ΑΠΟ Ο,ΤΙ φαίνεται βρισκόμαστε στον αστερισμό των καταλήψεων όχι μόνο ελληνικών διπλωματικών εδαφών στο εξωτερικό αλλά και αρχαιολογικών κτιρίων στο εσωτερικό. Σε έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς τόπους της χώρας, στις Μυκήνες, το κτίριο όπου στεγάζονται τα γραφεία, η βιβλιοθήκη και ο ξενώνας του διευθυντή της ανασκαφής έχει καταληφθεί από τον Δήμο Μυκηναίων που άλλαξε τις κλειδαριές αποκλείοντας την είσοδο στους αρχαιολόγους. Το κτίριο είναι ιδιοκτησία του αμερικανικού Μυκηναϊκού Ιδρύματος (Mycenaean Foundation) το οποίο εδρεύει στη Νέα Υόρκη. Μεταξύ του 1967 και του 1970 το Μυκηναϊκό Ιδρυμα αγόρασε κοντά στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών τρία συνεχόμενα οικόπεδα συνολικής έκτασης περίπου 6 στρεμμάτων και έκτισε το «Μυκηναίων Μέλαθρον» για να χρησιμεύσει ως έδρα των ερευνών που διεξάγει εκεί από τον περασμένο αιώνα η Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία. Διευθυντής των ανασκαφών το 1967 ήταν ο αείμνηστος καθηγητής και ακαδημαϊκός Γεώργιος Μυλωνάς και μετά τον θάνατό του τον διαδέχθηκε ο επίσης ακαδημαϊκός καθηγητής κ. Σπύρος Ιακωβίδης.
* Το προηγούμενο καθεστώς
Μόλις άρχισε να κτίζεται το Μέλαθρον ο καθηγητής Μυλωνάς παραχώρησε στη μικρή Κοινότητα Μυκηναίων, που αριθμούσε μόλις 400 κατοίκους, τη χρήση άνευ ανταλλάγματος δύο δωματίων για τη στέγαση των γραφείων της και ενός τρίτου δωματίου με προθάλαμο για το αγροτικό ιατρείο του χωριού. Είχε επίσης επιτρέψει την κατά καιρούς χρήση από την κοινότητα, και με τον όρο ότι αυτό θα γινόταν μετά από δική του συναίνεση, της αίθουσας που προοριζόταν για αρχαιολογικές συναντήσεις και τη μελέτη των ευρημάτων από τους αρχαιολόγους. Η παραχώρηση της χρήσης αυτών των χώρων έγινε τον Αύγουστο 1967 με απλή επιστολή του καθηγητή Μυλωνά η οποία σύντομα επιβεβαιώθηκε με μια δεύτερη επιστολή της τότε προέδρου του αμερικανικού ιδρύματος Betty Grossman. Στη δεύτερη επιστολή η πρόεδρος του ιδρύματος αποσαφήνιζε τους όρους παραχώρησης χρήσεως και ανέφερε ότι «οι τίτλοι ιδιοκτησίας του οικοπέδου και του κτιρίου θα εκδοθούν επ’ ονόματι της Εταιρείας «Mycenaean Foundation» καθ’ ότι τούτο είναι επιβεβλημένο από την αμερικανικήν νομοθεσίαν εις την οποίαν υπαγόμεθα». Ενώ τέλος η ίδια αναφέρει: «Πάντως σε καμία περίπτωση το συμβούλιον του χωριού ή η κοινότης του χωριού δεν θα έχουν δικαίωμα επί της αρχαιολογικής πτέρυγος, ήτοι της νοτίου πτέρυγος του κτιρίου». Η κοινότητα δέχθηκε με ενθουσιασμό την προσφορά και από την πλευρά της κατασκεύασε τον δρόμο που φθάνει στο Μέλαθρον.
Με αυτό το καθεστώς συστεγάστηκαν στο κτίριο της ανασκαφής αρχαιολόγοι και κοινότητα επί 30 χρόνια διατηρώντας αγαθές σχέσεις, ενώ με αμερικανική δωρεά εξοπλίστηκε και το ιατρείο με υπερσύγχρονα μηχανήματα. Αργότερα κτίστηκε και ένας μικρότερος ξενώνας για την εξυπηρέτηση συμπληρωματικών αρχαιολογικών αναγκών. Σε όλο αυτό το διάστημα, όπως υποστηρίζει στο «Βήμα» ο σημερινός διευθυντής της ανασκαφής ακαδημαϊκός κ. Σ. Ιακωβίδης, το Μυκηναϊκό Ίδρυμα κάλυπτε όλα τα έξοδα λειτουργίας του ιατρείου και των γραφείων της κοινότητας (νερό, ηλεκτρικό κτλ.) καθώς και του επιστάτη.
* Η κατάληψη και το εξώδικο
Η κατάσταση άλλαξε τον περασμένο Οκτώβριο όταν με το σχέδιο «Καποδίστριας» η μικρή κοινότητα έγινε Δήμος Μυκηναίων με την προσάρτηση των γύρω οικισμών και με πληθυσμό περίπου 4.000 δημοτών. Όπως είναι φυσικό οι ανάγκες ενός δήμου είναι διαφορετικές και πολύ μεγαλύτερες από εκείνες μιας μικρής κοινότητας 400 ατόμων. Ετσι το νεότευκτο δημοτικό συμβούλιο άρχισε να εκδηλώνει διαθέσεις για τη χρησιμοποίηση όλου του Μελάθρου ως δημοτικού μεγάρου στηριζόμενο σε μια υπόσχεση του καθηγητή Μυλωνά που περιέχεται στην επιστολή του, σύμφωνα με την οποία σε 7 ή 10 χρόνια από τότε θα επανεξέταζε την περίπτωση να μεταβιβαστούν οι χώροι στην κοινότητα, πράγμα που δεν έγινε ποτέ.
Ο νόμιμος εκπρόσωπος του ιδρύματος στην Ελλάδα κ. Ιακωβίδης ανέθεσε από την αρχή την υπόθεση στον δικηγόρο του ιδρύματος και με εξώδικο (14.12.98) ενημέρωσε τον δήμαρχο Μυκηναίων για τη νομική υπόσταση του Μελάθρου ζητώντας να απόσχει η νεοεκλεγμένη δημοτική αρχή από ενέργειες που θα μπορούσαν να βλάψουν την ιδιοκτησία του αμερικανικού ιδρύματος. Ενημέρωσε επίσης (3.2.99) τον τότε υπουργό Εσωτερικών κ. Α. Παπαδόπουλο.
Στις 11 Φεβρουαρίου και αφού είχε ήδη ενημερωθεί και ο περιφερειάρχης Αργολίδος, το δημοτικό συμβούλιο έδιωξε τον επιστάτη του Μελάθρου και την επομένη απαγόρευσε την είσοδο στους άνδρες της «Group 4» στους οποίους ο κ. Ιακωβίδης ανέθεσε εν τω μεταξύ τη φύλαξη του κτιρίου. Στη συνέχεια αλλάχθηκαν όλες οι κλειδαριές, οι αρχαιολόγοι αποκλείσθηκαν, ενώ άρχισαν εργασίες επισκευής του κτιρίου από τον δήμο.
«Το δημοτικό συμβούλιο προχώρησε σε αυτή την κατάληψη χωρίς κανένα δικαίωμα, ισχυριζόμενο ότι βασίζεται σε δύο επιστολές (Μυλωνά και Grossman) βάσει των οποίων μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ορισμένους χώρους σαφώς κατονομαζόμενους με το εμβαδόν τους, που αποτελούν το 1/8 περίπου του όλου κτιρίου, για συγκεκριμένους απολύτως σκοπούς, δηλαδή γραφεία και ιατρείο. Επί τη βάσει αυτών των επιστολών οι οποίες είναι απλές και δεν έχουν καμία νομική ισχύ προέβησαν στην κατάληψη του κτιρίου ισχυριζόμενοι ότι τους ανήκει καθ’ ολοκληρίαν και υποστηρίζουν ότι και ο παρακείμενος ξενώνας θα περιέλθει εν τέλει στα χέρια τους» λέει ο κ. Ιακωβίδης και προσθέτει. «Καλό θα ήταν κάποιος να εξηγήσει στον κ. δήμαρχο και στα μέλη του δημοτικού συμβουλίου ότι η κυριότης οποιουδήποτε αντικειμένου δεν μεταβιβάζεται παρά μόνο διά δωρεάς, διαθήκης ή αγοραπωλησίας. Και στην περίπτωση δεν υπάρχει τίποτε από τα τρία». Πρόσθεσε επίσης ότι ο εξοπλισμός του ιατρείου βγήκε στο ύπαιθρο προκειμένου το αγροτικό ιατρείο να μεταφερθεί στο σχολείο, όπου όμως η σχολική επιτροπή αρνείται να το δεχθεί γιατί δεν είναι δυνατόν σε σχολικό κτίριο να μπαινοβγαίνουν ασθενείς. «Ετσι τώρα μεταξύ άλλων η κατάληψη σημαίνει ότι το ιατρείο έχει στην ουσία και αυτό καταργηθεί» κατέληξε.
* Η άποψη της δημοτικής αρχής
«Το Βήμα» προσπάθησε να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς και με τον δήμαρχο Μυκηναίων κ. Παναγιώτη Γκορίτσα. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες όμως, τόσο στο σπίτι όσο και στο γραφείο του, δεν στάθηκε δυνατή μια τέτοια επικοινωνία. Αντί του δημάρχου μίλησε στο «Βήμα» ο κ. Αγγελος Μερμίγκης, αρμόδιος για θέματα Τύπου. Από αυτή την τηλεφωνική επικοινωνία συμπεραίνεται ότι η νέα δημοτική αρχή δεν έχει επαφή με το αμερικανικό ίδρυμα ούτε διαθέτει έγγραφα που να αποδεικνύουν κάποια πράξη μεταβίβασης της ιδιοκτησίας. «Κατ’ αρχήν δεν γνωρίζω κανένα Μυκηναϊκό Ίδρυμα αλλά μόνο ένα κτίριο το οποίο ονομάζεται Μυκηναϊκό Μέλαθρον. Από τον Μυλωνά έχουμε χαρτιά στα χέρια μας όπου λέει ότι μας παραχωρεί συγκεκριμένους χώρους, ήτοι μια αίθουσα μεγάλη, δύο συνεχόμενα γραφεία και ένα άλλο γραφείο για αγροτικό ιατρείο. Τώρα βέβαια για το πώς κτίστηκε αυτό το Μυκηναίων Μέλαθρον δεν έχουμε τίποτε παραστατικά στα χέρια μας» είπε ο κ. Μερμίγκης και επιφυλάχθηκε να εξετάσει ο δήμος αν υπάρχουν άλλα έγγραφα. Επίσης αναφέρθηκε στο οξύτατο πρόβλημα στέγης που αντιμετωπίζει ο νεότευκτος δήμος, στην κατάσταση εγκατάλειψης του κτιρίου και τόνισε ότι «παρ’ όλα αυτά εμείς δεν έχουμε πειράξει τις αίθουσες οι οποίες δεν μνημονεύονται ρητά μέσα στο χαρτί». Τέλος σχετικά με την εκδίωξη της «Group 4» ο δήμος θεωρεί προσβολή αυτή την ανάθεση διότι «ο Δήμος Μυκηναίων είναι εις θέσιν να φυλάξει το κτίριό του».
Ετσι το συμπέρασμα όλης αυτής της ιστορίας είναι ότι από μήνες η αρχαιολογική έρευνα στις Μυκήνες έχει διακοπεί, το κτίριο της ανασκαφής έχει καταληφθεί από τον νέο δήμο ο οποίος στηρίζει τις ενέργειές του σε μια υπόσχεση που περιέχεται στην επιστολή Μυλωνά του 1967 ότι μετά 10 το πολύ χρόνια από τότε θα επανεξέταζε την κυριότητα του κοινοτικού γραφείου και του ιατρείου. Από την πλευρά του ιδρύματος εξάλλου ο καθηγητής Ιακωβίδης, εξουσιοδοτημένος να προχωρήσει όπως θεωρεί σκόπιμο, θα καταθέσει ασφαλιστικά μέτρα. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι Μυκηναίοι στη μεγάλη πλειονότητά τους είναι εναντίον των ενεργειών του δημοτικού συμβουλίου στο οποίο αντιπροσωπεύονται από ένα μόνο μέλος.
Η διαμαρτυρία της Ακαδημίας
Για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στις Μυκήνες η Αρχαιολογική Εταιρεία διαμαρτύρεται στην υπουργό Πολιτισμού κ. Παπαζώη υποστηρίζοντας: «… Ο κ. Ιακωβίδης δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις εγκαταστάσεις του κτιρίου, τη βιβλιοθήκη, τα σχεδιαστήρια και τις συναφείς εγκαταστάσεις οι οποίες κατασκευάστηκαν για αποκλειστική χρήση των ανασκαφέων της Αρχαιολογικής Εταιρείας, η οποία από της εποχής του Σλήμαν έχει το δικαίωμα και το προνόμιο της ερεύνης των Μυκηνών». Με ανάλογη επιστολή και η Ακαδημία ζητεί να απομακρυνθούν οι καταληψίες από το κτίριο και να αποδοθεί αυτό στον νόμιμο κάτοχό του και στον πραγματικό προορισμό του: «Η αυθαίρετη αυτή συμπεριφορά του δήμου δεν αποτελεί απλώς παράνομη ιδιοποίηση ξένης ιδιοκτησίας αλλά και οδηγεί στη διακοπή και παρεμπόδιση επιστημονικής εργασίας σε έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας» γράφει.
