ΤΟΝ νέο χάρτη της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα και τη νέα διοικητική δομή της χώρας περιγράφει το νομοσχέδιο και το πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας» (τις βασικές ρυθμίσεις του οποίου αποκαλύπτει σήμερα «Το Βήμα»), όπως το εισηγήθηκε στο προχθεσινό Υπουργικό Συμβούλιο ο υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης κ. Α. Παπαδόπουλος. Οι νέοι δήμοι, όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο, θα προκύψουν από τις εκλογές του Οκτωβρίου 1998 και θα αρχίσουν να λειτουργούν από την 1η Ιανουαρίου 1999. Συνολικά οι νέοι δήμοι θα είναι περίπου 900 και οι νέες μεγάλες κοινότητες περίπου 100, ανεβάζοντας έτσι τον αριθμό των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης σε 1.000. Οι νέοι ΟΤΑ θα απολαμβάνουν όλα τα προνόμια των υφιστάμενων δήμων, ενώ διασφαλίζεται και η εργασιακή σχέση του προσωπικού των συνενούμενων κοινοτήτων και λαμβάνεται μέριμνα μετάταξης του πλεονάζοντος σε άλλους φορείς του δημόσιου τομέα.
Τα βασικά δικαιώματα των καταργούμενων ΟΤΑ καθώς και οι ευνοϊκές φορολογικές, ασφαλιστικές και άλλες ρυθμίσεις που ισχύουν σήμερα για τους κατοίκους των μικρών χωριών διατηρούνται παρά τις συνενώσεις. Επίσης οι πάσης φύσεως επιχειρήσεις ή άλλα νομικά πρόσωπα που είχαν συστήσει οι καταργούμενοι δήμοι και κοινότητες παραμένουν υπό τον έλεγχό τους και μετά το νέο καθεστώς.
Στους καταργούμενους φορείς 300 κατοίκων και άνω θα εκλέγονται μαζί με το δημοτικό συμβούλιο και τοπικά συμβούλια ενώ σε χωριά μικρότερα των 300 κατοίκων θα εκλέγονται ταυτόχρονα και δημαρχιακοί πάρεδροι. Στην πρώτη περίπτωση θα διασφαλίζεται η εκπροσώπηση κάθε χωριού στο δημοτικό συμβούλιο με τουλάχιστον έναν δημοτικό σύμβουλο. Οι συντηρήσεις των δικτύων, η λειτουργία χώρων αναψυχής, πολιτιστικών κέντρων και κέντρων παροχής κοινωνικών υπηρεσιών (ΚΑΠΗ), καθώς επίσης και η συντήρηση και λειτουργία των σχολικών κτιρίων θα ανατίθενται στους προέδρους των τοπικών συμβουλίων.
Παράλληλα παρέχεται η δυνατότητα στους νέους ΟΤΑ να προσδιορίσουν την οργανωτική δομή τους ανάλογα με τα ειδικότερα χαρακτηριστικά του χώρου τους, να χωροθετήσουν στην περιφέρειά τους το προσωπικό τους και να καθορίσουν το ωράριο λειτουργίας τους με τρόπο που να εξασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών όσο γίνεται πιο κοντά στον πολίτη. Σε ΟΤΑ άνω των 1.000 κατοίκων το ωράριο του προσωπικού εξυπηρέτησης των πολιτών θα είναι συνεχές και πλήρες.
Μια βασική καινοτομία του νομοσχεδίου είναι ότι υποχρεώνει την κυβέρνηση να προχωρήσει σε συνένωση όλων των πόρων που αφορούν την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση ώστε να δοθούν για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων προγραμμάτων τους που θα εγκρίνονται από την Περιφέρεια. Ακόμη αντικειμενικοποιείται το σύστημα κατανομής των κεντρικών χρηματοδοτήσεων προς τους ΟΤΑ με την εισαγωγή κριτηρίων, παύει η απευθείας επιχορήγησή τους, ενώ ενισχύονται με συγκεκριμένα ειδικά προγράμματα (ΕΠΤΑ) και χρηματοδοτήσεις οι νέοι δήμοι για την απόκτηση των αναγκαίων υποδομών, την οργάνωση και τη λειτουργία τους (κάλυψη βασικών λειτουργικών δαπανών τους, προμήθεια εξοπλισμού, μηχανοργάνωση κλπ.). Η κατάρτιση, παρακολούθηση και υποστήριξη αυτού του προγράμματος ανατίθεται σε διυπουργική επιτροπή στην οποία συμμετέχουν και εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στο ίδιο πλαίσιο, με το νομοσχέδιο περιορίζεται το δικαίωμα των δημάρχων και των προέδρων των κοινοτήτων για απευθείας αναθέσεις εργασιών, προμηθειών, ενώ διευρύνονται οι αρμοδιότητες των δημαρχιακών επιτροπών. Ταυτοχρόνως, γίνεται αποτελεσματικότερος ο έλεγχος του Ελεκτικού Συνεδρίου στα οικονομικά των ΟΤΑ.
Εξάλλου με τη δημιουργία των νέων δήμων καταργούνται από την 1η Ιανουαρίου 1999 τα επαρχεία Σκύρου, Ιθάκης, Κυθήρων, Θήρας, Κέας, Πάρου, Κάτω Νευροκοπίου, Λαγκαδά, Ελασσόνας και Βορείου Εβρου. Τι προβλέπει το σχέδιο νόμου
Το σχέδιο νόμου επιδιώκει τον συνδυασμό των αρχών της αποτελεσματικότητας και της δημοκρατικότητας και γι’ αυτόν τον λόγο η προτεινόμενη πολιτικοδιοικητική οργάνωση του νέου δήμου:
Αφενός μεν κατοχυρώνει ενιαία ισχυρά πολιτικά όργανα για την αποτελεσματική άσκηση όλων των αρμοδιοτήτων που αφορούν τις τοπικές υποθέσεις σε δημοτικό επίπεδο και ενιαίο κέντρο διοίκησης των υπηρεσιών του δήμου για την αποτελεσματική οργάνωση και διαχείριση των λειτουργιών του και τον ολοκληρωμένο τοπικό αναπτυξιακό προγραμματισμό.
Αφετέρου δε τοπικά πολιτικά όργανα στο επίπεδο κάθε συνενούμενου ΟΤΑ, που κατοχυρώνουν την αμεσότερη δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών, καθώς και ισχυρή ενδοδημοτική αποκέντρωση, που εξασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών στους πολίτες σε έναν χώρο όσο το δυνατόν εγγύτερα σε αυτούς.
Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις αυτές, στους δήμους εκλέγονται τα δημοτικά όργανα (δήμαρχος και δημοτικό συμβούλιο) με άμεση και καθολική ψηφοφορία από όλους τους κατοίκους, τα οποία έχουν όλες τις αρμοδιότητες που προβλέπει ο ΔΚΚ (άρθρο 24 ΠΔ 410/95).
* Οι νέες αρμοδιότητες
Ενώ τυπικά τις αρμοδιότητες αυτές τις είχαν και οι κοινότητες, στην πραγματικότητα ελάχιστες μπορούσαν να ασκήσουν. Αντίθετα, το μέγεθος των νέων δήμων τούς δίνει σημαντικότερο πολιτικό ρόλο και τη δυνατότητα να συγκροτήσουν τις αναγκαίες υπηρεσίες και να αποκτήσουν τα απαραίτητα οικονομικά μέσα για να ασκήσουν τις αρμοδιότητες αυτές, που αφορούν:
Τη μελέτη, κατασκευή και συντήρηση των έργων τεχνικής υποδομής, με δική τους τεχνική υπηρεσία.
Τη διαχείριση των απορριμμάτων και την προστασία του περιβάλλοντος.
Την ίδρυση και λειτουργία κέντρων και την εφαρμογή προγραμμάτων κοινωνικής πολιτικής.
Την ίδρυση και λειτουργία πολιτιστικών και αθλητικών κέντρων και εγκαταστάσεων και την εφαρμογή αντίστοιχων προγραμμάτων.
Την έκδοση και εφαρμογή κανονιστικών αποφάσεων για θέματα κυκλοφορίας, ύδρευσης και άρδευσης, καθαριότητας και γενικότερα προστασίας του περιβάλλοντος.
Τη χορήγηση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας καταστημάτων και επιχειρήσεων.
Την εκπόνηση τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων με χρηματοδότησή τους από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, για την αξιοποίηση των τοπικών πλουτοπαραγωγικών πηγών, τη δημιουργία και ανάπτυξη των επιχειρήσεων της περιοχής τους και την προώθηση της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.
Επίσης, με το σχέδιο νόμου ενισχύεται ο ρόλος της δημαρχιακής επιτροπής.
Οσον αφορά τη νέα εσωτερική πολιτικοδιοικητική οργάνωση των ΟΤΑ που προκύπτουν από τη συνένωση:
Κάθε συνενούμενος ΟΤΑ διατηρείται ως ανθρωπογεωγραφική ενότητα με τους κατοίκους του, την ονομασία του (ως «δημοτικός συνοικισμός») και την εδαφική περιφέρειά του.
Κάθε συνενούμενος ΟΤΑ (ως δημοτικός συνοικισμός) διατηρείται ως πολιτική οντότητα, με αιρετά όργανα ενδοδημοτικής αποκέντρωσης: σε κάθε δημοτικό συνοικισμό με περισσότερους από 300 κατοίκους εκλέγεται τοπικό συμβούλιο με πρόεδρο και 4 μέλη και σε κάθε δημοτικό συνοικισμό με λιγότερους από 300 κατοίκους εκλέγεται πάρεδρος.
Τα όργανα αυτά εκλέγονται αποκλειστικά από τους εκλογείς του δημοτικού συνοικισμού, ταυτόχρονα με τα άλλα όργανα του δήμου.
Τα παραπάνω τοπικά όργανα έχουν κατοχυρωμένο πολιτικοδιοικητικό ρόλο στο πλαίσιο της λειτουργίας του δήμου, δεδομένου ότι με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου θα έχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες:
α) Αρμοδιότητες προσδιορισμένες με τον νόμο (στη διοίκηση των κληροδοτημάτων, στη διάθεση των βοσκήσιμων εκτάσεων, στην εκμίσθωση δασικών εκτάσεων, στην εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, στους παραδοσιακούς οικισμούς).
β) Αρμοδιότητες που τους αναθέτει το δημοτικό συμβούλιο (για τη συντήρηση των τοπικών έργων υποδομής, τη λειτουργία των δικτύων, των σχολικών κτιρίων και των κοινωφελών εγκαταστάσεων, την εφαρμογή των κοινωνικών, πολιτιστικών και αθλητικών προγραμμάτων που αφορούν τους κατοίκους της περιφέρειάς τους).
Επίσης, τα τοπικά όργανα του δήμου (τοπικά συμβούλια και πάρεδροι) γνωμοδοτούν πριν από τη λήψη αποφάσεων του δημοτικού συμβουλίου, που αφορούν τον δημοτικό συνοικισμό τους.
Υπογραμμίζεται ότι τα τοπικά συμβούλια και οι πάρεδροι συμμετέχουν ενεργά στον προγραμματισμό των έργων του δημοτικού συνοικισμού τους, δεδομένου ότι πρέπει «να υποβάλουν στο δημοτικό συμβούλιο σχέδιο τεχνικού προγράμματος με ιεραρχημένα τα εκτελεστέα έργα στον δημοτικό συνοικισμό τους».
Ο πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου και ο πάρεδρος αποτελούν όργανα άσκησης της δημοτικής διοίκησης στο επίπεδο του δημοτικού συνοικισμού, δεδομένου ότι θα υπογράφουν έγγραφα και πιστοποιητικά και θα ασκούν αρμοδιότητες που θα τους μεταβιβάζει ο δήμαρχος, με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση των κατοίκων της περιφέρειάς τους. Επίσης, συμμετέχουν στις συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου και ψηφίζουν όταν συζητούνται θέματα που αφορούν τον δημοτικό συνοικισμό τους. Υπογραμμίζεται επίσης ότι συμμετέχουν και στην οικονομική διαχείριση του δήμου, λειτουργώντας ως διατάκτες δαπανών, με βάση εντάλματα προπληρωμής που εκδίδονται στο όνομά τους, για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.
Η διοικητική υποστήριξη των τοπικών οργάνων του δήμου και η εξυπηρέτηση των κατοίκων κάθε δημοτικού συνοικισμού εξασφαλίζεται με προσωπικό του δήμου, το οποίο απασχολείται όσο χρόνο χρειάζεται στην έδρα του δημοτικού συνοικισμού.
Κατοχυρώνεται η κατά πλειοψηφία συμμετοχή εκπροσώπων του δημοτικού συνοικισμού στα όργανα διοίκησης των νομικών προσώπων, των ιδρυμάτων και των αμιγών επιχειρήσεων που ανήκουν σήμερα στον αντίστοιχο συνενούμενο ΟΤΑ.
Διατηρούνται οι σημερινές ευνοϊκές ρυθμίσεις που αφορούν τους κατοίκους των συνενούμενων ΟΤΑ (όπως, η μη εγγραφή στο ΤΕΒΕ, ορισμένες απαλλαγές από τον φόρο μεταβίβασης, επιδοτήσεις αγροτικών προϊόντων).
Οι κοινοτικοί γραμματείς εντάσσονται σε οργανικές θέσεις των νέων ΟΤΑ.
* Το ανθρώπινο δυναμικό
Η επιτυχία του προγράμματος «Ιωάννης Καποδίστριας» βασίζεται στην εξασφάλιση του αναγκαίου και κατάλληλα καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού.
Επειδή δε το προσωπικό που υπηρετεί σήμερα στις κοινότητες και θα ενταχθεί στους νέους δήμους, αποτελείται κυρίως από διοικητικούς υπαλλήλους και βοηθητικό προσωπικό, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη στελέχωσης των νέων δήμων με κατάλληλα καταρτισμένο επιστημονικό δυναμικό.
Γι’ αυτόν τον λόγο ήδη έχει αρχίσει ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός «Ολοκληρωμένου Προγράμματος Κατάρτισης – Απασχόλησης για τους νέους Δήμους».
Βασικός στόχος αυτού του προγράμματος είναι η επιλογή, κατάρτιση και προσωρινή απασχόληση (κατά την περίοδο 1997 – 1999) 3.000 άνεργων επιστημόνων, ώστε να υπάρχει στην αγορά εργασίας διαθέσιμο, επαρκές και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο θα προσληφθεί από τους νέους δήμους τον πρώτο χρόνο της νέας δημοτικής περιόδου (1999).
Το πρόγραμμα κατάρτισης – απασχόλησης περιέχει 2 φάσεις:
Α’ φάση (1997): επιλογή και κατάρτιση 350 επιστημόνων (κατά μέσο όρο 7 ατόμων κατά νομό) το β’ εξάμηνο του 1997, με χρηματοδότηση από τα ΠΕΠ.
Β’ φάση (1998 – 1999): επιλογή και κατάρτιση 2.700 επιστημόνων (2 – 3 ατόμων κατά νέο δήμο π.χ. ένας μηχανικός, ένας οικονομολόγος, ένας απόφοιτος ΤΕΙ) και συμπληρωματική κατάρτιση των ανωτέρω 350 επιστημόνων (θεωρητική κατάρτιση και πρακτική άσκησή τους) καθ’ όλη τη διάρκεια του 1998. Στη συνέχεια οι 3.000 επιστήμονες απασχολούνται προσωρινά σε επιχειρήσεις ΟΤΑ (με επιδότηση της απασχόλησής τους) ώσπου να προσληφθούν από τους νέους δήμους (εντός του 1999). Για τη χρηματοδότηση της Β’ φάσης επιδιώκεται σχετικό πρόγραμμα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Οι εξελίξεις στο ΠαΣοΚ
Η ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ πειθαρχία που θα θέσει ο πρωθυπουργός κ. Κ. Σημίτης κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου για το πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας» στη Βουλή θα υπερκεράσει τις όποιες αντιδράσεις βουλευτών του ΠαΣοΚ. Ηδη ο κ. Σημίτης, προδιαγράφοντας τη στάση που θα τηρήσει, μιλώντας προχθές στο Υπουργικό Συμβούλιο, αναφέρθηκε «στην ανάγκη ομόθυμης στήριξης από το ΠαΣοΚ της νέας μεταρρύθμισης».
Στο ίδιο μήκος κύματος αναμένεται να κινηθεί η ομιλία του Πρωθυπουργού και στην ειδική σύνοδο της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος που θα πραγματοποιηθεί γι’ αυτό το θέμα το πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου όταν θα έχει κατατεθεί το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή.
Η πρόθεση του Πρωθυπουργού να θέσει θέμα κομματικής πειθαρχίας ερμηνεύει και το γεγονός ότι ομόφωνα τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου αποδέχθηκαν την εισήγηση του υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης κ. Α. Παπαδόπουλου για τις νέες ρυθμίσεις. Μάλιστα, η πλειοψηφία από τους 21 υπουργούς και υφυπουργούς που πήραν τον λόγο κατά τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου στήριξε την ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών για τον χειρισμό του θέματος, προεξαρχόντων των κκ. Ακη Τσοχατζόπουλου και Γ. Αρσένη.
Ειδικότερα, ο υπουργός Παιδείας κ. Γ. Αρσένης, μιλώντας στο Υπουργικό Συμβούλιο, χαρακτήρισε το πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας» «μεγάλη μεταρρύθμιση» ενώ συνεχάρη την ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών για τον τρόπο που χειρίστηκε το θέμα. «Είναι υποχρέωσή μας να στηρίξουμε τη μεταρρύθμιση» κατέληξε.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Πρωθυπουργός πιθανόν να καλέσει σε συναντήσεις τους αρχηγούς των κομμάτων της αντιπολίτευσης για να ενημερωθούν προτού το νομοσχέδιο κατατεθεί στη Βουλή. Η ιδέα γι’ αυτές τις συναντήσεις ανήκει στον υπουργό Εργασίας κ. Μ. Παπαϊωάννου, ο οποίος μιλώντας στο Υπουργικό Συμβούλιο είπε ότι το πρόβλημα δεν είναι διοικητικό αλλά βαθιά πολιτικό και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίσει η κυβέρνηση, το ΠαΣοΚ και τα άλλα πολιτικά κόμματα. Εν τω μεταξύ με πρόταση που κατέθεσαν ο υπουργός Εργασίας κ. Μ. Παπαϊωάννου και ο υφυπουργός κ. Χρ. Πρωτόπαπας οι νέοι ΟΤΑ θα στηριχθούν από 3.000 επιστήμονες οι οποίοι θα αναλάβουν το βάρος της πρώτης φάσης του εγχειρήματος.
Η ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης αποδέχθηκε ήδη αυτή την πρόταση και έχει προχωρήσει σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ στη δημιουργία θέσεων ειδικού επιστημονικού προσωπικού, το κόστος των οποίων θα καλυφθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο υπό τη μορφή σεμιναρίων. Αυτό σημαίνει, όπως διευκρίνισε προς «Το Βήμα» ο υπουργός Εσωτερικών, ότι το συγκεκριμένο προσωπικό θα απολυθεί αμέσως μόλις ολοκληρωθεί το σεμινάριο, μετά ένα έτος, και θα επαναπροσληφθεί με βάση τον νόμο περί προσλήψεων.
Παράλληλα, ως το τέλος του έτους αναμένεται να προσληφθούν 337 άτομα που θα καλύψουν οργανικές θέσεις των περιφερειών, 923 θέσεις στις νομαρχίες και 2.000 περίπου θέσεις στους ΟΤΑ. Οι αριθμοί αυτοί παρουσιάστηκαν από τον κ. Παπαδόπουλο στο Υπουργικό Συμβούλιο.
