Τα νέα επιτεύγματα της τεχνολογίας κάνουν τη ζωή μας όχι μόνο πιο εύκολη, αλλά και πιο επικίνδυνη. Η κατακόρυφη αύξηση της έκθεσης στα ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία, αποτέλεσμα της τεχνολογικής επανάστασης στον τελευταίο αιώνα, μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες στη δημόσια υγεία. Οπως παραδέχονται πολλοί ειδικοί ερευνητές μπορεί να αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους δημόσιους κινδύνους. «Μια από τις πιο σοβαρές απειλές για την ανθρωπότητα στην εποχή μας είναι και η ρύπανση παντός είδους. Η ηλεκτρομαγνητική ρύπανση θα μπορούσε να είναι η πλέον επικίνδυνη, αφού δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή και είναι πολύ δύσκολο να μετρηθεί» επισημαίνει ο δρ Παν. Κωσταράκης, διευθυντής έρευνας στο Ερευνητικό Κέντρο Δημόκριτος.
Η έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στη βρετανική ιατρική επιθεώρηση «The Lancet», και η οποία κρούει ξανά τον «κώδωνα» του κινδύνου για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία των παιδιών η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων, ήρθε να ρίξει λάδι στη φωτιά της διαμάχης που έχει ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια σχετικά με τις συνέπειες στην υγεία μας όχι μόνο των κινητών, αλλά όλων των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων. Πυλώνες υψηλής τάσης, πομποί ραντάρ, ηλεκτρικές κουβέρτες, πιστολάκια για τα μαλλιά, φούρνοι μικροκυμάτων, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, εκτυπωτές, τηλεοράσεις, κινητά και ασύρματα τηλέφωνα, κεραίες κινητής τηλεφωνίας και ένα πλήθος άλλες συσκευές δημιουργούν ένα αόρατο φάσμα ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, για του οποίου την ύπαρξη, την ένταση και τις επιπτώσεις γνωρίζουμε πολύ λίγα… Ο κατάλογος με τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις από την υπερβολική έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία είναι μακρός και ζοφερός. Καρκίνος (στον εγκέφαλο, στο στήθος και λευχαιμία ιδίως στα παιδιά), γεννητικές ανωμαλίες, δυσλειτουργίες του αναπαραγωγικού συστήματος, νευροφυτικές διαταραχές όπως μελαγχολία, κατάθλιψη, κόπωση, ζαλάδες, ναυτία, μειωμένη γενετήσια ορμή, διαταραχές του ανοσοποιητικού, καρδιακές παθήσεις, προβλήματα μνήμης, διαταραχές στον ύπνο, απώλεια ακοής και αρκετά άλλα.
Το ότι η υπερέκθεση στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία δεν είναι μια καινούργια θεωρία. Οι πρώτες φωνές ανησυχίας ακούστηκαν το 1972 όταν επιστήμονες από τη Σοβιετική Ενωση ανέφεραν ότι είχαν παρατηρήσει περίεργα συμπτώματα σε εργαζομένους στα κέντρα ελέγχου σε εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίοι εκτίθονταν σε υψηλά ποσοστά σε αυτά τα πεδία.
Τα επόμενα 15 χρόνια άρχισαν να συγκεντρώνονται οι πρώτες πληροφορίες για τους πιθανούς κινδύνους από τα πεδία αυτά, αλλά μόνο στα τέλη της δεκαετίας του ’80, μετά τη δημοσίευση ερευνών-κλειδιών, άρχισαν οι ειδικοί να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η διαμάχη είχε ανάψει για τα καλά με δύο αντίπαλα στρατόπεδα να αντιμάχονται για τους κινδύνους που κρύβουν τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία. Η μια πλευρά βεβαιώνει το κοινό ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι και η άλλη συνεχίζει να μιλάει για τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
* Ποιες ασθένειες προκαλούνται
«Τις τελευταίες δεκαετίες αρκετά σημαντικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία πάσης συχνότητας, ακόμη και σε χαμηλές εντάσεις, μπορεί να έχουν βιολογικές δράσεις σε κύτταρα και ζωντανούς οργανισμούς. Μάλιστα, τώρα τελευταία όλο και περισσότερες μελέτες επικεντρώνονται στις μη θερμικές συνέπειες των πεδίων αυτών» τονίζει ο κ. Κωσταράκης.
Κύριο αποτέλεσμα της απορρόφησης των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος. Ωστόσο, όπως τονίζουν πολλοί ειδικοί, οι μη θερμικές συνέπειες είναι οι πλέον επικίνδυνες, η κυριότερη από τις οποίες αναφέρεται στην καρκινογένεση.
Η μελέτη-κλειδί σχετικά με την καρκινογένεση και τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες είναι η εργασία της επιδημιολόγου Νάνσι Βερτχάιμερ και του γιατρού Εντ Λίπερ, η οποία δημοσιεύθηκε το 1979 στην Αμερικανική Επιθεώρηση Επιδημιολογίας και στην οποία αναφερόταν ότι τα πεδία από τις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο. Το γεγονός που έκανε τους δύο ερευνητές να πιστεύουν κάτι τέτοιο ήταν η ανακάλυψη ότι ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών που είχαν πεθάνει από λευχαιμία στο Ντένβερ του Κολοράντο κατοικούσαν κοντά σε πυλώνες υψηλής τάσεως.
Τη μελέτη αυτή ακολούθησαν και πολλές άλλες, αλλά το μόνο βέβαιο στη διαμάχη για τις επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών στην ανθρώπινη υγεία είναι ότι για κάθε έρευνα που δημοσιεύεται και αναφέρεται στις βλαπτικές συνέπειες υπάρχει και μια άλλη η οποία αναφέρει ότι δεν υπάρχουν «βάσιμες αποδείξεις» για τις συνέπειες αυτές.
Με την επιστημονική κοινότητα να διαφωνεί για τις βλαπτικές επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, το καλύτερο που μπορεί να κάνει το κοινό είναι να μειώσει συνειδητά την έκθεσή του στις ακτινοβολίες αυτές.
* Τα μέτρα προφύλαξης
* Καθορίστε την απόσταση που πρέπει να κρατάτε από συσκευές που εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες στο σπίτι και στην εργασία, όπως ο φούρνος μικροκυμάτων, το ηλεκτρικό ξυπνητήρι, η οθόνη του υπολογιστή κ.ά., προκειμένου να μειώσετε την έκθεσή σας σε αυτές.
* Αλλάξτε τη θέση των επίπλων σας (ειδικά τα κρεβάτια, τα γραφεία και τους καναπέδες όπου περνάτε τις περισσότερες ώρες) ώστε να είναι μακριά από ηλεκτρικές θερμάστρες, καλωδιακές εγκαταστάσεις και άλλα «καυτά σημεία» ηλεκτρομαγνητικών πεδίων.
* Δοκιμάστε αν είναι δυνατόν με έναν μετρητή την ένταση της ακτινοβολίας που εκπέμπει η συσκευή που θέλετε να αγοράσετε και προτιμήστε εκείνη που εκπέμπει τη χαμηλότερη. Βγάλτε από την πρίζα, μη χρησιμοποιείτε ή πετάξτε τις συσκευές που δεν σας είναι απαραίτητες.
* Χρησιμοποιείτε προστατευτικές ασπίδες στην οθόνη του υπολογιστή, ιδίως αν τον χρησιμοποιούν παιδιά.
* Ελαχιστοποιήστε όσο είναι δυνατόν τη χρήση κινητών και ασύρματων τηλεφώνων.
Κεραίες κινητής τηλεφωνίας
Η έλλειψη σαφούς πλάνου για την προστασία του κοινού από την ακτινοβολία που εκπέμπουν οι κεραίες της κινητής τηλεφωνίας δεν απασχολεί μόνο τους Ελληνες αλλά και τους κατοίκους των υπόλοιπων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στη Γερμανία ωστόσο έχουν τεθεί όρια που να διασφαλίζουν τον πληθυσμό από πιθανές επιβλαβείς επιπτώσεις της λειτουργίας τους. Η τυπική ισχύς των κεραιών της κινητής τηλεφωνίας κυμαίνεται από 10 W ως 50 W. Οταν η ισχύς είναι πάνω από 10 W, επιβάλλεται να γίνεται έλεγχος της κατάστασης, όπως για παράδειγμα η λειτουργία άλλων κεραιών που βρίσκονται στον ίδιο χώρο ή πρόκειται να εγκατασταθούν εκεί. Οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να φροντίζουν ώστε η απόσταση των κεραιών από κατοικημένες περιοχές να είναι τέτοια ώστε να τηρούνται τα όρια για τη δόση απορρόφησης.
Οικιακές συσκευές
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η μοντέρνα κουζίνα, είναι ένα πεδίο γεμάτο ακτινοβολία. Το ψυγείο, τα πλυντήρια πιάτων και ρούχων, η ηλεκτρική κουζίνα παράγουν τόση ώστε να προκληθεί βλάβη στο αναπαραγωγικό σύστημα της νοικοκυράς που τα χρησιμοποιεί. Σε πειράματα που έγιναν σε ποντίκια τα οποία εκτέθηκαν σε ηλεκτρομαγνητικά κύματα ανάλογης έντασης όπως αυτά που δημιουργούν οι οικιακές συσκευές, τα ωάρια στις ωοθήκες των θηλυκών σταμάτησαν να αναπτύσσονται φυσιολογικά.
Οι κατασκευαστές φούρνων μικροκυμάτων καθησυχάζουν τους καταναλωτές ότι με τη νέα τεχνολογία που εφαρμόζουν οι διαρροές της ακτινοβολίας από αυτές τις συσκευές έχουν ελαχιστοποιηθεί ή ακόμη εξαλειφθεί εντελώς. Ακτινοβολία ωστόσο μπορεί πάντοτε να «ξεφύγει» από ελαττωματικές πόρτες, ακόμη και από το προστατευτικό τζάμι των συσκευών, αν και σε αυτή την περίπτωση οι ποσότητές της είναι σχεδόν αμελητέες.
Τα μέρη του σώματος που παρουσιάζουν ευαισθησία σε αυτή την ακτινοβολία είναι τα μάτια, τα γεννητικά όργανα και ο εγκέφαλος.
Ασύρματα τηλέφωνα
Οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία η ακτινοβολία που εκπέμπουν τα ασύρματα τηλέφωνα είναι ακόμη άγνωστες. Οπως λένε οι ειδικοί, αν και τα ασύρματα τηλέφωνα θεωρούνται γενικώς ασφαλή, οι επιπτώσεις στην υγεία από τη μακροχρόνια χρήση τους δεν είναι γνωστές και προειδοποιούν το κοινό να τα χρησιμοποιεί όσον το δυνατόν λιγότερο. Ωσπου να ολοκληρωθούν οι έρευνες (οι οποίες άρχισαν μόλις πριν από δύο χρόνια) για τις επιπτώσεις από τη μακροχρόνια χρήση αυτών των συσκευών στην υγεία, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι όσοι τα χρησιμοποιούν συχνά παίζουν τον «ρόλο» των πειραματόζωων. Τα άτομα με ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα θεωρούνται πιο ασφαλή απέναντι στην ακτινοβολία των ασύρματων τηλεφώνων. Οι ειδικοί ωστόσο επισημαίνουν ότι σε άτομα με ευαίσθητο ανοσοποιητικό σύστημα η ακτινοβολία που εκπέμπεται μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Πομποί ραδιοφωνίας και τηλεόρασης
Οι κεραίες της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης δημιουργούν γύρω μας μια ηλεκτρονική ομπρέλα ηλεκτρονικής ακτινοβολίας. Οι συχνότητες που χρησιμοποιούνται στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση κυμαίνονται από 550 kHz για τα μεσαία κύματα στο ραδιόφωνο ως περίπου τα 800 MHz σε ορισμένους τηλεοπτικούς σταθμούς. Η ένταση της ακτινοβολίας εξαρτάται από παράγοντες όπως τα σχεδιαστικά χαρακτηριστικά της κεραίας, η ένταση της συχνότητας, το ύψος της κεραίας και η απόσταση από αυτήν. Αν και οι κεραίες της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης τοποθετούνται μακριά από κατοικημένες περιοχές και τα επίπεδα ακτινοβολίας που παράγουν είναι γενικά αρκετά κάτω από τα διεθνώς επιτρεπτά όρια για τη δημόσια ασφάλεια, σε μερικά σημεία μεγάλων πόλεων έχουν καταγραφεί υψηλές τιμές. Αυτοί που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από την έκθεση σε ακτινοβολία από αυτές τις πηγές είναι οι εργαζόμενοι στα συνεργεία συντήρησης και επιδιόρθωσης κεραιών.
Τα σήματα των μικροκυμάτων από τις κεραίες που χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση τηλεφωνικών και τηλεγραφικών μηνυμάτων είναι μικρής έντασης και θεωρούνται ακίνδυνα. Ασφαλείς θεωρούνται επίσης οι δορυφορικές κεραίες (τηλεόρασης, τηλεφωνίας). Η ένταση του σήματος αυτών των κεραιών είναι πολύ μεγαλύτερη αλλά η διαρροή της ακτινοβολίας είναι μικρή. Επιπλέον η πρόσβαση κοντά σε αυτές είναι απαγορευμένη στο κοινό.
Κινητά τηλέφωνα
Μπορεί ένα τηλεφώνημα από ένα κινητό τηλέφωνο να προκαλέσει τόση βλάβη στην υγεία του χρήστη του όση προκαλεί ένα τσιγάρο σε έναν καπνιστή; Ο ενθουσιασμός που χαρακτήριζε τους μανιώδεις χρήστες των κινητών τηλεφώνων έχει δώσει τη θέση του στον προβληματισμό, αφού τα νέα για τις επιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσει στην υγεία η χρήση τους δεν είναι καθόλου ευχάριστα.
Πρόσφατη έρευνα που έγινε στη Βρετανία προειδοποιεί ότι η χρήση των κινητών τηλεφώνων μπορεί να προκαλέσει βλάβες στην υγεία, κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας, και το υπουργείο Υγείας έσπευσε να ανακοινώσει ότι από εδώ και στο εξής οι νέες συσκευές θα κυκλοφορούν με την ένδειξη «τα κινητά ενδεχομένως βλάπτουν σοβαρά την υγεία».
Αμφισβητείται ακόμη και η ασφάλεια των ειδικών ακουστικών που συνδέονται με το κινητό (hands free), αφού όπως αποδείχθηκε η χρήση τους δεν μειώνει την έκθεση του εγκεφάλου στην ακτινοβολία. Η ακτινοβολία αυτή μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνη αύξηση της θερμοκρασίας του εγκεφάλου (η μέγιστη επιτρεπτή ισχύς εξόδου στα κινητά τηλέφωνα δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 2 W).
Οι μη θερμικές επιδράσεις της χρήσης των κινητών αφορούν τη συμπεριφορά κυρίως των παιδιών. Αλλα προβλήματα υγείας που μπορεί να προκαλέσει η χρήση τους, σύμφωνα με πολλές μελέτες ειδικών ερευνητών, είναι στον μεταβολισμό και στην όραση, ενώ μπορεί να επηρεάσει επίσης την ανάπτυξη των εμβρύων στις έγκυες γυναίκες, να προκαλέσει ορμονικές μεταβολές, μεταβολές στη συγκέντρωση ασβεστίου και διαταραχές στον ύπνο. Επίσης όσοι έχουν βηματοδότη, ακουστικά ή αντλίες ινσουλίνης, πρέπει να προσέχουν ώστε το κινητό τους (όταν λειτουργεί) να μη βρίσκεται κοντά στο επάνω μέρος του σώματός τους.
