Παιδί της παγκοσμιοποίησης, καρπός του ανταγωνισμού και ανάγκη της οικονομικής ανάπτυξης, οι off shore εταιρείες είναι εδώ. Ανθούν διεθνώς, αυξάνονται και πληθύνονται στη χώρα μας, ενώ σε κράτη που δεν τα γράφει ο χάρτης μπορεί να είναι περισσότερες και από τους κατοίκους τους! Οι υπεράκτιες, όπως τις λέμε στην Ελλάδα, ή υπερόριες, όπως τις λένε οι ειδικοί, οι off shore μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας και πρέπει να ξέρουμε για αυτές. Γιατί οι εταιρείες αυτές, προσέξτε το νούμερο, διακινούν σήμερα το 50% των κεφαλαίων διεθνώς, μέσα σε 10 χρόνια ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο και κατέχουν το 3% του παγκόσμιου πλούτου! Οι off shore εταιρείες που από χρόνια έχουν γίνει on shore ήταν στο επίκεντρο της επιστημονικής προσέγγισης και αναζήτησης σε ημερίδα που διοργανώθηκε στον Δικηγορικό Σύλλογο της Αθήνας από την Ενωση Εμπορικολόγων με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών και εξειδικευμένων νομικών οι οποίοι ξέρουν το θέμα «απ’ έξω κι ανακατωτά» και μετέδωσαν σε ένα ασυνήθιστα μεγάλο ακροατήριο τις γνώσεις τους, την εμπειρία τους και τα πολύτιμα στοιχεία που είχαν συλλέξει. Ποιες είναι λοιπόν οι off shore εταιρείες, σε ποιες χώρες βρίσκονται, πότε μας συμφέρουν και γιατί, σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυνται και τι κινδύνους έχουν (γιατί και προσοχή θέλει το εγχείρημα και γνώσεις απαιτεί) είναι μονάχα ορισμένα από τα χρήσιμα και απαραίτητα που ανέπτυξαν οι πανεπιστημιακοί κκ. Φοίβος Χριστοδούλου ( προήδρευσε στην ημερίδα) και Χαρ. Παμπούκης και οι εξειδικευμένοι δικηγόροι Ι. και Γ. Φωτόπουλος.
Προτού δούμε ποιες είναι οι χώρες-φορολογικοί παράδεισοι ή άλλως φορολογικά λιμάνια (κράτη-πειρατές κατά τους επικριτές των παρακτίων, διότι και αυτοί υπάρχουν και μάλιστα είναι αρκετοί και πολύ ισχυροί), ας δούμε τι είναι αυτές οι περίφημες off shore εταιρείες. Είναι εταιρείες (τα είπαν αναλυτικά οι κκ. Χριστοδούλου και Παμπούκης) αγγλοσαξονικής προέλευσης που γεννήθηκαν στις βρετανικές αποικίες. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πήραν τα πάνω τους και τελευταία η αύξησή τους ακολούθησε ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Είναι εταιρείες που ιδρύονται εκτός συνόρων, επιλέγεται ως έδρα τους μια χώρα με ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς αλλά δραστηριοποιούνται και χρηματοδοτούνται από πηγές εκτός της χώρας ιδρύσεώς τους (αλλού δηλαδή είναι η καταστατική τους έδρα και αλλού η πραγματική).
Η εξάπλωσή τους, ραγδαία τα τελευταία χρόνια, προβληματίζει πια διεθνώς οργανισμούς και ισχυρά οικονομικά κράτη (στους σκληρούς επικριτές τους ο ΟΟΣΑ, η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Ομάδα των 7 ισχυρότερων βιομηχανικών κρατών,) ενώ με πανικό αναμένουν παγκοσμίως την έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης που θα δοθεί στη δημοσιότητα τον Ιούλιο, μια έκθεση που βάζει σε μαύρη λίστα τα κράτη-φορολογικά λιμάνια όπου αγκυροβολούν οι off shore εταιρείες. Η Κύπρος στο «παρά πέντε» τη γλίτωσε και εξαιρέθηκε από την προηγούμενη έκθεση-μαύρη λίστα του ΟΟΣΑ που δόθηκε στη δημοσιότητα πέρυσι.
* Η ραγδαία εξάπλωση
Παρά τις λίστες και τις φοβέρες των μεγάλων όμως οι παράκτιες εταιρείες ανθούν διεθνώς, συγκεντρώνουν κεφάλαια και προτιμήσεις και αποτελούν, όπως προσφυώς τόνισε ο κ. Χριστοδούλου, «μια διαφυγή προς την ελευθερία, μια και κινούνται λίγο ως πολύ σε πεδίο non droit» (σ.σ.: μη δίκαιο, ανέλεγκτο δηλαδή). Και εξαπλώνονται παντού. Από τις βρετανικές Παρθένους Νήσους που φιλοξενούν 200.000 παράκτιες εταιρείες ως τη νήσο Γκέρνσι που απέχει μόνο 50 χιλιόμετρα από τις γαλλικές ακτές (έχει 58.000 κατοίκους και είναι τόσο μικρή που ο χάρτης δεν τη γράφει, αλλά και όσοι μένουν σε αυτή δεν χρειάζονται πάντα αυτοκίνητο!). Φορολογικοί παράδεισοι το Χονγκ Κονγκ, το Λουξεμβούργο, η Σινγκαπούρη, η Ιρλανδία, το Μπαχρέιν, οι Βερμούδες, η Κύπρος (Σινγκαπούρη της Μεσογείου την ονομάζουν οι γνωρίζοντες), το Μακάο, η Μάλτα, το Μονακό, η Κόστα Ρίκα, ο Παναμάς, η Λιβερία, το Λιχτενστάιν οι Σεϋχέλλες και δεκάδες άλλα κράτη και κρατίδια που μπορεί κανείς να ακούει τα ονόματά τους για πρώτη φορά.
* Η περίπτωση της Κύπρου
Αλλά ας μείνουμε στην Κύπρο που αποτελεί για τους ειδήμονες χαρακτηριστικό δείγμα φορολογικού παραδείσου. Οι off shore εταιρείες που λειτουργούν στη Μεγαλόνησο ξεπερνούν τις 40.000 και αφήνουν κάθε χρόνο κέρδη στην Κυπριακή Δημοκρατία (αναφέρθηκε σε αυτό συγκεκριμένα ο κ. Ι. Φωτόπουλος) 350 εκατ. δολάρια!
Αλλωστε σε αυτή την οικονομική σοδειά απέβλεψε κυρίως, όπως τονίστηκε, η πολιτική για την ενθάρρυνση της εγκατάστασης παράκτιων εταιρειών στην Κύπρο μετά την οδυνηρή περιπέτεια της τουρκικής εισβολής. Μια επιλογή που υπαγορεύθηκε από τις ανάγκες οικονομικής επιβίωσης μετά την εισβολή και εφαρμόστηκε με επιτυχία καθιστώντας την Κύπρο ένα από τα σπουδαιότερα φορολογικά λιμάνια διεθνώς. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μόνο σε μία χρονιά το 1999 περί τις 5.260 off shore εταιρείες γεννήθηκαν στο νησί δίνοντας νέα ώθηση σε επαγγέλματα όπως δικηγόροι, λογιστές, σύμβουλοι επιχειρήσεων κτλ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το ότι οι περισσότερες από αυτές τις παράκτιες εταιρείες δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η ναυτιλία, το εμπόριο, οι τηλεπικοινωνίες, τα πετρέλαια και η εμπορία καυσίμων εκπροσωπώντας ισχυρά οικονομικά συμφέροντα και μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Η γεωγραφική θέση του νησιού, οι ιστορικές ευκαιρίες (μεταφέρθηκαν εκεί τα τραπεζικά κέντρα του Λιβάνου) αλλά και η θέσπιση προνομίων μικρού φορολογικού συντελεστή για τις παράκτιες λειτούργησαν σαν μαγνήτης κάνοντας την Κύπρο κεντρική επιλογή πολλών για τις off shore εταιρείες.
* Τι γίνεται στην Ελλάδα
Τι γίνεται όμως στην Ελλάδα; Υπάρχουν παράκτιες εταιρείες και σε ποιους επιχειρηματικούς τομείς δραστηριοποιούνται; Υπάρχουν, και μάλιστα πολλές. Μόνο με την αγορά και τη διαχείριση ακινήτων δραστηριοποιούνται περί τις 2.100 off shore, ενώ άλλοι τομείς, όπως η ναυτιλία, ο χρηματοπιστωτικός τομέας (πολλές τράπεζες έχουν παράκτιες εταιρείες), τα επενδυτικά χαρτοφυλάκια καθώς και δραστηριότητες που αφορούν τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων, αποτελούν αντικείμενο των «ημεδαπών» αυτών εταιρειών.
Βεβαίως η ναυτιλία αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στον τομέα των off shore εταιρειών καθώς το νομοθετικό μας πλαίσιο, όπως σημείωσε ο πανεπιστημιακός κ. Χαρ. Παμπούκης, ευνοεί την ύπαρξή τους και τη δραστηριότητά τους προσφέροντας κίνητρα για τις εταιρείες διαχειρίσεως πλοίων υπό ελληνική σημαία διατηρώντας τα προνόμια που τους παρέχουν αλλοδαπά δίκαια, σύμφωνα με τα οποία έχουν ιδρυθεί.
Αλλωστε, όπως επισημάνθηκε, μπορεί η Ελλάδα να μη συγκαταλέγεται στους φορολογικούς παραδείσους αλλά δεν διαθέτει ρυθμίσεις (αναφέρθηκε αναλυτικά ο κ. Γ. Φωτόπουλος) που να αποτρέπουν τη δραστηριότητα των παράκτιων εταιρειών στη χώρα μας. Βεβαίως ειδική νομοθεσία δεν υπάρχει για τις off shore αλλά αξίζει να σημειωθεί ότι η φοροδιαφυγή δεν περιλαμβάνεται στα ποινικά αδικήματα, σύμφωνα με τον νόμο για το ξέπλυμα του βρώμικου χρήματος.
Και μια και ο λόγος για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι αυτός είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγους που οι off shore βρίσκονται διεθνώς στο στόχαστρο ισχυρών οικονομικών και διεθνών οργανισμών και η αιτιολόγηση είναι προφανής (ανωνυμία, εμπιστευτικότητα, απόρρητο και φοροδιαφυγή).
Οι παράκτιες εταιρείες όμως συγκεντρώνουν τα πυρά και για άλλους λόγους. Επηρεάζουν, λένε οι επικριτές τους, τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και διαβρώνουν τη φορολογική βάση των ανεπτυγμένων χωρών.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ Αφορολόγητη ελευθερία και εχεμύθεια
ΜΙΑ off shore εταιρεία δεν είναι για όλους. Αλλά γι’ αυτούς που είναι, αποτελεί μια καλή επιλογή. Γιατί διαθέτει πλεονεκτήματα που άλλες εταιρικές μορφές δεν έχουν, αλλά το εγχείρημα θέλει μεγάλη προσοχή. Δεν προσφέρονται όλες οι χώρες για παράκτιες εταιρείες ούτε και όλες οι χώρες-φορολογικοί παράδεισοι είναι το ίδιο ασφαλείς.
Αυτά τα ολίγα αλλά βασικά αποτελούν το άλφα και το ωμέγα για τους επίδοξους μετόχους παράκτιων εταιρειών, εταιρειών που, όπως λένε οι ειδικοί, παρέχουν πρώτα απ’ όλα εχεμύθεια, ανωνυμία, εμπιστευτικότητα, απόρρητο, στοιχεία απαραίτητα για τους πραγματικούς ιδιοκτήτες των περιουσιακών στοιχείων της off shore. Επίσης ταχύτητα στην ίδρυση της παράκτιας, ελευθερία στη διαμόρφωση του καταστατικού της, ιδιωτική αυτονομία και ακόμη απόλυτη προστασία του ιδιώτη και της περιουσίας του, καθώς καλύπτονται από το εταιρικό πέπλο. Αλλά εκείνο που κυρίως παρέχει η off shore είναι η χαμηλή ως και μηδαμινή φορολογία. Αυτό είναι το μεγάλο ατού της. Γι’ αυτό και συγκεντρώνει τόσες προτιμήσεις.
Στα προσόντα της όμως μπορεί κανείς να προσθέσει και άλλα πολύ σημαντικά. Προσφέρει τη δυνατότητα να αποφύγει κάποιος την εφαρμογή της εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας (για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και απασχολούν προσωπικό). Η δημιουργία της παράκτιας απαλλάσσει τον επιχειρηματία από την καταβολή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και τον εξαιρεί από την ελληνική εργατική ή ασφαλιστική νομοθεσία. Τον προστατεύει από τυχόν δεσμεύσεις (κατασχέσεις) της προσωπικής του περιουσίας και, το βασικότερο, δίδει το δικαίωμα στον μέτοχό της να αποφύγει την καταβολή φόρων για μεταβιβάσεις ακινήτων ή για φόρους κληρονομιάς. Ακόμη και για φόρους μεγάλης ακίνητης περιουσίας.
Γι’ αυτό στην Ελλάδα οι παράκτιες εταιρείες έχουν μεγάλη «πέραση» στα ακίνητα. Οποιος έχει ακίνητο, για παράδειγμα, σε off shore (που να αξίζει οικονομικά βέβαια) μπορεί να το μεταβιβάσει στα παιδιά του αποφεύγοντας τους φόρους της γονικής παροχής. Μεταβιβάζει απλώς τις μετοχές. Αν όμως αγοράζει κανείς ακίνητο από παράκτια, δεν είναι εύκολο να ξέρει τι αγοράζει, δεν μπορεί να γνωρίζει ποιες είναι οι δεσμεύσεις της.
Τι πρέπει να προσέχει κανείς προκειμένου να ιδρύσει μια off shore εταιρεία; Ποια χώρα επιλέγει ως έδρα της. Διότι η πολιτική και η οικονομική σταθερότητα πρέπει να προσμετρώνται, όπως και η σύγχρονη και αντιγραφειοκρατική νομοθεσία, η αποφυγή διπλής φορολόγησης και η τήρηση του απορρήτου. Αλλά όποιος έχει off shore δεν σημαίνει ότι τα έχει όλα λυμένα. Η σύστασή της, η αποφυγή κινδύνων που εμπεριέχει, η επιλογή της κατάλληλης έδρας, η φορολογία της περιουσίας της είναι ένα σύστημα δαιδαλώδες που μόνο με τη βοήθεια ειδικών μπορεί κανείς να προσεγγίσει. Και σε αυτούς πρέπει να απευθύνεται.
