Αιχμάλωτοι στις ηλεκτρονικές «αλάνες»

­Βασιλιά, βασιλιά, με τα δώδεκα σπαθιά, τι δουλειά; ­Τεμπελιά! ­Και τα ρέστα; ­Παγωτά! ­Είπε η γιαγιά να μας κάνεις μια δουλειά! ­Τι δουλειά; Μ’ αυτά τα λόγια ξεκινούσαν τα παιδιά πριν από μερικές δεκαετίες να παίζουν ένα από τα πιο αγαπημένα τους παιχνίδια. Ο «βασιλιάς» καθόταν στον θρόνο του και έτσι άρχιζε η αναπαράσταση της πραγματικότητας των μεγάλων. Τα παιδιά «γίνονταν» κάθε λογής επαγγελματίες και ο «βασιλιάς» μέσα από τις κινήσεις τους προσπαθούσε να μαντέψει ποιο επάγγελμα παρίσταναν ότι έκαναν. Ηταν ένα παιχνίδι που χάριζε ώρες χαράς και γέλιου στα παιδιά, αλλά ταυτόχρονα επρόκειτο και για μια πολύ καλή άσκηση αντίληψης. Το «κρυφτό», τα «μήλα», τα «σκαμνάκια», το «τόπι», η «μακριά γαϊδούρα» περιλαμβάνονταν επίσης τότε στην… ημερήσια διάταξη των παιδιών. Σε αντίθεση με την εντατική μελέτη, τις ξένες γλώσσες, το πιάνο, το μπαλέτο ή την κολύμβηση στα οποία μοιράζουν τον χρόνο τους τα σημερινά παιδιά. Και αυτό διότι η ελληνική οικογένεια επιβάλλει τη μάθηση διά της εκπαίδευσης και όχι διά του παιχνιδιού. Οι ειδικοί όμως επισημαίνουν ότι το παιχνίδι αποτελεί φυσικό στάδιο στην εξέλιξη του ανθρώπου και είναι εξ ορισμού αναγκαίο για την ανάπτυξη ενός παιδιού.

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής μονοπωλούν σήμερα τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών. «Μου αρέσουν αυτά τα παιχνίδια γιατί έχουν περιπέτεια. Παλαιότερα τα παιδιά δεν είχαν πάρα πολλά παιχνίδια, έτσι αναγκάζονταν να παίξουν με ένα κοκαλάκι που το έβγαζαν από τα ζώα, αλλά πώς έπαιζαν δεν ξέρω. Και τα κορίτσια έπαιζαν με κούκλες που τις έφτιαχναν μόνα τους. Γι’ αυτό τα σημερινά παιχνίδια είναι πιο εξελιγμένα και ενδιαφέροντα». Η άποψη του μαθητή της πρώτης τάξης του Δ’ Γυμνασίου Χανίων είναι σαφής. Βρίσκει επίσης σύμφωνη την πλειονότητα των μαθητών, όπως προκύπτει από εργασία η οποία εκπονήθηκε από την ομάδα περιβαλλοντικής αγωγής του σχολείου υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Ευγενίας Ζουμή. Στο ερώτημα «Τι σου προσφέρει το παιχνίδι στον υπολογιστή;» οι μαθητές απαντούν: «Γνώσεις, ψυχαγωγία, οραματισμό του μέλλοντος, προσομοίωση» αλλά και «πονοκέφαλο». Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι οι περισσότεροι γονείς δεν ελέγχουν το θεματολόγιο των ηλεκτρονικών παιχνιδιών που αγοράζουν για τα παιδιά τους όπως και ότι διαθέτουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό ετησίως για την αγορά τους, κατά μέσο όρο 30.000 δρχ. Οσο για το παιχνίδι στη φύση, τα παιδιά θεωρούν ότι προσφέρει «ενέργεια, ψυχαγωγία, συνεργασία με άλλα παιδιά, ελευθερία».

«Οταν για πρώτη φορά είδα το θέμα «παιδί και παιχνίδι», αναρωτήθηκα αν τελικά τα παιδιά σήμερα παίζουν όσο σε παλαιότερες εποχές με παιχνίδια που να τα φέρνουν σε επαφή με τη φύση, αν γυμνάζουν το σώμα τους μέσα από τις αθλοπαιδιές, αν κοινωνικοποιούνται μέσα από συντροφικά παιχνίδια, αν αναπτύσσουν ομαδικό πνεύμα με στόχο μια νίκη για λογαριασμό της παρέας. Αυτές τις σκέψεις μου έθεσα στα παιδιά και έτσι προέκυψε η εργασία με τίτλο «Τα παιδία παίζει;»» λέει η κυρία Ζουμή.

Την απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο, κατά την κυρία Ιωάννα Αντωνιάδου-Κουμάτου, παιδίατρο και διευθύντρια του τομέα Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, ένα περιστατικό από τη δική της επαγγελματική εμπειρία: «Την περασμένη εβδομάδα το Ινστιτούτο διένειμε σε όλους τους μαθητές των δημοτικών σχολείων της Καισαριανής ένα φυλλάδιο-πρόσκληση σε μια βόλτα στον Υμηττό. Είχε προγραμματιστεί ένας δίωρος περίπατος μέσα από βατά μονοπάτια του Υμηττού για το πρωινό της Κυριακής, όπου τα παιδιά θα μπορούσαν να έλθουν μαζί με τους γονείς τους, να βγουν από τα διαμερίσματα, να περπατήσουν, να γνωρίσουν τη φύση. Κι όμως η συμμετοχή ήταν μηδαμινή. Ελάχιστοι ήταν οι γονείς οι οποίοι άλλαξαν το πρόγραμμα της Κυριακής και αφιέρωσαν το πρωινό στα παιδιά τους».

Οι έλληνες γονείς δεν έχουν συνειδητοποιήσει την παιδαγωγική αξία του παιχνιδιού. Ο στόχος τους, αντίθετα, είναι ένας, και μάλιστα από τότε που το παιδί βρίσκεται στο νηπιαγωγείο: πώς θα επιτύχει στις πανελλήνιες εξετάσεις. «Αυτό καθορίζει τη στάση τους και δυστυχώς προδιαγράφει και την πορεία του παιδιού» παρατηρεί η κυρία Αντωνιάδου-Κουμάτου.

Οι σύγχρονες παιδαγωγικές μέθοδοι που ακολουθούν οι γονείς απομονώνουν τα παιδιά από την ώρα σχεδόν που γεννιούνται. Καταργούν ουσιαστικά το δικαίωμα του παιδιού να εξερευνήσει το περιβάλλον, να τρέξει, να χοροπηδήσει, να παίξει, ακόμη και να πέσει. Αντιμετωπίζουν το παιχνίδι στατικά και παραβλέπουν ότι είναι συνώνυμο και χαρακτηριστικό της παιδικής ηλικίας. Βασίζονται σε άλλα πρόσωπα, πλην των γονέων, σε «ειδικούς» οι οποίοι επιφορτίζονται με τη μάθηση του παιδιού από τα πρώτα του βήματα.

«Πρόκειται για μια συμπεριφορά που εξηγείται εύκολα αν αναλογιστεί κανείς το ωράριο και τον τρόπο ζωής των σημερινών γονέων» λέει η κυρία Αντωνιάδου-Κουμάτου. «Δεν πρέπει όμως να γίνεται το λάθος αυτό, να «μεταφέρουν» δηλαδή στοιχεία από τον δικό τους αγχωτικό τρόπο ζωής και στον μικρόκοσμο των παιδιών. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουν οι γονείς είναι ότι οι ρυθμοί και οι ανάγκες του παιδιού δεν διαφέρουν πολύ από αυτές των ενηλίκων. Οπως ένας ενήλικος θέλει να ξεκουράζεται μετά την εργασία του, έτσι και ένα παιδί. Δεν έχει λόγο δηλαδή το παιδί να περνά το απόγευμά του με μελέτη και πλήθος δραστηριοτήτων διότι ούτε βιολογικά το αντέχει αλλά και ούτε πρέπει να γίνεται έτσι, εφόσον παρεμποδίζεται η ανάπτυξή του».


ΒΙΝΤΕΟΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Ελεγχος του χρόνου ενασχόλησης

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια επηρεάζουν την ταυτότητα και τον χαρακτήρα των παιδιών. Αυτό καταδεικνύει έρευνα η οποία έγινε σε 33 δημοφιλή ­ όπως διαμορφώνονται από τις πωλήσεις ­ videogames. Οπως προκύπτει από την έρευνα, στα μισά περίπου παιχνίδια δεν υπάρχουν γυναικεία πρόσωπα, ενώ όπου υπάρχουν παρουσιάζονται σαν σεξουαλικά αντικείμενα. Η πλειονότητα των παιχνιδιών περιλαμβάνει σκηνές επιθετικότητας ή βίας ενώ σημαντικό μέρος τους περιέχει μορφές δράσης με βία κατά των γυναικών.

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν, ωστόσο, μέρος του σύγχρονου τρόπου ζωής μεγάλων και μικρών. «Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να τα χειρίζονται λοιπόν με σωστό τρόπο, σύμφωνα με τις ψυχοπαιδαγωγικές αρχές, ώστε να υπάρχουν τα αναμενόμενα επιθυμητά αποτελέσματα στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους» τονίζει ο κ. Ε. Κολιάδης, καθηγητής Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η χρήση νέων τεχνολογιών στο σχολείο μπορεί να συμβάλει σημαντικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Μπορεί μέσα από το παιχνίδι να βοηθήσει το παιδί να βελτιώσει τη θέση του στην ομάδα, να εξασφαλίσει ευκαιρίες για φιλικές επαφές, να καλλιεργήσει δεξιότητες. Από την άλλη πλευρά, μπορεί να απομονώνει τα παιδιά από το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον. Γι’ αυτό, καταλήγει ο κ. Κολιάδης, «πρέπει να ελέγχεται ο χρόνος ενασχόλησης των παιδιών με παιχνίδια αυτού του είδους».


ΟΔΗΓΙΕΣ Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς

* Να παροτρύνουν τα παιδιά να καλλιεργούν σχέσεις με τα παιδιά της πολυκατοικίας και της γειτονιάς. Οι πιλοτές και οι πεζόδρομοι μπορούν να υποκαταστήσουν εν μέρει τις «χαμένες» αλάνες για τις οποίες οι μεγάλοι συνηθίζουν να μιλούν.

* Να περιορίζουν τους στερεότυπους τρόπους μάθησης και να ωθούν σε ελεύθερους τρόπους παιχνιδιού το παιδί.

* Να μην επιτρέπουν να ξεπερνά ο χρόνος μελέτης τις δύο ώρες κάθε απόγευμα και να μην προγραμματίζουν πλήθος εξωσχολικών δραστηριοτήτων για το παιδί.

* Να μην ξεχνούν ότι οι ίδιοι δίνουν το παράδειγμα με τις επιλογές τους στα παιδιά και ότι αποτελούν πρότυπα για αυτά.