Μάθαμε να αντιμετωπίζουμε ως φυσιολογικά κάποια φαινόμενα πλουτισμού και αγυρτείας που έπρεπε να θεωρούνται άνευ ετέρου κοινωνικά σκάνδαλα
Με την ομιλία του στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ και δη με τις αναφορές του στη διεθνή οικονομική κρίση ο Νικολά Σαρκοζί επιβεβαίωσε το πολιτικό του ένστικτο, ιδιότητα μη απολύτως συνδεδεμένη με τη διαχρονική συνέπεια θέσεων. Αντιλαμβανόμενος ότι η ανεξέλεγκτη λειτουργία εταιρειών και αγορών παρήγαγε τερατώδη κίνδυνο, ο πρόεδρος της Γαλλίας απομακρύνθηκε ακόμη και από δοξασίες που παλαιότερα είχαν φανεί να τον θέλγουν. Και αν μερικές αποστροφές του, όπως η αξίωση να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι της κρίσης, απέβλεπαν κυρίως στις εντυπώσεις, το αίτημά του «να ανοικοδομηθεί ένας οργανωμένος καπιταλισμός», με ρυθμιζόμενη οικονομία και έλεγχο των τραπεζών, ώστε να υπηρετούν την ανάπτυξη και όχι την κερδοσκοπία, αντανακλά ουσιαστική αλλαγή αντιλήψεων έναντι της «ελεύθερης» αγοράς.
Αυτό που με άλλα λόγια παραδέχθηκε ο κ. Σαρκοζί είναι ότι το ευαγγέλιο της αυτορρύθμισης των αγορών διαψεύστηκε. Η ελεύθερη (διάβαζε ασύδοτη) λειτουργία τους οδήγησε σε έκρηξη κερδοσκοπίας και «αέρα» στις συναλλαγές, σε υπερδανεισμό, σε κυκλοφορία προϊόντων με άδηλο βαθμό κινδύνου και σε ανεύθυνη στάθμιση- ή και ευθεία απόκρυψη- των πιθανοτήτων επισφάλειας. Η κατάρρευση αποδείχθηκε κάτι πολύ περισσότερο από μια «συνήθη» χρηματιστηριακή φούσκα. Απειλεί το σύνολο του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και μέσω αυτού την παραγωγική οικονομία, τις αποταμιεύσεις και θέσεις εργασίας εκατομμυρίων ανθρώπων- μαζί και το στοιχειώδες επίπεδο εμπιστοσύνης προς τις τράπεζες και τις χρηματιστηριακές αγορές. Ανυποψίαστος κόσμος, πολύ μακριά από την αμερικανική αγορά στεγαστικών δανείων, άρχισε να αισθάνεται ότι τίποτε δεν είναι ασφαλές. Και οι ειδικοί βρέθηκαν αίφνης να ανησυχούν μήπως αντικρίσουμε το εφιαλτικότερο σενάριο: τη μαζική ανάληψη καταθέσεων και την εκποίηση μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων, κάτι που θα επέφερε την καταστροφή.
Μπροστά στον ορυμαγδό πλείστοι ζήτησαν την κρατική παρέμβαση και τον έλεγχο. Η ομιλία Σαρκοζί ήρθε να επενδύσει τα αιτήματα αυτά με μια επίσημη παραδοχή ότι η κρίση δεν προήλθε από συγκυριακή αστοχία ή γύρισμα της τύχης αλλά από την προβληματική φύση και λειτουργία του υφισταμένου συστήματος. Δεν αρκεί, όπως υπαινίχθηκε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπους στο μήνυμά του προς τον λαό, να χρηματοδοτήσουμε τις προβληματικές και εν συνεχεία να επιστρέψουμε στο business as usual. Η ίδια η δομή της… business αποδείχθηκε επικίνδυνη και πρέπει να αλλάξει. Σημειωτέον ότι ο κ. Σαρκοζί δεν ήταν ο μόνος. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν υποστήριξε εμφατικά στο συνέδριο των Εργατικών ότι υπό αρκετές περιστάσεις το κράτος είναι σωστό να δανείζεται και να χρεώνεται. Μαζί με την αυτορρύθμιση των αγορών εστάλη στον κουβά και το νεοσυντηρητικό αξίωμα κατά παντός κρατικού δανεισμού.
Βασικές παραδοχές των τελευταίων ετών, θέσεις εντόνως πολιτικές και ιδεολογικές που είχαν προβληθεί ως τεχνοκρατικά θέσφατα, αναιρούνται. Ο κόσμος, των ψηφοφόρων συμπεριλαμβανομένων, καλείται να αντιληφθεί πόσο παράλογες και προκλητικές συμπεριφορές είχαν κυριαρχήσει ως δήθεν αναπόφευκτες ή ωφέλιμες. Και να θυμηθεί τον Γκαλμπρέιθ που έλεγε ότι μάθαμε να αντιμετωπίζουμε ως φυσιολογικά κάποια φαινόμενα πλουτισμού και αγυρτείας που έπρεπε να θεωρούνται άνευ ετέρου κοινωνικά σκάνδαλα. Οι θηριώδεις αμοιβές των στελεχών που καταβυθίζουν τις εταιρείες τους, τους μετόχους και τους πελάτες τους είναι ένα από αυτά. Δεν είναι όμως το μόνο. Κερδοσκοπικά εργαλεία όπως οι ανοιχτές πωλήσεις (πωλήσεις τίτλων τους οποίους ο πωλών… δεν έχει), οι αγοραπωλησίες μέσα στην ίδια ημέρα χωρίς καν μία φορολογική «ποινή», η συνεχής κίνηση κεφαλαίων χωρίς παραγωγικό επενδυτικό στόχο, τα παράγωγα ωμού τζόγου σε τίτλους, νομίσματα και εμπορεύματα, όλα αυτά πρέπει να επανεξετασθούν – και να περιοριστούν δραστικά. Και φυσικά πρέπει να μην πιστέψουμε ποτέ ξανά στο σύνθημα ότι η απολύτως ελεύθερη αγορά προάγει τη γενική ευημερία. Μαζί με το νεοσυντηρητικό ευαγγέλιο διαψεύστηκε εν προκειμένω και όλη η «θρησκεία» των προσήλυτων της Κομισιόν.
