξο δολοφόνο του, ο οποίος, όπως ελέχθη τότε, ενήργησε καθ’ υπόδειξιν των μυστικών υπηρεσιών. Οπως ανεγράφη τότε στον Τύπο, ο τούρκος εξτρεμιστής τού φίλησε τα χέρια και δάκρυσε

– Είπατε κάποτε στους Πολωνούς: «Να κοιτάτε προς τα μονοπάτια που ακόμη δεν έχουν εξερευνηθεί». Η δήλωση αυτή αποτελούσε κατά κάποιον τρόπο έκκληση για αναζήτηση ενός τρίτου δρόμου μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού;

«Φοβούμαι ότι η ιδέα ενός τρίτου δρόμου είναι άλλη μία ουτοπία. Από τη μια πλευρά έχουμε τον κομμουνισμό ­ μια ουτοπία που εφαρμόστηκε, δοκιμάστηκε κάποια στιγμή στην πράξη και αποκαλύφθηκε ότι είχε πολλά ψεγάδια. Επασχε σε πολλά σημεία. Από την άλλη πλευρά έχουμε τον καπιταλισμό, ο οποίος σε επίπεδο πρακτικής και ηθικών αρχών θα μπορούσε να γίνει αποδεκτός υπό τους όρους της κοινωνικής ηθικής της Εκκλησίας, και εφόσον σε πολλά σημεία του συμμορφωθεί και συμβαδίσει με τις επιταγές του κοινωνικού συνόλου και με τον φυσικό νόμο. Αυτή τη θέση την είχε διατυπώσει αρχικά κατά το παρελθόν ο Λέων ΙΓ΄. Δυστυχώς όμως βγήκαν στην επιφάνεια καταχρήσεις και καταστρατηγήσεις ­ διαφόρων μορφών αδικία, εκμετάλλευση, βία και αλαζονεία. Ετσι φθάσαμε στις μορφές του θηριώδους, βίαιου, του άγριου καπιταλισμού. Πρόκειται για βάναυσες εφαρμογές του καπιταλισμού που οφείλουμε να τις καταδικάσουμε».

– Βρισκόμαστε στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Θεού θέλοντος, εσείς, Αγιε Πατέρα, θα είστε ο πάπας που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα από τη δεύτερη στην τρίτη χιλιετία. Ποια είναι η άποψή σας για αυτή τη μετάβαση, η οποία τόσο πολλά ερωτήματα έχει εγείρει ως προς το μέλλον της ανθρωπότητας;

«Η Εκκλησία, η χριστιανοσύνη, έχει εντελώς δική της, απολύτως εσχατολογική, άποψη για το τέλος του κόσμου. Από αυτή τη σκοπιά, το έτος 1000 ή το έτος 2000 είναι απλώς μια χρονολογία σαν όλες τις άλλες. Από την άλλη πλευρά όμως η χρονολογία αυτή είναι σημαντική, διότι ο Χριστός γεννήθηκε πριν από 2.000 χρόνια. Που σημαίνει ότι επί 2.000 χρόνια ο Χριστός ήταν παρών και διεδραμάτιζε ρόλο στην ανθρώπινη ιστορία μέσω της Εκκλησίας, των μαθητών του, των ιεραποστολών κ.ά. Αυτό βεβαίως σημαίνει ότι στο τέλος της δεύτερης χιλιετίας πρέπει να κάνουμε τον απολογισμό μας, να ελέγξουμε τις συνειδήσεις μας. Πού βρισκόμαστε και πού μας οδηγούσε ο Χριστός; Πόσο έχουμε παρεκκλίνει από το Ευαγγέλιο; Αλλά αυτό το θέμα απαιτεί πολύ βαθύτερη ανάλυση…».

– Το περασμένο καλοκαίρι στο Ντένβερ είπατε ότι το Ευαγγέλιο δεν γράφτηκε για να το φυλάμε σαν να ήταν προσωπική μας υπόθεση. Αυτή η φράση σας μπορεί να ερμηνευθεί ως παρότρυνση προς τους Καθολικούς να ασκήσουν πολιτική επιρροή στις κοινωνίες όπου ζουν;

«Είναι φυσικό και επόμενο οι χριστιανοί ως πολίτες να μπορούν και να πρέπει να δρουν πολιτικά. Και αυτό σημαίνει να μπορούν να ενεργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο εντός του φάσματος της πίστης τους, βάσει των δικών τους πεποιθήσεων και αξιών, διαμορφώνοντας την κοινωνική ζωή. Γιατί δηλαδή θα έπρεπε να μείνουν στο περιθώριο; Ναι! Υπάρχουν διάφορες τάσεις που έχουν σκοπό να περιφράξουν τη χριστιανοσύνη, απομονώνοντάς την στη σφαίρα του ιδιωτικού, της θρησκευτικής πίστης, που θέλουν τους χριστιανούς σιωπηλούς, που προσπαθούν να τους φιμώσουν το στόμα. Το Ευαγγέλιο δεν σταμάτησε ποτέ να προκαλεί στόχο εναντίωσης».

– Πρόσφατα στείλατε ένα μήνυμα σε κάποιο συνέδριο στο Τουρίνο με το οποίο εκφράζατε την ελπίδα να ενισχυθεί η έννοια της ενότητας του ιταλικού κράτους. Πολλοί το μετέφρασαν ως κριτική στη Λέγκα του Βορρά. Πράγματι αυτό θέλατε να πείτε;

«Βλέπετε, ό,τι κι αν πω πρέπει να κάνω την προσευχή μου να μην απομονώνεται και να μην παρερμηνεύεται, να μην εκλαμβάνεται ως στήριξη της μιας ή της άλλης πλευράς. Πρέπει να περιορίζομαι στο «αντικείμενό» μου, στη σφαίρα των αρχών και των αξιών, διότι αυτή είναι άλλωστε και η αποστολή της Εκκλησίας. Υπάρχει όμως και το καθήκον των κοσμικών χριστιανών που αναμειγνύονται στα κοινά να εισαγάγουν αυτές τις αρχές στην καθημερινότητά τους, στην οικογένεια, στη δημόσια ζωή, στην πολιτική και στην οικονομία».

– Στο αδημοσίευτο ημερολόγιό του ο Παύλος Στ΄ μιλάει για «αβάσταχτη μοναξιά του ποντίφικα», ο οποίος καταλήγει να παίρνει τις πλέον σημαντικές αποφάσεις μόνος του. Εσείς, Αγιε Πατέρα, ειλικρινά δεν δίνετε την εντύπωση ανθρώπου που υποφέρει από μοναξιά. Επιτρέψτε μου παρ’ όλα αυτά να ρωτήσω: Νιώθετε ποτέ μόνος;

«Στην πραγματικότητα όχι. Ισως διαφέρει η ιδιοσυγκρασία μου. Εκτός αυτού, εγώ πάντα έχω δίπλα μου τους πολύ στενούς συνεργάτες μου, που είναι και φίλοι μου. Δεν τις παίρνω μόνος μου τις αποφάσεις. Δουλεύω συλλογικά, σε συνεργασία με τα επισκοπάτα και την παπική αυλή. Προσπαθώ πάντα να συναντώ συχνά τους επισκόπους, όταν έρχονται για να λειτουργήσουμε μαζί κατόπιν τους καλώ σε δείπνο ­ είναι, ξέρετε, χρυσή ευκαιρία να ανταλλάσσω εμπειρίες, να μιλώ με τον έναν και με τον άλλον, να συζητώ διάφορα θέματα. Αυτά είναι τα καλά της συλλογικότητας, τα οποία εξάλλου μας υπενθύμισε και η Β΄ Σύνοδος του Βατικανού».

– Κρατάτε ημερολόγιο, Αγιε Πατέρα;

«Οχι. Εχω άλλα πράγματα να σκεφθώ και να κάνω».

* Ο πάπας Λέων ΙΓ΄, κατά κόσμον Βιντσέντσο Τζοακίνο Πέτσι (Vincenzo Gioacchino Pecci), παρέμεινε στον θρόνο της Αγίας Εδρας από το 1878 ως το 1903. Εμεινε στην ιστορία για τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις τις οποίες πρότεινε στον εργασιακό τομέα με στόχο την ανακούφιση των φτωχών. Στην περίφημη εγκύκλιό του «Rerum Novarum» (1891, σύμφωνα με την έκδοση «Οι Ρωμαίοι ποντίφικες και το έργο τους» του π. Νικηφόρου Βιδάλη, γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της Αρχιεπισκοπής των εν Αθήναις Καθολικών) προέτρεπε τους καθολικούς που έμεναν αδιάφοροι απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα να αναλάβουν δράση: «Βγείτε από τα σκευοφυλάκια των ναών σας και πηγαίνετε στον λαό».

* Ο κ. Jas Gawronski έχει διατελέσει μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως το 1981. Υπήρξε ανταποκριτής ιταλικών εφημερίδων και τηλεοπτικών καναλιών στη Βαρσοβία, στη Νέα Υόρκη και στη Μόσχα. Το 1993 ήταν αρθρογράφος της εφημερίδας «La Stampa» και συνεργάτης του τηλεοπτικού δικτύου του ομίλου Μπερλουσκόνι.

Φωτογραφίες: ΑΡ, Rayes Manzo, Reuters, Χανιωτάκης, ΕΡΑ