Ο Γκιουλ και η διπλωματία της μπάλας

Η διπλωματία του ποδοσφαίρου «λύνει» το χρόνιο πρόβλημα της (μη) αποκατάστασης διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στην Τουρκία και στην Αρμενία, που στοιχειώνει τις σχέσεις των δύο χωρών μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και την ανακήρυξη της ανεξάρτητης Αρμενίας. Σε μια ιστορικά πρωτοφανή κίνηση, ο τούρκος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ θα παραστεί σήμερα στο Εθνικό Στάδιο του Ερεβάν, όπου θα παρακολουθήσει τον αγώνα Αρμενίας- Τουρκίας για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου που θα διεξαχθεί το 2010 στη Νότια Αφρική. Η εντυπωσιακή εξέλιξη ενισχύθηκε από την πρόσφατη πολεμική κρίση στη Γεωργία. Κατεδείχθησαν τα μεγάλα στρατηγικά συμφέροντα που διακυβεύονταν στο όνομα «μικρών» πολιτικών συμφερόντων και εμπλοκών που συχνά ξεκινούν από τις εθνικές διασπορές, οι οποίες βρίσκονται πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη γεωγραφική περιοχή που υφίσταται τις συνέπειες των αποφάσεων. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ Δύο ήταν τα ζητήματα που έπρεπε να λυθούν πριν από την επίσκεψη Γκιουλ στην Αρμενία. Πρώτον, η άρση όσων υποθηκών είχε «εγγράψει» το γειτονικό, φιλοδυτικό και πετρελαιοπαραγωγό Αζερμπαϊτζάν στην αδιάλλακτη πολιτική της Τουρκίας προς την Αρμενία. Και, δεύτερον, η διαχείριση των επιπτώσεων της διεθνούς συζήτησης για να αναγνωρίσει η Αγκυρα τη γενοκτονία των Αρμενίων από τα όργανα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 20ού αιώνα.

Ισχυρές εθνικιστικές ομάδες πίεσης στην Τουρκία συνέδεαν μια ενδεχόμενη αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων με την αποχώρηση των στρατευμάτων της Αρμενίας από το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ο θύλακος αυτός βρίσκεται μέσα στα σύνορα του Αζερμπαϊτζάν. Κατοικείται κυρίως από Αρμενίους και ελέγχεται από το Ερεβάν μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Ηδη η είδηση της επίσκεψης του τούρκου προέδρου προκάλεσε διαδηλώσεις και κατηγορίες για «προδοσία των αρμενίων ομογενών».

Αλλά υπήρξε προσεκτική προετοιμασία. Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλιεφ δεν έχει αντιρρήσεις στην κίνηση που γίνεται από την Τουρκία, λένε διπλωματικές πήγες. Η αλλαγή αυτή αποδίδεται στη γεωργιανή κρίση που επιβάλλει την εξεύρεση νέων εναλλακτικών δρόμων μεταφοράς της ενέργειας. Και ο δρόμος της Αρμενίας, αδιανόητος ως χθες, γίνεται ρεαλιστική προοπτική. Ολος ο σχεδιασμός των ενεργειακών αγωγών είχε στηριχθεί στην υπόθεση ότι η στρατιωτική σύγκρουση του Ναγκόρνο Καραμπάχ θα κρατούσε κλειστό τον δρόμο της Αρμενίας για πολλές δεκαετίες.

Η επίσκεψη Γκιουλ στο Ερεβάν αποτελεί συγκεκριμένη απόδειξη της υποχώρησης των αμερικανικών αντιλήψεων για την ενέργεια στον Καύκασο, λένε αναλυτές. Το ήδη περίπλοκο ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από τη μεγάλη ιδεολογική σύγκρουση γύρω από την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Την αναγνώριση θέτουν κυρίως οι οργανώσεις των Αρμενίων της Διασποράς, συχνά προκαλώντας απελπισία στους διπλωμάτες και στους πολιτικούς του Ερεβάν. Αντιστρόφως, στην Αγκυρα ομάδες πίεσης από τη διασπορά των Αζέρων που ζουν στην Τουρκία εμπόδισαν την εφαρμογή της κοινής λογικής στις διεθνείς σχέσεις. Η νέα γεωπολιτική συγκυρία αλλά και η πολιτική καταγωγή του νέου προέδρου της Αρμενίας τού δίνουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει αυτές τις πιέσεις. Τα «εθνικά» διαπιστευτήρια του προέδρου Αχμέτ Σεζέρ είναι ισχυρότατα, αφού ήταν αρχηγός του στρατού όταν οι αρμενικές δυνάμεις ενσωμάτωσαν το Καραμπάχ στην Αρμενία. Ο κ. Γκιουλ έκανε και μία ακόμη διακριτική χειρονομία στην προετοιμασία της μεγάλης αυτής πολιτικής κίνησης. Ζήτησε από συνεργάτες του στο πρωτόκολλο της τουρκικής προεδρίας να επισκεφθούν εκ μέρους του και να μεταφέρουν τις ευχές του στον αρμένιο Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, τον Μακαριότατο Μεσρόπ Μουταφιάν Β΄, ο οποίος είναι σοβαρά ασθενής. «Το ποδόσφαιρο θα πάρει τη θέση του πινγκ πονγκ στη διεθνή διπλωματία» λένε αρμένιοι σχολιαστές που θεωρούν ότι η αποκατάσταση ομαλών σχέσεων με την Τουρκία θα ενισχύσει δραστικά την αρμενική οικονομία και την ενσωμάτωση της χώρας στον σύγχρονο κόσμο. Αλλά και στην Τουρκία θεωρούν ότι θα ενισχυθεί η διεθνής θέση της χώρας, ιδιαίτερα τώρα που στον Καύκασο εξελίσσεται μια δύσκολη κρίση. «Οι νικητές του παιχνιδιού του Σαββάτου είναι ήδη γνωστοί…Είναι οι λαοί της Τουρκίας και της Αρμενίας» έγραψε ο Ερτουγρούλ Οζκιόκ, ο διευθυντής της τουρκικής εφημερίδας «Χουριέτ».