«Φοβάμαι ότι το μόνο που καταφέραμε είναι να ξυπνήσουμε έναν κοιμισμένο γίγαντα και να τον γεμίσουμε με την επιθυμία να εκδικηθεί» σχολίασε ο ναύαρχος Εσορόκου Γιαμαμότο για την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Με καταγωγή σαμουράι, γεννήθηκε στις 4 Αυγούστου 1884 σε ένα χωριό του νησιού Χοκάιντο. Εμαθε να μιλάει άπταιστα αγγλικά από έναν αμερικανό ιεραπόστολο και καλλιγραφία από τον δάσκαλο πατέρα του. Οταν οι φυσικοί του γονείς πέθαναν, υιοθετήθηκε σε ηλικία 20 ετών από την πλουσιότερη οικογένεια του χωριού του, τους Γιαμαμότο. Εισήχθη τρίτος στην Ιαπωνική Ναυτική Ακαδημία στην Ετατζίμα, εντάχθηκε στο νεοσυσταθέν Αυτοκρατορικό Ναυτικό και έλαβε μέρος ως σημαιοφόρος στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο. Το 1905 ο Γιαμαμότο τραυματίστηκε στη ναυμαχία στην Τσούσιμα: «Οταν οι οβίδες άρχισαν να σφυρίζουν πάνω από το κεφάλι μου, ανακάλυψα ότι δεν φοβόμουν. Μία εξ αυτών χτύπησε το πλοίο και με άφησε αναίσθητο. Πληγώθηκα στο δεξί πόδι και έλειπαν δύο δάχτυλα του αριστερού χεριού μου. Οταν όμως ανακοινώθηκε η νίκη μετά τη μάχη, ακόμη και οι τραυματισμένοι επευφημούσαν». Διδάχθηκε τότε ένα χρήσιμο μάθημα για το μέλλον: η επιτυχία στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο οφειλόταν στο στοιχείο του αιφνιδιασμού.
Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκε φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Την περίοδο εκείνη αποδείχθηκε δεξιοτέχνης του πόκερ και του μπριτζ, παιχνίδια τα οποία θεωρούσε ιδανική εξάσκηση για την μπλόφα και τον αιφνιδιασμό στον πόλεμο. «Η απομνημόνευση 52 φύλλων της τράπουλας είναι πολύ απλή για έναν άνθρωπο, η γραπτή γλώσσα του οποίου αποτελείται από εκατοντάδες χαρακτήρες» συνήθιζε να λέει.
Πίσω στην Ιαπωνία ο Γιαμαμότο παντρεύτηκε τη Ρέικο Μαχάσι, κόρη κτηνοτρόφου, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά. Το 1924 επέστρεψε στις ΗΠΑ ως ναυτικός ακόλουθος της ιαπωνικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον, με αποστολή να μελετήσει τις αμερικανικές αμυντικές βιομηχανίες. Θαυμαστής της Αμερικής, κατά τραγική ειρωνεία, ο Γιαμαμότο διακήρυσσε το 1920: «Δεν έχω ποτέ σκεφθεί την Αμερική ως εν δυνάμει εχθρό και τα ναυτικά σχέδια της Ιαπωνίας ποτέ δεν συμπεριέλαβαν την πιθανότητα αμερικανοϊαπωνικού πολέμου». Με μεγάλη έκπληξη λοιπόν και δυσφορία παρατηρούσε τα σύννεφα του πολέμου πάνω από τον Ειρηνικό τη δεκαετία του 1930. Δεν ήθελε έναν πόλεμο «ανάμεσα στον αετό και στον ήλιο». Αλλά πάνω απ’ όλα ήταν πατριώτης. Αντιναύαρχος πλέον και προνοητικός στρατιωτικός, εκπαίδευε τους πιλότους σε νυχτερινές πτήσεις αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες απώλειες ή τοποθετούσε καρφιά στις καρέκλες των αξιωματικών του για να τους υπενθυμίζει ότι πρέπει να βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση.
Η προέλαση της Ιαπωνίας στην Κίνα και το εμπάργκο πετρελαίου των ΗΠΑ στον αυτοκρατορικό στόλο κατέστησαν τον πόλεμο αναπόφευκτο. Απρόθυμα ο Γιαμαμότο, άριστος γνώστης της αμερικανικής νοοτροπίας, ανέλαβε να οργανώσει την ιαπωνική επίθεση από το στρατηγείο του στη μεγαλύτερη ναυαρχίδα του κόσμου: το «Γιαμάτο». Αποκαλούσε τον εαυτό του «το ξίφος του αυτοκράτορά μου». Το πολεμικό του σχέδιο ήταν το εξής: θα κατέστρεφε στον πρώτο γύρο εχθροπραξιών τον αμερικανικό στόλο του Ειρηνικού, στη συνέχεια θα καταλάμβανε τις εκεί αμερικανικές, ολλανδικές και βρετανικές αποικίες, χρησιμοποιώντας τη Χαβάη ως βάση από την οποία θα εξαπέλυε επιθέσεις στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ, θα καταλάμβανε τη Διώρυγα του Παναμά και θα υπαγόρευε ειρήνη στα σκαλιά του Λευκού Οίκου! Ο Γιαμαμότο γνώριζε ότι ο μοναδικός τρόπος για να νικήσει τις ΗΠΑ ήταν ένας πόλεμος μικρής διάρκειας. «Αν λάβω διαταγές να πολεμήσω ενάντια στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία» είχε πει, «τους πρώτους έξι ως 12 μήνες θα προελαύνω και θα κερδίζω τη μία νίκη μετά την άλλη. Δεν έχω όμως καμία προσδοκία επιτυχίας για τον δεύτερο ή τον τρίτο χρόνο».
Το πρωί της 7ης Δεκεμβρίου η ιαπωνική αεροπορική μοίρα απογειώθηκε από τα αεροπλανοφόρα και επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στην αμερικανική βάση στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης, βυθίζοντας ή καταστρέφοντας 19 πολεμικά πλοία και 188 αεροπλάνα, σκοτώνοντας 2.400 ανθρώπους και τραυματίζοντας 1.100. Οι ΗΠΑ κήρυξαν τον πόλεμο στην Ιαπωνία. Ακολούθησαν σημαντικές νίκες για τους Ιάπωνες. Οι Σύμμαχοι όμως έθεσαν τέλος στις ιαπωνικές βλέψεις με τη ναυμαχία στο Μίντγουεϊ και τις μάχες στο Γκουανταλκανάλ. Αυτοσαρκαζόμενος, μετά την ήττα εκείνη, ο Γιαμαμότο είπε: «Είμαι ο μοναδικός Ιάπωνας ικανός να χάσει τον πόλεμο σε μία ημέρα. Η ήττα ήταν δικό μου λάθος και μόνο».
Στις 18 Απριλίου 1943 οι Αμερικανοί, οι οποίοι είχαν σπάσει τους μυστικούς ιαπωνικούς κώδικες, πληροφορήθηκαν ότι ο Γιαμαμότο θα επιθεωρούσε από αέρος τα Νησιά του Σολομώντος. Αμερικανικά πολεμικά αεροσκάφη αναχαίτισαν το βομβαρδιστικό στο οποίο επέβαινε, το κατέρριψαν και τον σκότωσαν. Στην κηδεία του παρευρέθησαν τόσο η σύζυγός του όσο και η γκέισα ερωμένη του. Μετά θάνατον ο Γιαμαμότο προήχθη σε ναύαρχο του στόλου. Η σορός του έχει ταφεί στο Τόκιο, ενώ τα συντρίμμια του αεροπλάνου του βρίσκονται ακόμη στην πυκνή ζούγκλα του Μπούγκεϊνβιλ. Σήμερα θεωρείται εθνικός ήρωας της Ιαπωνίας.
