Τα (πλαστά) χρυσόβουλλα των γενναιόδωρων αυτοκρατόρων

Την ιδιότυπη σχέση του Αγίου Ορους με τον χρόνο αντανακλά η γνωμοδότηση του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών που θέλει το ελληνικό Δημόσιο να μην προβάλλει δικαιώματα κυριότητας στη λίμνη Βιστωνίδα και στις όχθες της, σε εκτάσεις των νομών Ξάνθης και Ροδόπης, κρίνοντας ότι ανήκουν εξ ολοκλήρου στη Μονή Βατοπαιδίου. Ως άλλη σύντομη ιστορία του Βυζαντίου, η γνωμοδότηση παραθέτει κατάλογο αυτοκρατόρων ιδιαιτέρως γενναιόδωρων προς τη Μονή και επικαλείται για του λόγου το αληθές χρυσόβουλλα- διατάγματα που έφεραν τη χρυσή τους σφραγίδα-, συνοδικές επιστολές και πατριαρχικά σιγίλια- η μολύβδινη σφραγίδα κάνει εδώ τη διαφορά.

Πρώτο τη τάξει, το χρυσόβουλλο του 1080, διά χειρός του αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη, τον οποίο για άγνωστο λόγο το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο του υπουργείου επιμένει σε πείσμα των ιστορικών βιβλίων να αποκαλεί « Βατανειάτη ». Ο Βοτανειάτης, αν και γνωστός για την εύνοια που επέδειξε σε άλλη Μονή- χάρισε τον Τίμιο Ηλο, το καρφί από τη δεξιά παλάμη του Εσταυρωμένου, στην Ιερά Μονή Φιλοθέου-, απεδείχθη απλόχερος και με το Βατοπαίδι δωρίζοντάς του το μετόχι του Περιθεωρίου, « το οποίον περιλαμβάνει τη λίμνη,τα ιχθυοτροφείακαι τις παραλίμνιες εκτάσεις,προκειμένου να διασφαλίση τα μέσα διατροφής των μοναχών της μονής».

Αίτημα των μοναχών ωθεί σε χρυσή σφραγίδα και τον Ανδρόνικο Γ Δ Παλαιολόγο το 1329, ο οποίος με τον Λόγο της Βασιλείας του όχι μόνο εδραιώνει την προηγούμενη παραχώρηση αλλά και την επεκτείνει γύρω από το Πόρτο Λάγος του Νομού Ξάνθης.

Δεδομένης της προσωπικότητας του Ανδρόνικου , ουδείς έχει καταλήξει αν οι Αγιορείτες έπραξαν σοφά να προσκομίσουν τον συγκεκριμένο ιδιοκτησιακό τίτλο: ο αυτοκράτορας διήγε έκλυτο βίο, έπινε, χαρτόπαιζε και ήταν γνωστός γυναικάς, γενικώς επεδείκνυε μια επικίνδυνη αστάθεια, τόση ώστε να φθάσει ως τη δολοφονία του αδελφού του Μανουήλ για μια γυναίκα.

Ο Ιωάννης Ε Δ Παλαιολόγος, σεσημασμένος στον κόσμο των ιστορικών για την επιπολαιότητα των επιλογών του που έθεσαν σε κίνδυνο το Βυζάντιο ολόκληρο, δεν δίστασε να υπογράψει και χρυσόβουλλο το 1357, επιβεβαιώνοντας το περιεχόμενο των προηγουμένων και δη στο διηνεκές…

Τα δύο τελευταία σχετικά διατάγματα υπέγραψε αντιστοίχως το 1369 και το 1371 ο σέρβος ηγεμόνας Ιωάννης Ούγγλεσης, ο οποίος ετερόφωτος γαρ, είναι γνωστός μόνον ως διάδοχος του Στέφανου Δουσάν.

Επειτα από αίτημα του τότε ηγουμένου της Μονής Θεοδοσίου ο Ούγγλεσης εξέδωσε διάταγμα «με το οποίο “ χαρίζηται” από τον ετήσιο φόρο που κατέβαλλε η Μονή για την εκμετάλλευσης της λίμνης (…),εκφράζοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο “ευγνωμοσύνης οίον σημείον και γνώρισμα” προς την κυρία Θεοτόκο». Ειδικοί αμφισβητούν το κύρος του τελευταίου τίτλου και επιμένουν ότι είναι πλαστός. Δεν εκπλήσσονται πάντως. Το χρυσόβουλλο που διαβεβαιώνει ότι η Μονή Ξηροποτάμου είναι έργο της αυτοκράτειρας Πουλχερίας έζησε τον 5ο αιώνα- θεωρείται επίσης πλαστό, τονίζουν.

Με αυτή τη βουτιά στην Ιστορία η Μονή Βατοπαιδίου δικαίωσε πάντως κατά πολλούς τη φήμη που έχει για την ικανότητά της στο παιχνίδι με τον χρόνο. Το οποίο αντανακλάται ακόμη και στη γραφή του ονόματός της, με «αι» και όχι με «ε». Οι μοναχοί δεν προτιμούν το «Βατοπέδι», δηλαδή πεδίο με βάτους, αλλά το «Βατοπαίδι». Ο μύθος βάσει του οποίου η Παναγία έσωσε από τα κύματα τον γιο του αυτοκράτορα Θεοδοσίου και άφησε το παιδί στο Αγιον Ορος τούς επιτρέπει να διατείνονται ότι το συγκρότημά τους είναι πολύ παλαιότερο του 10ου αιώνα και να το χρονολογούν από τον 4ο αιώνα.