Ο θανατηφόρος ιός της γρίπης των πτηνών εξαπλώνεται στην Ευρώπη. Αγρια πτηνά έχουν μεταφέρει το επικίνδυνο στέλεχος H5N1 σε Ελλάδα, Αυστρία, Γερμανία, Ιταλία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Κροατία, Σλοβενία, Ουκρανία, Ρωσία, Τουρκία, Κύπρο. Προχθές, άλλες τρεις χώρες, η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ουγγαρία έθεσαν… υποψηφιότητα για ένταξη στη λίστα των πληγέντων κρατών. Πάντως, οι ειδικοί εμφανίζονται καθησυχαστικοί καθώς ο ιός δεν έχει ακόμη προσβάλει οικόσιτα πουλερικά. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων Η5Ν1 σε υδρόβια πτηνά ανήλθε σε 6, ενώ αναμένονται τα αποτελέσματα από το Κοινοτικό Εργαστήριο Αναφοράς για τη Γρίπη των Πτηνών στη Βρετανία για άλλα τρία ύποπτα πτηνά που βρέθηκαν νεκρά σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. H Ευρωπαϊκή Ενωση αποφάσισε τη λήψη αυστηρότερων μέτρων προστασίας, τη στιγμή που οι επιστήμονες κάνουν λόγο για εφιαλτικά σενάρια από ενδεχόμενη πανδημία γρίπης. Μάλιστα, ο κορυφαίος ολλανδός ιολόγος δρ Αλμπερτ Οστερχάους, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Ομάδας Εργασίας για τη Γρίπη των Πτηνών, υποστήριξε ότι και οι γάτες μπορούν να προσβληθούν από τη νόσο, ίσως και οι σκύλοι. Επισήμανε, επίσης, ότι η καθημερινή διασπορά του ιού, σε διαφορετικές χώρες, δείχνει ότι τη… βρώμικη δουλειά δεν κάνουν οι κύκνοι αλλά κάποια άλλα είδη άγριων πουλιών, με μεγαλύτερη αντοχή στο πέταγμα. «Το Βήμα» ακολούθησε το ταξίδι των άγριων πτηνών από την Αφρική, όπου μόλις άρχισε η εαρινή μετανάστευση, ως την Ευρώπη και «εισχώρησε» στα άδυτα των ειδικών εργαστηρίων, στα οποία διεξάγονται οι αναλύσεις για απομόνωση και ταυτοποίηση του στελέχους H5N1.
Τα υδρόβια πτηνά, που έφεραν στη χώρα μας τη γρίπη των πτηνών, δεν τήρησαν εφέτος το καθιερωμένο μεταναστευτικό τους δρομολόγιο. Οι 11.000 κύκνοι, οι χήνες, οι αγριόπαπιες και τα υπόλοιπα υδρόβια πουλιά που εμφανίστηκαν ξαφνικά στους ελληνικούς υγροβιότοπους ήρθαν «απρόσκλητα» από περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και της Κεντρικής Ευρώπης (Ουκρανία, Ρωσία, Ουγγαρία, Πολωνία), εξαιτίας του πολικού ψύχους που επικράτησε εκεί στα τέλη Ιανουαρίου. Αυτή η μαζική κάθοδος λόγω κακοκαιρίας, σύμφωνα με τους ορνιθολόγους, ήταν ένα ασυνήθιστο γεγονός, το οποίο έχει συμβεί μόλις τρεις φορές τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια.
Επρόκειτο δηλαδή για μια… έκτακτη μετακίνηση η οποία καμία σχέση δεν έχει με τη μεγάλη εαρινή μετανάστευση των πουλιών. Αυτή ξεκινά επισήμως αύριο (20 Φεβρουαρίου), κορυφώνεται τον Μάρτιο και τον Απρίλιο και σε πρώτη φάση δεν ανησυχεί τους ειδικούς, όσον αφορά τον κίνδυνο μεταφοράς της νόσου των πτηνών. Πρόκειται για ένα μαζικό φαινόμενο· τα αποδημητικά πουλιά επιστρέφουν στην Ευρώπη για να αναπαραχθούν.
Οπως εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο πρόεδρος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (ΕΟΕ) κ. K. Παπακωνσταντίνου, τα πουλιά θα μας έρθουν αυτή τη φορά από τον Νότο και όχι από τον Βορρά, γεγονός ιδιαίτερα θετικό, για τρεις λόγους:
*Πρώτον, διότι τα αποδημητικά από την Αφρική προέρχονται από μια τεράστια έκταση όπου η γρίπη έχει αναφερθεί μέχρι σήμερα μόνο σε οικόσιτα πουλερικά και μόνο σε μια περιοχή (στη Νιγηρία, όπου ίσως έφθασε μέσω του εμπορίου πουλιών και όχι μέσω της μετανάστευσης).
*Δεύτερον, επειδή οι μεταναστευτικές πάπιες που διαχειμάζουν στην Αφρική είναι ελάχιστες σε σχέση με αυτές που ξεχειμωνιάζουν τώρα στην Ελλάδα. Συνεπώς η μεταφορά του ιού στη χώρα μας μέσω των υδροβίων έχει απείρως μεγαλύτερες πιθανότητες να συμβεί με τα πουλιά που ήδη βρίσκονται εδώ παρά με αυτά που θα έρθουν από την Αφρική.
*Τρίτον, διότι για να έρθουν τα πουλιά από την Αφρική πρέπει να διασχίσουν δύο τεράστια εμπόδια, τη Σαχάρα και τη Μεσόγειο.
Το ταξίδι των αποδημητικών μέσα από τα «περάσματα» της Σαχάρας, της Μεσογείου, αλλά και της οροσειράς του Καυκάσου (για όσα πουλιά έρχονται από την Ανατολή), είναι εξαντλητικό. Ετσι, οι «φτερωτοί ταξιδιώτες» φθάνουν εδώ κάθε άνοιξη εξουθενωμένοι. «Το «ευτύχημα» είναι ότι ο ιός είναι τόσο θανατηφόρος, ώστε όσα δεν είναι απολύτως υγιή δεν θα καταφέρουν να περάσουν αυτά τα εμπόδια» τονίζει ο κ. Παπακωνσταντίνου. Σε αντίθεση με τις πάπιες, τις χήνες και τους κύκνους, που μπορεί να φέρουν τον ιό χωρίς να νοσήσουν, τα υπόλοιπα πουλιά αρρωσταίνουν σχεδόν αμέσως και υποκύπτουν. Ετσι δεν είναι ικανά να μεταφέρουν τον ιό σε μεγάλες αποστάσεις. «Συνεπώς είναι εξαιρετικά απίθανο να καταφέρει να φθάσει στην Ευρώπη ένα άρρωστο αποδημητικό πουλί από την Αφρική» επισημαίνει ο πρόεδρος της ΕΟΕ.
H Ελλάδα κατά την εαρινή μετανάστευση αποτελεί για πολλά είδη τον τελικό τους προορισμό, ενώ για άλλα έναν σταθμό όπου μπορούν να ξεκουραστούν, να ανεφοδιαστούν και με νέες δυνάμεις να συνεχίσουν την πορεία τους προς βορειότερες κατευθύνσεις. Οι διαδρομές που ακολουθούν είναι απίστευτες. Υπάρχουν είδη που ξεκινούν από τη Νότια Αφρική για να βρεθούν στη Σιβηρία διανύοντας μια απόσταση 13.000 χιλιομέτρων.
«H απειλή από τα αποδημητικά πουλιά που θα έρθουν την άνοιξη αναμένεται ότι θα είναι ασήμαντη σε σχέση με αυτήν που δεχόμαστε τώρα από τα υδρόβια» λέει ο κ. Παπακωνσταντίνου. Πάντως ως τα μέσα Μαρτίου, φυσιολογικά, όλα τα υδρόβια που ξεχειμωνιάζουν στην Ελλάδα, όπως οι κύκνοι και οι χήνες, θα έχουν αναχωρήσει προς τα βόρεια για να φωλιάσουν. Στη χώρα μας θα απομείνουν μόνο μικροί αριθμοί από νεαρά πουλιά.
