Κέντρο ΝΟΗΣΙΣ ένας κόμβος επιστήμης στη Θεσσαλονίκη

Τρισδιάστατοι δεινόσαυροι σε μια οθόνη ύψους όσο μια εξαώροφη πολυκατοικία είναι ένα από τα εντυπωσιακά θεάματα που προσφέρει εφέτος στους επισκέπτες του το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας Νόησις στη Θεσσαλονίκη.

Στον αυτοκινητόδρομο για τη Χαλκιδική, κοντά στο αεροδρόμιο της πόλης και απέναντι από ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο, στην «καρδιά» της Ζώνης Καινοτομίας της Θεσσαλονίκης, βρίσκεται το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας Νόησις. Στα 15.000 τ.μ. κτισμένης επιφάνειας στεγάζει έναν τρισδιάστατο κινηματογράφο γιγαντοοθόνης, έναν προσομοιωτή εικονικής πραγματικότητας, ένα πλανητάριο και εκθέσεις τεχνολογικού πολιτισμού. Η πρώτη φάση του μεγάλου αυτού έργου, που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τον κρατικό προϋπολογισμό, ολοκληρώθηκε το 2004, ενώ μέσα στο 2008 ολοκληρώνεται και η δεύτερη. Οι επισκέπτες του Κέντρου θα έχουν από εφέτος τη δυνατότητα να επισκεφθούν, πέρα από τα θεάματα, την Εκθεση Αυτοκινήτων, την Εκθεση Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας και το Τεχνοπάρκο των συμμετοχικών εκθεμάτων.

Κοσμοθέατρο, Προσομοιωτής και Πλανητάριο
Το ψηφιακό Κοσμοθέατρο, όπως ονομάζεται στο Κέντρο Νόησις ο κινηματογράφος γιγαντοοθόνης, και ο ψηφιακός Προσομοιωτής είναι δύο θεάματα τρισδιάστατης προβολής μοναδικά στην Ελλάδα. Ο κινηματογράφος επιβάλλεται με το μέγεθος της οθόνης του, πλάτους 23 και ύψους 17 μέτρων (όσο δηλαδή μια εξαώροφη πολυκατοικία), ενώ ο Προσομοιωτής συναρπάζει με την κίνηση των καθισμάτων του σε τρεις κατευθύνσεις, κίνηση που κάνει τον θεατή να «συμμετέχει» στα δρώμενα της οθόνης. Η τρισδιάστατη εντύπωση επιτυγχάνεται στα δύο θεάματα με την προβολή στην οθόνη δύο εικόνων ταυτόχρονα, μία για το δεξί μάτι και μία για το αριστερό, με δύο διαφορετικές τεχνολογίες. Στον Προσομοιωτή οι δύο εικόνες προβάλλονται με την «κλασική» μέθοδο, δηλαδή με δύο προβολείς πολωμένου φωτός, η δε διάκριση των εικόνων γίνεται με γυαλιά πολαρόιντ. Η τεράστια οθόνη του Κοσμοθεάτρου όμως απαιτεί τη χρήση της πιο σύγχρονης σήμερα τεχνολογίας, κατά την οποία οι δύο εικόνες προβάλλονται στην οθόνη διαδοχικά μέσα από τον ίδιοπροβολέα, η δε διάκρισή τους γίνεται με ενεργά γυαλιά φωτογκρέι που συγχρονίζονται με τον προβολέα μέσω ενός συστήματος εκπομπής υπέρυθρων ακτίνων! Το σύστημα αυτό του Κοσμοθεάτρου είναι εντελώς νέο, εγκαταστάθηκε εφέτος και ταιριάζει απόλυτα με τη βασική φιλοσοφία του Κέντρου Νόησις, που είναι η ενημέρωση του μέσου πολίτη σε θέματα τεχνολογίας, τόσο σύγχρονης όσο και αρχαίας.

Οι ταινίες που προβάλλονται στις δύο αυτές, μοναδικές για την Ελλάδα, αίθουσες έχουν μεγάλο εύρος θεμάτων, έτσι ώστε να ικανοποιούν τις απαιτήσεις των θεατών κάθε ηλικίας. Εφέτος στο Κοσμοθέατρο μπορεί να παρακολουθήσει κανείς αγώνες αυτοκινήτων της αμερικανικής φόρμουλας «Ινδιανάπολις» καθώς και τους ψηφιακούς τρισδιάστατους δεινόσαυρους. Στον ψηφιακό Προσομοιωτή ο θεατής μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε ένα ταξίδι στον βυθό της θάλασσας, στην εικόνα του κόσμου μέσα από τα μάτια των ζώων και σε έναν ζωντανό γύρο στο Rattler, ένα από τα μεγαλύτερα ξύλινα ρόλερ-κόστερ του κόσμου.

Το τρίτο θέαμα που προσφέρει το Κέντρο Νόησις στους επισκέπτες του είναι το ψηφιακό Πλανητάριο, το οποίο μετά την εφετινή αναβάθμιση διαθέτει μεγαλύτερη οθόνη και δώδεκα προβολείς, χωρισμένους σε δύο ομάδες των έξι. Η πρώτη ομάδα χρησιμοποιείται για την προσομοίωση του νυκτερινού ουρανού και η δεύτερη για την προβολή ταινιών «εμβύθισης», κατά την οποία ο θεατής αισθάνεται ότι βρίσκεται «μέσα» στην εικόνα, αφού τη βλέπει καθισμένος στο κέντρο του θόλου. Το Κέντρο έχει εφέτος εντάξει στο πρόγραμμά του δύο νέες ταινίες «εμβύθισης», τα Θαύματα του Σύμπαντος και τα Αστέρια των Φαραώ.

Μουσεία Τεχνολογίας
Τα θεάματα αποτελούν το ένα σκέλος της δραστηριότητας του Κέντρου Νόησις, αυτό που απευθύνεται στην ενημέρωση μέσα από την ψυχαγωγία. Το άλλο σκέλος σχετίζεται με την εκπαιδευτική- μουσειακή πλευρά του ιδρύματος και αποτελείται από τέσσερις μόνιμες εκθέσεις τεχνολογικού ενδιαφέροντος. Ηδη είναι έτοιμη και αναμένεται να εγκαινιαστεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας η Εκθεση Αυτοκινήτων, που ουσιαστικά είναι ένα μικρό αλλά κατά το δυνατόν πλήρες Μουσείο Αυτοκινήτου. Στο μουσείο αυτό εκτίθενται 30 από τα συνολικά 80 αυτοκίνητα που αποτελούν τη συλλογή του ιδρύματος. Τα αυτοκίνητα της έκθεσης είναι οργανωμένα σε πέντε ομάδες, με «κορυφή» κάθε ομάδας ένα από τα πέντε κορυφαία αυτοκίνητα του 20ού αιώνα. Αυτά είναι, κατά σειρά, ο «σκαραβαίος» της Volkswagen, που εκπροσωπεί την τεχνολογία του «λαϊκού» αυτοκινήτου, το Μini, που εκπροσωπεί την τεχνολογία αυτοκινήτων πόλης, η Citroen DS, που εκπροσωπεί την πρωτοποριακή τεχνολογία, το Ford Μodel Τ, που εκπροσωπεί την τεχνολογία της μαζικής παραγωγής, και η Ρorsche 911, που εκπροσωπεί την τεχνολογία της ταχύτητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ξεχωριστή θέση στην έκθεση έχει το αυτοκίνητο που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε στα Ναυπηγεία του Νεωρίου της Σύρου και θεωρείται το πρώτο ολοκληρωτικά ελληνικό αυτοκίνητο. Είναι μοναδικό αφού κατασκευάστηκαν μόνο δύο οχήματα και το δεύτερο έχει χαθεί.

Μια παρανόηση που έχει λίγο- πολύ επικρατήσει στο ευρύ κοινό είναι ότι οι αρχαίοι Ελληνες είχαν διαπρέψει στις «θεωρητικές» επιστήμες, όπως για παράδειγμα είναι η Γεωμετρία, αλλά υστερούσαν στις «πρακτικές» επιστήμες καθώς και στις τεχνολογικές εφαρμογές. Η έκθεση Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας στο Κέντρο Νόησις στοχεύει στην κατάρριψη αυτού του μύθου. Στην έκθεση αυτή παρουσιάζονται ομοιώματα υπό κλίμακα τεχνολογικών κατασκευών των αρχαίων Ελλήνων από διάφορους θεματικούς χώρους. Χαρακτηριστικές ενότητες είναι η μηχανολογία (αντλίες, γερανοί), η ναυπηγική (πλοία), τα μετρητικά όργανα (μηχανισμός των Αντικυθήρων, αστρολάβοι), η οικοδομική (οικία Σαντορίνης), η αυτοματοποιητική (κινητό αυτόματο Ηρωνα) και τα μέσα τηλεπικοινωνίας (οπτικός τηλέγραφος, φρυκτωρίες).

Την τριάδα των εκθέσεων που θα ανοίξουν τις πύλες τους εφέτος κλείνει η αίθουσα του Τεχνοπάρκου, στην οποία οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να περιεργαστούν από κοντά, να χρησιμοποιήσουν, αλλά και να «παίξουν» με τα σαράντα συμμετοχικά εκθέματα, τα οποία σχετίζονται με διάφορα φαινόμενα της Φυσικής. Στόχος του Τεχνοπάρκου είναι να εξοικειώσει τους νέους με την εφαρμοσμένη πλευρά της Φυσικής και να τους δείξει την ομορφιά της Επιστήμης, έξω από τη στείρα απομνημόνευση νόμων και τύπων που ανθεί στο ελληνικό σχολείο. Η έκθεση της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας και το Τεχνοπάρκο αναμένεται να ανοίξουν τις πύλες τους στις αρχές του 2009.

Η μαγεία της Επιστήμης
Τα θεάματα και τα μουσεία δεν αποτελούν τις μόνες προσφορές του ιδρύματος στους επισκέπτες του. Οι νεότεροι σε ηλικία, κυρίως μαθητές του Δημοτικού Σχολείου, έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τη Μαγεία της Επιστήμης, μια «παράσταση» με θέμα την επιστήμη της Φυσικής. Μέσα από διασκεδαστικά πειράματα και έξω από κάθε «διδακτική» ατμόσφαιρα τα παιδιά έρχονται σε επαφή με βασικούς νόμους της Φυσικής που διέπουν τη ζωή μας. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, κυρίως μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν την ψηφιακή βιβλιοθήκη του ιδρύματος, η οποία ολοκληρώθηκε με χορηγία του Ιδρύματος Νιάρχου και ανοίγει εφέτος για πρώτη φορά στο κοινό. Το κύριο θέμα των πληροφοριών, έντυπων ή ηλεκτρονικών, που προσφέρει η βιβλιοθήκη συμπίπτει με τον έναν από τους βασικούς στόχους του ιδρύματος που, όπως αναφέρθηκε, είναι η προβολή της τεχνολογίας κάθε εποχής. Για τους μεγαλύτερους επισκέπτες υπάρχει επίσης μια καφετέρια με δυνατότητα ελαφρού γεύματος και εξαιρετική θέα στον Θερμαϊκό κόλπο.

Πέρα από τις αίθουσες θεαμάτων και τα μουσεία, το Κέντρο Νόησις έχει πολύπλευρη πολιτιστική δραστηριότητα. Στο μεγάλο αμφιθέατρο, με δυνατότητα προβολής ταινιών και ταυτόχρονης μετάφρασης σε δύο γλώσσες, φιλοξενούνται συνέδρια, ημερίδες και διαλέξεις. Στο φουαγέ διοργανώνονται οι τακτικές εκδηλώσεις Πρόσωπα της Επιστήμης, σε συνεργασία με την Ενωση Ελλήνων Φυσικών, και το Καφέ της Επιστήμης, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο και το Βρετανικό Συμβούλιο. Τέλος στο μεγάλο λόμπι του κτιρίου και στο φουαγέ έχουν παρατεθεί γεύματα για πολλές εκατοντάδες συνδαιτυμόνων. Ο κ. Χάρης Βάρβογλης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.