Η εαρινή θυσία του ταύρου
Στην κοινότητα Μιστεγνά (γύρω στα 22 χλμ. απόσταση από την πρωτεύουσα Μυτιλήνη) κάθε τέταρτη Κυριακή μετά το Πάσχα γιορτάζουν στο μικρό ξωκλήσι, το χαμένο μες στους ελαιώνες, τη μνήμη των Αγίων Ακινδύνων με θυσία ταύρου.
Αν κάτι χαίρεσαι σε αυτό το ευλογημένο νησί, τη Λέσβο, είναι η αίσθηση του να «χάνεσαι» μέσα στους ήμερους απέραντους ελαιώνες της.
Το ξωκλήσι, παμπάλαιο, με εγκαταλελειμμένα κελιά ολόγυρα από το αρχαίο μικρό μοναστήρι, με την πηγή (αγίασμα) στα θεμέλιά του, είχε στολιστεί, όπως και η εικόνα των Αγίων Ακινδύνων, με ολόδροσα τριαντάφυλλα. Μπουκέτα από τριαντάφυλλα κρατούσαν και οι γυναίκες που ήρθαν την παραμονή για τον Εσπερινό από τα διπλανά χωριά. Και ενώ στο ειδυλλιακό αυτό ξωκλήσι ξεκινούσε ο Εσπερινός, στο χωριό Μιστεγνά άρχιζε σιγά σιγά να ξετυλίγεται το τελετουργικό της ταυροθυσίας. Το ζώο, ένας νεαρός, λευκός ταύρος (ενός έτους), ήταν δεμένο στην κεντρική πλατεία του χωριού. Σε λίγο, στολισμένος με στεφάνια από ολόδροσα τριαντάφυλλα, θα αρχίσει την πορεία του με συνοδεία μουσικών και έφιππων νεαρών ανδρών από το χωριό. Ανάμεσα στα δρομάκια των Μιστεγνών, μαζί με τους πανηγυριστές, ακολουθήσαμε και εμείς, κάποιοι σποραδικοί επισκέπτες.
Τέσσερις άνδρες, ανά δύο, κρατούν έναν άδειο τενεκέ λαδιού δεμένο πάνω σε έναν πάσσαλο. Καθώς φιδοσέρνεται η «λιτανεία» ανάμεσα στα σπίτια του χωριού βγαίνουν οι γυναίκες και χύνουν στο χωνί λάδι μέσα στους τενεκέδες που θα χρησιμοποιηθεί για το μαγείρεμα του κρέατος, του θυσιασμένου ζώου, την επαύριο, Κυριακή, ανήμερα της γιορτής των Αγίων Ακινδύνων. Αγνωστοι άγιοι, βρήκα το συναξάρι τους σε ένα βιβλιαράκι που αγόρασα στο ξωκλήσι πριν από τον Εσπερινό.
Οι Αγιοι Ακίνδυνοι, πέντε τον αριθμό, Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Ανεμπόδιστος, Ελπιδοφόρος και Αφθόνιος, μαρτύρησαν το 330 μ.Χ. επί βασιλέως των Περσών Σαβωρίου Β’. Μετά από πολλαπλά μαρτύρια ο Ελπιδοφόρος και ο Αφθόνιος αποκεφαλίστηκαν, ο δε Ακίνδυνος, ο Πηγάσιος και ο Ανεμπόδιστος μαζί με 28 πέρσες στρατιώτες που μεταστράφηκαν στον χριστιανισμό και την ίδια τη Βασιλομήτορα ρίχτηκαν στην κάμινο αφού ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό και «ούτως ετελειώθησαν».
Μπροστά από τον ταύρο προηγούνται οι έφιπποι νέοι και μουσικοί, δύο με ακορντεόν, ένας με βιολί και ένας με τύμπανο. Ακολουθούν οι επίτροποι με μικρά κουτιά σαν κάλπες και μαζεύουν τα χρήματα-προσφορές των πιστών. Κουρασμένος, παραζαλισμένος ο νεαρός ταύρος, στιγμές στιγμές τόσο ήμερος σαν αρνί, αφού κάναμε τον γύρο του χωριού, όταν ξαναγυρίσαμε στην πλατεία, δέθηκε και πάλι στον στύλο της ΔΕΗ, δίπλα στον πλαστικό κουβά με το νερό του. Οι νεαροί εν τω μεταξύ στάθηκαν ακροβατώντας πάνω στις σέλες των αλόγων τους και άρχισαν εκεί επάνω να χορεύουν! Σε όσους τα κατάφερναν να ισορροπήσουν και να κρατηθούν κερνούσαν κρασί ενθουσιασμένοι οι φίλοι και οι συγγενείς τους. Οταν έφυγαν τα άλογα και οι αναβάτες, άρχισε η «δημοπρασία του αίματος». Οι πανηγυριστές αρχίζουν τις προσφορές σε χρήμα ώσπου να φθάσουν και να ξεπεράσουν την αξία του ταύρου. Σε όποιον τελικώς κατοχυρωθεί ο ταύρος αυτός «θυσιάζει» το ζώο. Φυσικά αυτός που αναλαμβάνει το άχαρο χρέος να σκοτώσει τον ταύρο είναι επαγγελματίας σφαγέας. Το ζώο πρώτα όμως θα ευλογηθεί από τον ιερέα. «Ευλόγησον Κύριε Ιησού Χριστέ… τα εδέσματα των κρεών και αγίασον αυτά…».
Η «τιμή του αίματος»
Τα χρήματα που μαζεύονται χρησιμοποιούνται (ένα τμήμα) για την αγορά του επόμενου ζώου. Ο ταύρος που θα αγοραστεί π.χ. εφέτος με την «τιμή του αίματος» του θυσιαζόμενου τώρα «αδελφού» του θα ζήσει έναν χρόνο ελεύθερος στην εξοχή βόσκοντας ώσπου να αρχίσει του χρόνου και γι’ αυτόν η αντίστροφη μέτρηση για τη σύντομη ζωή του.
Το κρέας του ταύρου στα Μιστεγνά χωρίζεται σε δύο μέρη. Το μισό θα μαγειρευτεί σε μεγάλα καζάνια με λάδι, αρωματικά, κρεμμύδια και στάρι κατά τη διάρκεια της νύχτας. Είναι το περίφημο παραδοσιακό φαγητό της Λέσβου το κισκιέκι ή κεσκέκι και θα μοιραστεί μετά τη λειτουργία της Κυριακής στο εκκλησίασμα.
Το «κοινό τραπέζι» που θυμίζει πάνδημες πρωτοχριστιανικές «αγάπες» θα στηθεί κάτω από τις τεράστιες κορομηλιές, τη συκιά, τα πεύκα, τις ελιές και τις γιγάντιες αγγελικές που μοσχοβολούν μεθυστικά. Εδώ θα φάνε και θα ευφρανθούν οι προσκυνητές. Το ίδιο βράδυ θα ακολουθήσει ολονύχτιο γλέντι με το υπόλοιπο μισό του κρέατος στο χωριό, αφού το απόγευμα προηγηθούν ιππικοί αγώνες στην περιοχή Πλάτη (Λατομείο). Οι κοπέλες και τα αγόρια θα χορέψουν σε τοπικούς και μικρασιατικούς ρυθμούς και οι «ξενιτεμένοι» της Αθήνας και των άλλων μεγάλων αστικών κέντρων θα έρθουν με αεροπλάνα, πλοία και πούλμαν στο χωριό για να ξαναζήσουν τα «δρώμενα» των παιδικών τους χρόνων. Τα μαδημένα στέφανα από μαραμένα ρόδα θα δείχνουν πρώτα αυτά τον τόπο της θυσίας του λευκού ενιαύσιου ταύρου.
Τη δική μου εμπειρία τη σταμάτησα εκεί που τέλειωνε η «δημοπρασία του αίματος». Τούτο το έθιμο στα Μιστεγνά είχε χαμηλούς τόνους, θα έλεγα. Στο χωριό Αγία Παρασκευή της Λέσβου όμως και προς τιμήν του Αγίου Χαραλάμπους, στα μέσα του Ιουνίου κάθε χρόνο, γίνονται πολυήμερες εκδηλώσεις για την ετήσια προσφορά-θυσία του ταύρου (Κουρμπάνι). Τα έθιμα αυτά χάνονται στην Τουρκοκρατία και η θυσία του ταύρου αναβιώνει ξεχασμένες αρχαίες παγανιστικές τελετές. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν ενθαρρύνει καθόλου τέτοιες τελετουργίες λόγω των ειδωλολατρικών στοιχείων που διασώζουν. Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές αναρωτιέμαι: Αραγε η «εκατόμβη» των βοδιών στη θεά Αθηνά στη γιορτή των γενεθλίων της (28η ημέρα του Εκατομβιώνα) στα Μεγάλα Παναθήναια πόσο μοιάζει σε αυτές τις αχνές, λησμονημένες και όμως ακόμη ζωντανές τελετουργίες;
Τη γιορτή για τη θυσία των ταύρων στα Μιστεγνά την είχε ετοιμάσει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μιστεγνών «Αίγειρος». Πληροφορίες στα τηλέφωνα 0251/71277 (Δήμος Λουτροπόλεως Θέρμης) και 94380 (κ. Βασίλης Σαρρής, πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου Μιστεγνών. Εφέτος η τέταρτη Κυριακή του Πάσχα είναι η 28η Μαΐου για τον εορτασμό.
Για το «πανηγύρι του ταύρου» στην κοινότητα της Αγίας Παρασκευής Λέσβου, τον Ιούνιο, πληροφορίες στο τηλέφωνο 0253-31221, fax: 0253-31221. Πολυκέντρο Αγίας Παρασκευής Λέσβου, τηλ. 0253-31400.
Ευωχία με κισκιέκι
(Εικόνα μεγέθους : 23114 bytes)
Το κισκιέκι είναι παραδοσιακό έδεσμα στα πανηγύρια της Λέσβου. Πιστεύω όμως ότι είναι ένα αρχαίο φαγητό γιατί στην εκπληκτική έκθεση πρόσφατα στο Αρχαιολογικό Μουσείο «Μινωιτών και Μυκηναίων Γεύσεις» ανακάλυψα σε ένα βιβλιαράκι για παιδιά «Η μικρή πήλινη κατσαρολίτσα με τα τρία πόδια», Holley Martleu, μια συνταγή της «σούπας της γιαγιάς» από τις ανασκαφές στο χωριό Αποδούλου στα ριζά του Ψηλορείτη (περιοχή Ρεθύμνου) που χρονολογείται ανάμεσα στα 1900 και στα 1700 π.Χ. Από τις χημικές αναλύσεις των υπολειμμάτων τροφής στη μινωική αυτή μικρή χύτρα βρέθηκαν τα μυστικά του φαγητού: χονδροαλεσμένο στάρι, λάδι, κατσικίσιο κρέας και αρωματικά χόρτα. Τώρα ας έρθουμε στο κισκιέκι. Χονδροαλεσμένο στάρι, λάδι, βοδινό κρέας (γίνεται όμως και με κρέας κατσικιού ή αρνιού), κρεμμύδια και αρωματικά ή μπαχαρικά. Θέλει πολλή τέχνη για να γίνει ένα σχεδόν σώμα το κρέας με το στάρι που βράζουν για ώρες ώσπου να λιώσουν και να ενωθούν μεταξύ τους.
Καζάνια στήνονται και βράζει το κισκιέκι από τη νύχτα της παραμονής ώστε να είναι έτοιμο για να μοιραστεί στο εκκλησίασμα μετά τη λειτουργία.
Αν σας άνοιξα την όρεξη… ιδού η Λέσβος, ιδού και η επίσκεψη για επιτόπια εμπειρία και γευστική πανδαισία!
Το Μοναστήρι των Αγίων Ακινδύνων βρίσκεται σε μια μικρή ρεματιά στη ΒΑ πλευρά της Λέσβου. Οι γύρω λόφοι είναι κατάφυτοι με ελιές. Η μονή απέχει 2,5 χιλιόμετρα από τα Μιστεγνά και 2,5 χλμ. από τη Θερμή. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ότι το φυσικό περιβάλλον γύρω από τη μονή δεν έχει δεχθεί καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Οι Αγιοι Ακίνδυνοι βρίσκονται κοντά σε δύο άλλες πολύ γνωστές μονές, του Αγίου Ραφαήλ στη Θερμή και του Ταξιάρχη στο Μανταμάδο. Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το μοναστήρι, στην τοποθεσία Πεταλίδι, απλώνεται η θάλασσα που χωρίζει τη Λέσβο από τα μικρασιατικά παράλια. Η μονή έχει επηρεάσει από την ίδρυσή της τη ζωή του χωριού των Μιστεγνών.
