Το τηλεσκόπιο Fermi σε μόλις 95 ώρες χαρτογράφησε τον ουρανό

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ. Νέο τηλεσκόπιο που λειτουργεί στο φάσμα των ακτίνων γάμμα ολοκλήρωσε μέσα σε λίγες ημέρες έναν χάρτη που καλύπτει ολόκληρο τον ουρανό, έργο που θα απαιτούσε χρόνια ολόκληρα με τις προηγούμενες τεχνολογίες παρατήρησης.

Το όργανο των 4,3 τόνων καταγράφει τις ακτίνες γάμμα- την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία με το μικρότερο μήκος κύματος και την υψηλότερη ενέργειασαρώνοντας ολόκληρο τον ουρανό κάθε τρεις ώρες.

Ο πρώτος χάρτης δημιουργήθηκε με δεδομένα που συγκεντρώθηκαν σε μόλις 95 ώρες παρατήρησης. Ο προκάτοχος του Fermi, το Παρατηρητήριο Ακτίνων Γάμμα Compton, θα χρειαζόταν δεκαετίες για να δώσει έναν παρόμοιο χάρτη. Εικόνες που έστειλε το Fermi δείχνουν νέφη αερίων και σκόνης που λάμπουν στο επίπεδο κέντρο του Γαλαξία, καθώς και το Νεφέλωμα του Καρκίνου και το πάλσαρ των Ιστίων.

Το τηλεσκόπιο εκτοξεύθηκε από τη Φλόριδα και μπήκε σε τροχιά τον περασμένο Ιούνιο. Αναμένεται να προσφέρει νέα στοιχεία για τη μυστηριώδη σκοτεινή ύλη και την ακόμη πιο μυστηριώδη σκοτεινή ενέργεια, δύο βασικά συστατικά του Σύμπαντος για τα οποία ελάχιστα είναι γνωστά.

Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα ρίξει φως και σε ορισμένα από τα πιο βίαια φαινόμενα του Σύμπαντος, όπως οι συγκρούσεις άστρων νετρονίων και η γέννηση μελανών οπών.

Το τηλεσκόπιο πήρε το όνομά του από τον αμερικανό νομπελίστα φυσικό Ενρίκο Φέρμι, πρωτοπόρο στη Φυσική Υψηλής Ενέργειας. Το πρόγραμμα των 690 εκατ. δολαρίων είναι μια κοινοπραξία ερευνητικών ιδρυμάτων από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ιαπωνία και τη Σουηδία.

Στοιχεία από το Fermi ίσως οδηγήσουν και στην εξήγηση των εκλάμψεων ακτίνων γάμμα, πανίσχυρων ηλεκτρομαγνητικών λάμψεων που προέρχονται από τις πιο βίαιες εκρήξεις που έχουν καταγραφεί ποτέ.

Μεγάλο μέρος των λάμψεων ακτίνων γάμμα προέρχονται από άγνωστες πηγές. Ορισμένες πιστεύεται ότι εκπέμπονται από συγκρούσεις άστρων νετρονίων ή από ύλη που περιδινίζεται καθώς πέφτει σε μαύρες τρύπες.

Αλλες λάμψεις ακτίνων γάμμα ίσως προέρχονται από συγκρούσεις της μυστηριώδους σκοτεινής ύλης, η οποία πιστεύεται ότι αντιστοιχεί στο μεγαλύτερο μέρος της μάζας του Σύμπαντος.

Η σκοτεινή ύλη, άγνωστης προς το παρόν σύστασης, δεν μπορεί να γίνει άμεσα ορατή επειδή δεν εκπέμπει φως ή θερμότητα. Η παρουσία της γίνεται αντιληπτή από τη μάζα της, που διαταράσσει το βαρυτικό πεδίο των γαλαξιών μέσα στους οποίους βρίσκεται.