Μέσα στη γενικότερη κρίση, με τα έντονα φαινόμενα απαξίωσης των θεσμών αλλά και του σοβαρού ακαδημαϊκού λόγου, παρουσιάζεται όλο και πιο έντονα ένα νέο φαινόμενο που κοστίζει ήδη πολλά στη δημοκρατία και στη δυνατότητα του εκπαιδευτικού συστήματος να ανακάμψει από την κρίση που μαστίζει την Παιδεία στη χώρα μας. Αρχίζει να εδραιώνεται μια «σιωπηρή ακαδημαϊκή πλειοψηφία» η οποία παρουσιάζεται ως η πιο νηφάλια προσέγγιση που θα κρατήσει τους «σοβαρούς» ακαδημαϊκούς μακριά από τη σήψη, «καθαρούς» μέσα στη γενικότερη φθορά που βλέπουμε γύρω μας.
Στα πανεπιστήμια, εκτός από την επιθυμία για αποστασιοποίηση, έχουμε και τον «φόβo» των επιπτώσεων του ακαδημαϊκού λόγου. Τα νέα μέλη ΔΕΠ στις βαθμίδες του Λέκτορα και του Επίκουρου συνήθως ψάχνουν για έναν «προστάτη» στη βαθμίδα του Καθηγητή προκειμένου να εξασφαλίσουν την εξέλιξή τους σε επόμενες βαθμίδες, καθώς κυκλοφορεί η αντίληψη ότι χωρίς «προστάτη» θα χαθούν ή θα παραμείνουν σε χαμηλές βαθμίδες επί χρόνια. Επειτα από 20-25 χρόνια σιωπής φτάνουν τελικά στη βαθμίδα του Καθηγητή… αλλά δυστυχώς παραμένουν και τότε σιωπηροί. Οι καθηγητές με τη σειρά τους υπόσχονται «προστασία» και συμβουλεύουν τους νέους να είναι «σιωπηροί» ώσπου να φτάσουν ψηλά.
Ο νέος ακαδημαϊκός δάσκαλος που είναι εργατικός, άξιος και αθόρυβος ως Λέκτορας (γιατί έχει να παλέψει για τη μονιμότητα), εργατικός και αθόρυβος ως Επίκουρος (γιατί έχει να παλέψει για τη μονιμότητα), αθόρυβος (όχι απαραίτητα εργατικός πλέον) ως Αναπληρωτής (για να γίνει Καθηγητής) έχει άριστες πιθανότητες να πάει μπροστά. Επειτα από τόσα χρόνια σιωπής κανένας δεν περιμένει πλέον να βρει τα λόγια του ως Καθηγητής. Αθόρυβος πά λι παλεύει τώρα για να βολέψει κάπου τα παιδιά του ή να γίνει πρόεδρος ή κοσμήτορας. Με τη σιωπή (που δεν έβλαψε κανέναν φυσικά, αυτό είναι το μόνο καλό της σιωπής) του έχουν όλοι μέσα στο Τμήμα και στο Πανεπιστήμιο τόσο μεγάλη εκτίμηση! Εν τω μεταξύ, φαινόμενα παραβίασης της ακαδημαϊκής δεοντολογίας, όπως για παράδειγμα η οικογενειοκρατία και άλλα, στηρίζονται και εδραιώνονται πάνω στην ακαδημαϊκή σιωπή.
Δεν θέλω να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι πρέπει να επικροτούμε πάντα όσους «φωνασκούν» και είναι έτοιμοι για φασαρία ανά πάσα στιγμή χωρίς να προσφέρουν ουσιαστικό έργο στο Τμήμα τους. Αυτές οι άσκοπες «φωνές» είναι παραφωνίες στον ήρεμο ακαδημαϊκό λόγο που θα έπρεπε να διακρίνει τον πανεπιστημιακό και φυσικά είναι πολύ χειρότερες από τη σιωπή των πολύ ικανών συναδέλφων με πλούσια επιστημονική προσφορά και διδακτικό έργο. Μεταξύ των άκρων ωστόσο υπάρχει πάντα ο προσεγμένος και τεκμηριωμένος λόγος των ικανών που σπανίζει στα σημερινά ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα. Αυτόν τον λόγο αποζητούμε για να μην είναι οι Γενικές Συνελεύσεις των πανεπιστημιακών τμημάτων ένας γραφειοκρατικός μονόλογος του προέδρου και των ολίγων ή μια χαοτική παρέμβαση των φοιτητικών παρατάξεων.
Πιστεύω ακράδαντα ότι δεν αξίζει αυτή η παρατεταμένη «ακαδημαϊκή σιωπή» για το μοναδικό αντάλλαγμα μιας θέσης καθηγητή. Οι δραστήριοι (και στον ακαδημαϊκό λόγο) ακαδημαϊκοί δάσκαλοι έχουν κερδίσει τη θέση του καθηγητή με την πολύχρονη προσφορά τους, με την ερευνητική και διδακτική αξία τους και με το κεφάλι ψηλά. Αν τους την στερήσουν οι «ομάδες των σεβαστών καθηγητών» ή προσπαθήσουν να τους «πουλήσουν» ως χάρη την εξέλιξή τους, ίσως θα ήταν προτιμότερο μια άλλη επαγγελματική επιλογή. Η αξιοπρέπεια είναι σημαντικότερη από έναν τίτλο που έχει ως όρο την ακαδημαϊκή υποτέλεια και σιωπή!
Ο κ. Λ. Βλάχος είναι καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
