Και Χριστός και Σατανάς
Στο άκουσμα και μόνο του ονόματός του οι λάτρεις της hardcore cult (σκληρής κουλτούρας) ανατριχιάζουν. Σε απόσταση συνέντευξης και… αναπνοής είναι το πιο σεμνό «ηθοποιάκι» που έχω συναντήσει σε όλα τα κινηματογραφικά φεστιβάλ όπου έχω πάει. Γουίλεμ Νταφόε (προφέρεται «Νταφό» αλλά εμείς οι Ελληνες συνηθίζουμε να προφέρουμε, ας πούμε, τον Τζον Βόιτ Γιον Βόιτ). Ο άνθρωπος με τα δύο πρόσωπα. Προσιτός, απλός, στα όρια του «φίλος» από κοντά, κακός, σκληρός… γκάγκστερ από μακριά. Ο ευνοούμενος σκηνοθετών όπως οι Σκορσέζε, Βέντερς, Σρέντερ, Στόουν, Κρόνεμπεργκ και από την Παρασκευή στις αθηναϊκές αίθουσες συμπρωταγωνιστής του Χάρβεϊ Καϊτέλ και της Μίρας Σορβίνο στην πρώτη σκηνοθεσία του συγγραφέα Πολ Οστερ «Ερωτευμένοι ως την αιωνιότητα» («Lulu on the bridge» – «Η Λούλου στη γέφυρα»).
Γουίλεμ, είναι αλήθεια ότι η γυναίκα σου σε πέταξε έξω από το θέατρο; τον ρωτάει συνάδελφος ενός μικρού γκρουπ δημοσιογράφων στο Φεστιβάλ των Καννών.
(γελάει με τον τρόπο που αντιδρούν τα παιδιά όταν η μαμά τους τα τσακώνει να αδειάζουν στα κρυφά το βαζάκι με τη μαρμελάδα)
«Είναι! Αλλά για να είστε ακριβείς όταν γράφετε, αφήστε με να σας περιγράψω πώς έγινε το περιστατικό. Πριν από πολλά πολλά χρόνια, όταν περιφερόμουνα να βρω δουλειά στο θέατρο, χτυπάω την πόρτα του Wooster Group (πρόκειται για μια πειραματική, συλλογική θεατρική ομάδα της νεοϋορκέζικης σκηνής). Βασικό στέλεχος και ένας από τους σκηνοθέτες της ομάδας ήταν και είναι η γυναίκα μου (η Ελίζαμπεθ Λάκομπτ). Φυσικά τότε ούτε που είχε ακούσει το όνομά μου. Ο δεύτερος σκηνοθέτης της ομάδας αποφασίζει ερήμην της Ελίζαμπεθ να αναθέσει σε μένα, στον… άγνωστο, τον πρωταγωνιστικό ρόλο ενός έργου. Ο άνθρωπος πίστευε ότι ο ρόλος μού ταιριάζει. Σε μια συνάντηση του γκρουπ, ας πούμε στην… ολομέλεια, παρουσία μου, ο σκηνοθέτης σηκώνεται και ανακοινώνει στα μέλη ότι κάποιος Νταφόε θα είναι πρωταγωνιστής. Τότε η Ελίζαμπεθ πετάγεται και σε έξαλλη κατάσταση δείχνει την πόρτα λέγοντάς μου: «Δεν ξέρω ποιος είναι αυτός ο κύριος αλλά απαιτώ να βγει αμέσως έξω από το θέατρο». Κάτω από αυτές τις συνθήκες έγινε η πρώτη μου γνωριμία με τη μέλλουσα γυναίκα μου».
Επομένως μπορούμε να πούμε ότι το θέατρο είναι η σύζυγος και ο κινηματογράφος είναι η ερωμένη;
«Το θέατρο για μένα είναι και σύζυγος και ερωμένη. Με τρελαίνει. Διαρκώς σε αναγκάζει, σε σπρώχνει να ψάχνεις. Στο σινεμά τα πράγματα τελειώνουν με τα γυρίσματα. Στο θέατρο κάθε μέρα… ψάχνεις, σκαλίζεις τον ρόλο σου».
Αρα είσαι… αδιάφορος για τον κινηματογράφο.
(διαρκώς γελάει με… σεμνότητα, σαν να μη θέλει να μιλήσει αλλά αναγκάζεται να το κάνει λόγω των περιστάσεων) «Δεν είπα κάτι τέτοιο. Επαναλαμβάνω κάτι που είναι κοινότοπο. Στο σινεμά αφεντικό είναι ο σκηνοθέτης, στο θέατρο είναι ο ηθοποιός. Αλλωστε, αν με ρωτήσετε τι προτιμώ, σενάριο ή σκηνοθέτη, θα σας πω «σκηνοθέτη». Το σενάριο έχει υπερτιμηθεί».
Στον κινηματογράφο τι ψάχνεις;
«Κάτι που να με συναρπάζει, να με «αρπάζει» και να μη με αφήνει. Αυτό δεν ψάχνουμε όλοι μας; Μια οποιαδήποτε περιπέτεια μπορεί να σκηνοθετηθεί με διαφορετικούς τρόπους. Εξαρτάται από τον σκηνοθέτη».
Γι’ αυτό συνεργάζεσαι με ονόματα κουλτούρας (Σρέντερ, Στόουν, Οστερ, Κρόνεμπεργκ, Σκορσέζε, Βέντερς);
«Εγώ να επιλέξω τον… σκηνοθέτη μου; Οποιος το λέει αυτό είναι… άσε καλύτερα. Μόνο οι τοπ σταρ του Χόλιγουντ επιλέγουν τον σκηνοθέτη τους. Και όχι για μεγάλο διάστημα όσο βρίσκονται στην κορυφή. Εκείνοι με επιλέγουν. Μόλις τώρα εδώ στις Κάννες μού τηλεφώνησε ο Κρόνεμπεργκ για να παίξω στην τελευταία του ταινία. Τι να έλεγα; «Οχι, Ντέιβιντ, δεν μπορώ»;».
Τελικά τι είναι ο Γουίλεμ Νταφόε; Bad or good guy (καλός ή κακός);
«Αυτά που βλέπετε στις ταινίες είναι κομμάτια του Γουίλεμ. Πάντα ο ηθοποιός προσεγγίζει τους ρόλους του μέσα από… λεπτομέρειες. Ολοι μας συνδέουμε τις δικές μας εμπειρίες με τον χαρακτήρα του ήρωα. Και αυτό το κάνουμε ψάχνοντας να βρούμε κοινές… λεπτομέρειες. Μέρος, έστω και ελάχιστο, του εαυτού μας έχει κάτι κοινό με τον ρόλο που παίζουμε. Ακόμη και ο τρόπος που καπνίζουμε. Ας πούμε, αν ο ήρωας καπνίζει νευρικά σημαίνει ότι είναι αγχωμένος. Το άγχος παραπέμπει στην ψυχολογία του. Ψάχνοντας την ψυχολογία του ανακαλύπτω στοιχεία του χαρακτήρα μου. Βασική διαδικασία ανάλυσης ενός ρόλου».
Και το επαγγελματικό άγχος του Γουίλεμ; Η αποτυχία;
«Κάθε φορά είναι διαφορετικά. Το αντιμετωπίζω… φιλοσοφικά. Η ζωή είναι καλύτερη από τη δουλειά. Αλλωστε μαθαίνεις μέσα από τις αποτυχίες σου. Αυτό βέβαια είναι κλισέ, αλλά αν το πιστεύεις ηρεμείς, συμφιλιώνεσαι με τον εαυτό σου. Δεν μπορείς διαρκώς να πετυχαίνεις. Μόνος στην κορυφή; Μπρρρ! Αν διαρκώς κερδίζεις κάποιο λάκκο θα ‘χει η φάβα! Φίλοι μου, μην ξεχνάτε, η ζωή είναι άδικη αλλά… ωραία».
Πώς αντέχεις να πηγαινοέρχεσαι τόσο συχνά μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης;
«Μα σας το είπα. Πάνω από όλα το θέατρο. Εξακολουθώ και σήμερα να είμαι μέλος της ίδιας θεατρικής συλλογικής ομάδας. Επομένως κάνω τουρνέ μαζί τους. Ετσι ανακαλύπτω τα πιο απίστευτα μέρη της Ευρώπης και τους πιο ασυνήθιστους θεατές».
Σε ποιους ρόλους θα παίξεις στην εφετεινή τουρνέ σου;
«Πάντως όχι μόνο σε πρωταγωνιστικούς. Η γυναίκα μου εξακολουθεί να με μαλώνει και να με συνεφέρνει. Πριονίζει όσο πρέπει το κινηματογραφικό μου «εγώ». Στο σινεμά χορταίνω, στο θέατρο… πεινάω. Μεταξύ μας, η μεγάλη τέχνη «παράγεται» από… πεινασμένους καλλιτέχνες. Το ίδιο συμβαίνει παντού. Εχετε δει πολλούς υπαλλήλους του Δημοσίου να εργάζονται σκληρά; Ενώ στην ιδιωτική οικονομία, ε; Η υπερβολική επιβεβαίωση, η σιγουριά καταλήγει στην εγωπάθεια, σε απομακρύνει. «Σκοτώνει» την ευαισθησία σου».
Υπάρχει κάτι που να σε κερδίζει ολοκληρωτικά;
«Ο γενναίος ήρωας. Ο άνθρωπος που την κρίσιμη στιγμή θα κάνει μια απρόβλεπτη, ηρωική πράξη. Αν αξίζει κάτι στο σινεμά είναι αυτός ο ήρωας. Είναι κρυμμένος βαθιά μέσα μας. Αλλά ευτυχώς μερικές φορές τον συναντούμε στις εικόνες. Εστω, ακόμη και για τις ψευδαισθήσεις αξίζει να ζει κανείς σε αυτόν τον άδικο κόσμο».
Ποιος είναι; Ενας από τους ευνοούμενους ηθοποιούς σκηνοθετών «σκληρής κουλτούρας». Με τον Κρίστοφερ Γουόκεν αποτελούν το διασημότερο δίδυμο «σκοτεινών» ερμηνευτών του περιθωρίου. Κατά τα άλλα, στη θεατρική διαδρομή του και στη ζωή του είναι απολύτως φυσιολογικός. Ενα από τα οκτώ παιδιά οικογένειας χειρουργού με νοσοκόμα! Στα φοιτητικά του χρόνια την «κοπανάει» από μέλλουσα ακαδημαϊκή καριέρα και από το Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν και γυρίζει την Ευρώπη με την ομάδα Theatre Χ! Μια πειραματική θεατρική ομάδα. «Αυτό με καθόρισε» λέει ο ίδιος. Ενας… τυχοδιώκτης του θεάτρου. Μετά από πολλές περιπλανήσεις εδώ κι εκεί, καταλήγει σε δεύτερη πειραματική θεατρική ομάδα, το Wooster Group, με την οποία ακόμη συνεργάζεται.
Στο σινεμά εμφανίζεται για πρώτη φορά αρχές του ’80. Και η πρώτη του «διάκριση» ταυτίζεται με το «Πλατούν» του Ολιβερ Στόουν, παίζοντας τον «αντίπαλο» του μοχθηρού, βάρβαρου Τομ Μπέρεντζερ. Ακολουθούν πλήθος γνωστοί τίτλοι και υπογραφές διάσημων σκηνοθετών. Μεταξύ 1988 και 1989 πρωταγωνιστεί στο πλευρό του Τζιν Χάκμαν στον «Μισισιπή καίγεται» του Αλαν Πάρκερ, υποδύεται τον Χριστό στον «Τελευταίο πειρασμό» του Μάρτιν Σκορσέζε και είναι δευτεραγωνιστής στο «Γεννημένος την 4η Ιουλίου» στο πλευρό του Τομ Κρουζ. Συνεργάζεται με τον Βιμ Βέντερς στο «Τόσο κοντά, τόσο μακριά» και μαζί με τον Ρέιφ Φάινς, την Κριστίν Σκοτ Τόμας και τη Ζιλιέτ Μπινός παίζει στο πολυβραβευμένο φιλμ του Αντονι Μινγκέλα «Ο άγγλος ασθενής». Τελευταίες του ταινίες: «Ερωτευμένοι ως την αιωνιότητα» του Πολ Οστερ (προβάλλεται από την Παρασκευή) και η ατιτλοφόρητη δημιουργία του Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ με συμπρωταγωνίστρια την Τζένιφερ Τζέισον Λι. Στις 22 Ιουλίου που μας πέρασε «μπήκε» στα 43 και έκανε γενέθλια κάπου στην Ευρώπη, παίζοντας τον κομπάρσο στην ίδια θεατρική ομάδα, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση της ίδιας γυναίκας και της ίδιας συζύγου που κάποτε τον πέταξε έξω από το θέατρο.
